خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ـ رضا استادی/دبیر گروه هنر و رسانه: بیست روز از انتصاب رسمی «محمد سرافراز» در مقام ریاست سازمان صداوسیما می‌گذرد. در همین مدت اندک، رئیس تازه این سازمان تغییرات مهم و محسوسی را در سازمان متبوع خود رقم زده است؛ دو معاون مهم خود را منصوب کرده و در حوزه ای که تسلط بیشتری به آن دارد ـ معاونت سیاسی ـ نحوه خبرسازی و حتی سر و شکل گرافیکی عرضه رویدادها تغییری جدی و اساسی کرده است. این روزها شنیده می‌شود در تمامی حوزه‌های مرتبط با این رسانه تغییرات مهم و جدی رخ خواهد داد. بخش‌های مختلف ادغام و کوچک سازی می‌شود و برخی مسئولیت های این رسانه «برون سپاری» خواهد شد.
 
تمرکز صداوسیما بر کتاب‌های «غیرکاربردی»
صداوسیما در سال‌ها اخیر نه در قامت مجموعه‌ای با چند شبکه تلویزیونی و رادیویی بلکه به‌صورت سازمانی ظاهرشده که در تمامی حوزه‌های فرهنگی ورود پیداکرده است. حتی درزمینه فنّاوری‌های جدی همچون تلویزیون اینترنتی، شبکه نمایش خانگی، شبکه‌های اجتماعی و... نیز در سال‌های اخیر شاهد فعالیت‌های این رسانه بوده‌ایم. در میان طیف متنوع فعالیت‌ها «حوزه کتاب» از گذشته‌های بسیار دور عرصه ظهور و بروز فعالیت‌های این رسانه بوده است. با قاطعیت می‌توان گفت که هیچ هنرمند و متصدی این حرفه نیست که در کتابخانه شخصی‌اش کتابی از آثار قدیمی منتشرشده توسط انتشارات سروش نباشد. البته حوزه نشر کتاب در این رسانه صرفاً منحصر به سروش نبوده و در سال‌های اخیر بخش‌های مختلفی از این رسانه وارد کار انتشار و تولید کتاب شده‌اند. در معاونت‌های مختلف همچون صدا، سیما، آموزش و... بخش‌هایی درزمینه انتشار کتاب فعالیت می‌کنند. البته خروجی اکثر آنها آثار مطلوبی نیست و صرفاً برای خوشایند مدیران تولید می‌شوند یا این‌که اغلب محصول جمع‌آوری و مخلوط کردن محتوای چند کتاب است که درنهایت خروجی آن به محتوایی «غیرکاربردی» برای متصدیان این رسانه تبدیل‌شده است. شیوه فروش کتاب‌های مذکور نیز در دوره‌های مختلف این‌گونه بوده که با توزیع کوپن رایگان در میان کارمندان، آنها را تشویق به خرید و خواندن این کتاب‌ها می‌کردند. اگر روزی به بخش‌های مختلف این سازمان مراجعه کنید، این آثار مکتوب را در قفسه اتاق‌های دبیرخانه خواهید دید که دست‌نخورده‌اند و در برخی اتاق‌ها، از مجلات سنگین و وزین آنها به‌عنوان عاملی برای جلوگیری از بسته شدن پنجره و تهویه مطلوب استفاده می‌شود! قطعاً یکی از برنامه‌های آتی رئیس جدید سازمان صداوسیما باید حذف نهادهای موازی درزمینه انتشار کتاب و متمرکز کردن آنها در یک بخش واحد باشد.
 
غیبت سریال‌های مهم در حوزه کتاب
این رسانه در یک دهه گذشته گذر از آنالوگ به دیجیتال را تجربه کرده است. فرمت‌های تصویر آن از ویدئو به DVD و پس‌ازآن HD و این روزها FULLHD را آرام‌آرام تجربه می‌کند. درباره هیچ‌یک از این تغییر و تحولات کتاب یا منبع مکتوب قابل قبولی در تلویزیون وجود ندارد. این رسانه هیچ‌گاه اقدام به ثبت و ضبط تجارب و مستندسازی پروژه‌های بزرگ سریالی خود در قالب کتاب ـ امری که در سینما بدیهی است ـ نکرده است. فیلم‌نامه بهترین آثار تلویزیون تبدیل به کتاب نشده و نمی‌توانید مجموعه عکس‌های این آثار را در قالب یک کتاب نفیس مشاهده کنید. به‌جز تله‌تئاترهای تلویزیونی، هیچ فرهنگ مدونی از تولیدات این رسانه وجود ندارد و از همه بدتر این‌که هیچ کتابی درباره تاریخچه شکل‌گیری تلویزیون در ایران وجود ندارد و اگر از چندصفحه‌ای که در کتاب «جمال امید» در خصوص تشکیل تلویزیون ملی ایران درج‌شده صرف‌نظر کنیم، منبع مکتوب دیگری در این زمینه وجود ندارد.
«پژوهش و آثار پژوهشی» بخش مهم دیگر فعالیت این رسانه است. اصل و اساس برنامه‌سازی در این رسانه بر «پژوهش» استوار است. پژوهش از یک ایده آغاز به‌مرور تکمیل‌تر می‌شود و درنهایت می‌تواند دستمایه تولید برنامه قرار گیرد. در سازمان صداوسیما بخش‌های مختلفی درگیر کار تولید و پژوهش هستند اما عمده فعالیت آن‌ها چند اشکال مشخص دارد؛ یا پژوهش‌ها کاربردی نیستند یا این‌که دیر عرضه می‌شوند. در چنین وضعیتی اغلب برنامه‌سازان ترجیح می‌دهند خود اقدام به پژوهش برای برنامه خود کنند که این پژوهش‌ها نیز به‌جز چند استثناء در تمامی موارد صرفاً «جست‌وجوی ساده اینترنتی» است که دقیقاً به همان شیوه غالب در کافی‌نت‌ها و برای تحقیقات دانش‌آموزی صورت می‌گیرد.
 
نویسنده‌های تکراری در برنامه‌های تلویزیونی
چند نمونه ذکرشده تنها برخی چالش‌های پیش روی رئیس جدید سازمان صداوسیما در حوزه کتاب است. حضور نامناسب و به‌دور از شأن نویسندگان در برنامه‌های تلویزیونی، درخواست مبالغ قابل‌توجه از ناشران برای تبلیغ کتاب، عدم رعایت حقوق مؤلف در برخی اقتباس‌های تلویزیونی و... برخی دیگر از مشکلات جدی این حوزه است. وقتی جامعه‌ای صرفاً از فرهیخته بودن قشر نویسنده می‌شنود اما در هیچ برنامه‌ای به‌جز عده‌ای معدود از نویسندگان، شخص دیگری حضور ندارد، چطور می‌توان به شأن و جایگاه نویسنده اهمیت داد؟ البته رادیو در این زمینه وضعیت بهتری دارد و طیف متنوع‌تری از نویسندگان امکان حضور در برنامه‌های آن رادارند اما در تلویزیون هر بازیگری به‌صرف ایفای نقش‌های درجه چندم در سریال‌های آبکی، میهمان برنامه‌های زنده پربیننده می‌شود و نویسندگان یا محدود به شبکه‌های خاصی مانند آموزش هستند یا در ساعاتی به شبکه‌های سیما می‌آیند که بیننده در خواب است!

گروه هنر و رسانه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در روزهای آتی موضوع انتظارهای اهل‌قلم از رئیس جدید صداوسیما در قالب گزارش‌ها و گفت‌وگوهایی ویژه با این گروه از جامعه پیگیری خواهد کرد.