دوشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ - ۰۸:۰۰
بررسي اهميت قصه‌ها و ضرب‌المثل‌ها در قرآن

چاپ نخست كتاب «اسرار وحي (قرآن و مثال‌ها)» گردآوري هدي آقا كاظم شيرازي و با نظارت دكتر اسماعيل عاكفي از سوي سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي منتشر و روانه بازار نشر شد.\

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، جهاد دانشگاهي علوم پزشكي ايران كه يكي از مروجين علوم قرآني است، با تطبيق آيات و مثل‌هاي فارسي، كتابچه حاضر را جمع‌آوري و در اختيار مخاطبان قرار داده است تا با شيوه‌اي جذاب و جديد به ترويج آموزه‌هاي اخلاقي قرآن بپردازد.

بر اساس مطالب كتاب، قرآن كريم، سرچشمه تمامي بركات و فيوضات الهي و سعادت تمامي انسان‌ها در گرو عمل كردن به تعاليم و دستورات اين كتاب مقدس است.

از خصوصيات برجسته اين كتاب، آن است كه خداوند متعال هيچ‌يك از نيازهاي بشر را ناديده نگرفته و براي هريك از امور جاري در زندگي، قوانيني را تبيين كرده است.

يكي از شيوه‌هاي قرآن كريم براي تعليم عملي، استفاده از مثل است و مثل از آن جهت كه ماندگاري و تاثيرگذاري بالايي دارد، به آساني در دل‌ها نفوذ كرده و زمينه اعتلاي نفوس مستعد را فراهم مي‌سازد. اين ويژگي سبب شده است كه در متون فارسي نيز، از مثل‌ها جهت زيبايي و جذابيت سخن و فهواي كلام استفاده شود. 
             
قرآن كريم به عنوان كلام الهي و معجزه جاويد پيامبر اسلام(ص) كتابي است كه هدايت و راهنمايي مسلمانان را در خود دارد. اين كتاب آسماني، شامل ظرايف فراواني است كه براي تربيت بشر آمده تا او را از تاريكي‌هاي جهل و ناداني به سوي سعادت و هدايت رهنمون سازد.
براي رسيدن به اين هدف، قرآن اسلوب بيان خاصي دارد كه نه شعر است و نه نثر. اسلوب قرآن براي رسيدن به اين هدف، سه روش مهم قصه‌گويي، سوگند ياد كردن و استفاده از ضرب‌المثل‌ها مي‌باشد.

ارائه مثال در حقيقت نوعي تعليم عملي است و قرآن نيز به عنوان عالي‌ترين كتاب تربيتي، امثال فراواني را در زمينه‌هاي مختلف ذكر مي‌كند. اين مثل‌ها انسان‌هاي وارسته و خداجو را به تعقل و تفكر دعوت مي‌كند و از مثل و داستان در خدمت هدف و رشد دادن به عقول و افكار و جهت دادن به زندگي بشر استفاده مي‌كند. چنان كه خداي متعال نيز مي‌فرمايد: «و لقد ضربنا للناس في هذا القرآن من كل مثل...؛ و به تحقيق در اين قرآن براي مردم از هرگونه مثلي آورديم... (روم، آيه 58).»

«و تلك الامثال نضربها للناس و ما يعقلها الا العالمون؛ و اين مثل‌ها را براي مردم مي‌زنيم و[لي] جز دانشوران در آنها تعقل نمي‌كنند(عنكبوت، آيه 43).»

فوايد و آثار سازنده مثل
از آثار و فوائد مثل‌ها، مي‌توان اين موارد را برشمرد:
1ـ حضور پيوسته يك سخن كوتاه در ميان جامعه، آن هم به مدت طولاني، بيانگر پختگي فكري است كه مثل حامل آن مي‌باشد و اگر غير از آن بود، تجربه و مرور زمان، خلاف آن را ثابت مي‌كرد و مثل از چشم‌ها مي‌افتاد و از حافظه زمان حذف مي‌شد.
2ـ ممكن است مثل به خاطر ايجاز و اختصار، از نيم خط تجاوز نكند اما در حقيقت بازگو كننده حقايقي است كه در يك رساله و يك كتاب مي‌گنجد.
3ـ اهميت مثل تا حدي است كه گاهي يك مثل بسيار كوتاه ما را از آوردن استدلال‌هاي پيچيده بي‌نياز مي‌كند و قابل فهم براي عموم مردم مي‌شود و هركدام به ميزان درك و فهم خود از آن استفاده مي‌برند.
4ـ مثل براي خود، حد و مرز جغرافيايي نمي‌شناسد؛ زيرا يك حقيقت زنده است كه در تمامي ملل وجود دارد و به نوعي مانند قوانين رياضي و هندسي است كه مرزهاي زمان و مكان را در هم مي‌كوبد و براي خود محدوديتي قائل نيست.
5ـ مثل حقايق اخلاقي و اجتماعي را كه فراتر از حس و لمس است، در قالب امور محسوس مي‌ريزد و آن را به اذهان نزديك‌تر مي‌سازد.
6ـ مثل به خاطر دربرگيري يك رشته افكار و انديشه‌هاي بلند، فرد را به كنجكاوي وادار مي‌كند تا فكر و انديشه خويش را به كار اندارد و واقعيت را به دست آورد.
7ـ در مقام پند و نصيحت و نكوهش افراد، ضرب‌المثل اثر معجزه‌آسايي دارد؛ زيرا بدون اين كه فرد را به عواقب كار خود متوجه سازد، نتيجه كار ديگري را كه با اين مورد هم‌سو بوده، مطرح مي‌كند و آن را در نظرش مجسم مي‌سازد و از اين طريق، احساسات فرد را عليه خود تحريك نمي‌كند.
8ـ همچنين ضرب‌المثل بر زيبايي و جذابيت سخن مي‌افزايد.

قرآن نيز براي استفاده از اين فوائد، براي اثبات سخن و فهم مطالب از مثل كمك گرفته و به صورت لطيف و مليحي از اين صنعت استفاده كرده است. به گونه‌اي كه نه اقتباس از كلام بشري كرده است تا از حد اعجاز تنزل يابد و نه از محاوره معارف فراتر رفته است تا سخن غير مجذوب و دشوار شود، بلكه به سبكي بديع و نو با ضرب‌المثل‌هايي عالي و شگفت، زيبايي‌ها و شگفتي‌هاي خويش را تماشايي‌تر كرده است.

مثل‌هاي قرآني
مثل‌هاي قرآني عبارتند از:
1ـ مثل‌هايي كه قرآن نيز از آنها به عنوان مثل ياد مي‌كند و به بيان سرگذشت گذشتگان از ابرار و اشرار مي‌پردازد و متذكر مي‌شود كه بيان اين قصص براي تذكر و تامل اهل خرد است و در آن براي كساني كه بينديشند، پندهاست.
2ـ مثل‌هايي كه هرچند به صورت مثل در قرآن ترسيم نشده است؛ ولي به قدري جامع و رسا و گويا است كه به صورت مثلي رايج درآمده است.

نكته‌اي كه بايد بدان توجه كرد اين است كه تمامي مثل‌هاي قرآني، بخشي از حقايق است كه بازگو مي‌شود و به هيچ عنوان جنبه خيالي ندارد و ادعاي افرادي كه برخي از تمثيل‌هاي قرآن را از اين دسته مي‌شمارند مانند داستان آدم و پيروزي شيطان بر او يا سرگذشت ‌هابيل و قابيل و يا سخن گفتن مورچه با سليمان، ادعايي پوچ و بي‌پايه و اساس است.

قرآن كريم خود به اين مساله اشاره مي‌كند، آنجا كه مي‌فرمايد: «به راستي در سرگذشت آنان براي خردمندان عبرتي است، اين قصص سخني نيست كه به دروغ ساخته شده باشد، بلكه تصديق آن چه از كتاب‌هايي است كه پيش از آن بوده و روشن‌گر هرچيز است و براي مردمي كه ايمان مي‌آورند رهنمود و رحمتي است (يوسف، آيه 111).»

چاپ نخست كتاب «اسرار وحي (قرآن و مثال‌ها)» در 84 صفحه و بهاي 20000 ريال راهي بازار نشر شد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها

اخبار مرتبط