خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- علیرضا خراسانی: اجازه بدهید یک‌بار به صورت کامل شرایط پذیرفته شدن به عنوان «پایتخت جهانی کتاب» را باهم بررسی کنیم:

(این اطلاعات از روی آخرین اپلیکیشن ارسال‌شده برای کشورهای عضو یونسکو جهت ارسال درخواست خود به کمیته مستقر در فرانسه برگردانده شده است{لینک})

فرم درخواست معمولاً با ضمیمه شهردار شهر موردنظر تا اواخر آوریل در حداکثر 25 صفحه در فرمت A4 در 5 کپی اصلی باید ارسال شود. (فرم بیشتر از 25 صفحه به راحتی اجازه لغو کردن را به تصمیم گیران می‌دهد)
جزییات مسئول اصلی و پاسخگو و مسئول امور شهری باید ذکرشده باشد.
 
تصمیم گیران حق انتشار آنچه دریافت کرده‌اند را خواهند داشت.
 
برنامه نامزد درخواست‌کننده باید در 12 ماه تعریف‌شده باشد که شروع آن از 23 آوریل و مصادف با روز جهانی کتاب و کپی‌رایت خواهد بود.
یک نماینده از یونسکو/UNESCO ، یک نماینده از انجمن بین‌المللی ناشران/IPA، یک نماینده از انجمن بین‌المللی کتابداران/IFLA و یک نماینده از انجمن بین‌المللی کتاب‌فروشان/IBF دورهم جمع شده و «پایتخت جهانی کتاب» را انتخاب می‌کنند.
 
یونسکو 5 منطقه تعریف‌شده شامل: آفریقا، منطقه عربی، آسیا-پاسیفیک، اروپا و امریکای شمالی و امریکای لاتین و کارائیب دارد.
 
کمیته گزینش «پایتخت جهانی کتاب» اگر کشوری را از یک منطقه برگزیند، برای سال بعد باید از منطقه‌ای متفاوت، شهر جدید را انتخاب کند. مثلاً اینچئون که پایتخت جهانی کتاب 2016 است، در سال 2017 کشورهای عضو منطقه آسیا-پاسیفیک نمی‌توانند فرم پرکرده و ارسال کنند. همچنین کشور برگزیده‌شده بعد از 10 سال می‌تواند دوباره درخواست داده، آن هم با شهری متفاوت از قبل.
 
پروپوزال ارسالی باید 6 فاکتور را لحاظ کرده باشد که شامل موارد زیر است:
الف/ تعریف جزییات برنامه‌های خاص برای اجرای رخداد «پایتخت جهانی کتاب» به صورت بلندمدت با همکاری سازمان‌های شهری و مردم نهاد
ب/ طرح کلی هزینه‌های مالی و تعریف استراتژی بودجه و مشخص کردن جزییات دریافت‌ها و جمع‌آوری پول برای هزینه‌ها
ج/ مشخص کردن درجه مشارکت در سطوح مختلف شهری، منطقه‌ای، ملی، بین‌المللی، سازمان‌های حرفه‌ای و غیرانتفاعی غیردولتی و برنامه‌های مؤثر و قابل پیش‌بینی در این سطوح برای سازمان‌ها
د/ تعریف کمی و کیفی فعالیت‌های کتابی و همکاری با تمام افراد، سازمان‌های درگیر با صنعت نشر و کتاب و جامعه ادبی-علمی و زنجیره تأمین و ناشران و ...
م/ تعریف کمی و کیفی پروژه‌های ترویج کتاب و کتاب‌خوانی
ی/ پیروی و متابعت از برنامه‌های همسو با اصول آزادی بیان، آزادی چاپ و انتشار اطلاعات، مطابق با موارد مذکور در اساس‌نامه یونسکو و مواد 19 و 27 اعلامیه جهانی حقوق بشر و مطابق با توافق‌نامه فلورانس در خصوص واردات مواد آموزشی، علمی و فرهنگی
 
اینکه ایران دوبار فرم ارسال کرده(2006 و 2011) باید کارشناسی شود تا دلیل رد شدن به صورت رسمی بیان شود اما یک نکته اساسی در این میان آزاردهنده و درعین‌حال هویداست و آن اینکه:
کشوری که قانون «برن» و کپی‌رایت را امضا نکرده چگونه می‌تواند رأی انجمن بین‌المللی ناشران/ IPA را به دست آورد. این انجمن که شرط ورود به آن عضویت در قانون کپی‌رایت است، اصلاً ایران را قبول ندارد که بخواهد به آن رأی دهد. بنابراین ما از 4 رأی یک رأی را هیچ‌وقت نداریم و سایر کشورهای برنده این ماجرا قطعاً 4 رأی را به هر ترتیب خواهند داشت و ما ممکن نیست با 3 رأی «پایتخت جهانی کتاب» شویم!