بخشى از دانشنامه بزرگ أعلام شيعه به نام «طبقات أعلام شيعه» تأليف علامه شيخ آقا بزرگ تهرانى در جلد پنجم كتاب «نقباء البشر فی‌القرن الرابع عشر» توسط كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراى اسلامى با همكارى بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى منتشر شد._
کتاب طبقات اعلام الشيعه، دائرة المعارفي حدود ٢٠ جلد در شرح احوال و آثار عالمان و رجال شيعه از قرن چهارم تا چهاردهم هجري قمري است. نويسنده اين کتاب، رجالي بزرگ و فقيه و کتاب‌شناس نامدار شيعه اماميه در سده اخير، شيخ آغا بزرگ طهراني يا شيخ الباحيثن آغا بزرگ طهراني است که به شکل آقابزرگ هم نوشته مي‌شود.
شيخ از سال ١٣٢٩ قمري به گردش و جست‌وجو در کتابخانه‌ها مشغول بود و براي بدست‌آوردن احوال و آثار علما و ادباي شيعه در طي قرون گذشته، کوششي خستگي ناپذير به خرج داد تا سرانجام موفق شد احوال دانشمنداني را که هر يک در روزگار خود، چون ستاره درخشاني مي‌درخشيدند و امروز جز نامي يا چند سطري در پشت يک کتاب کهن و اوراق از آنها چيزي باقي نمانده است را زنده کند و در دسترس همگان قرار دهد.
در اين کتاب، علاوه بر شرح زندگاني بزرگان شيعه، از فضاي حاکم بر زندگاني سياسي، اجتماعي و فرهنگي شيعيان، سخن گفته شده و به علت همين پس زمينه است که اين کتاب را مي توان در زمره معتبرترين تاريخ شيعه به شمار آورد. شيخ آغا بزرگ در اين کتاب، پاسخي مناسب به «جرجي زيدان» و پيروان سني مذهب او دارد.
شيخ آقا بزرگ، کتاب طبقات اعلام الشيعه را برحسب تعداد قرون غيبت امام عليه السلام به يازده بخش تقسيم کرده و هر بخش را به قرني از سده چهارم هجري تا چهاردهم هجري اختصاص داده است. علت اين که شرح حال علماي شيعه سه قرن نخست اسلام را گردآوري کرد، اين بود که آنها با حضور يکي از امامان دوازده‌گانه عليه السلام، حق اجتهاد نداشته و به نام «رواة» يعني جمع‌آوري کنندگان اخبار شيعه شناخته مي‌شدند و شرح احوال و آثار آنان به تفصيل در کتابهای شيعه آمده است.
در اين کتاب، مطالب مربوط به هرقرن، به ترتيب حروف الفباي نام بزرگان شيعه آغاز، مرتب و تنظيم شده و نامي ويژه به آن داده شده است.
اين کتاب در سه مرحله منتشر شده است؛ مرحله اول در زمان حيات مولف بود و چون مولف اطلاعات خود درباره قرن‌هاي اخير را کامل‌تر از قرن‌هاي گذشته مي‌ديد، تصميم گرفت برخلاف ترتيب تاريخي، انتشار کتاب را از عصر حاضر شروع کند و قسمتي از مطالب مربوط به سده ١٣ و ١٤ را زمان حيات خود، در نجف اشرف چاپ و منتشر کرد.
در مجلدات ١٤ که خود در چهار جلد تنظيم شده، ٢٢٢٨ دانشمند معاصر معرفي شدهاند و در مجلد قرن ١٣ که خود در دو جلد تنظيم شده، ١٥٦٢ تن از دانشمندان قرن سيزدهم را معرفي مي‌کند. هنوز بخشي از کتاب‌هاي مربوط به قرن ١٣ و ١٤ و يادداشت‌هايي که به خط خود شيخ‌اند، چاپ نشده و در کتابخانه موقوفه نجف قرار دارند.
مرحله دوم، بعد از فوت مولف بزرگوار، توسط فرزند بزرگ وي،دکتر علينقي منزوي انجام شد.
در مرحله سوم نیز دکتر علينقي منزوي، فرزند شيخ آقا بزرگ که سال ١٣١٤ شمسي از بيروت به تهران آمد و استاد دانشکده ادبيات تهران شد، چاپ و نشر بقيه مجلدات کتاب گرانقدر و ارزشمند (طبقات اعلام الشيعه) را در تهران انجام داد.
کتاب در هر «سده» نام ويژه‌اي دارد، مثلا عنوان سده دوازدهم «الکواکب المنتثره في قرن الثاني» است. همچنين در انتهاي بسياري از مجلدات، فهرستي از کتاب‌هاي معرفي شده در متن، آمده است.
دو نمونه از دست‌خط‌هاى علامه شيخ آقا بزرگ تهرانى در طبقات أعلام شيعه و نقباء البشر فى القرن الرابع عشر در اثر حاضر مشاهده می‌شود.
چاپ اول از جلد پنجم كتاب «نقباء البشر فی‌القرن الرابع عشر» در شمارگان ١٠٠٠ نسخه و بهای ٨٠٠٠٠ ريال از سوی كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراى اسلامى منتشر و روانه بازار نشر شده است.
کد مطلب : ۴۱۶۹۱
https://www.ibna.ir/vdca6iny.49n6o15kk4.html
۱۴۰۲-۰۳-۱۰
