به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، عملیات عاشورای 2 در منطقه ارتفاعات چنگوله (چنگوله-مهران) توسط سپاه اجرا گردید. در مدت آماده‌سازی عملیات شگفت‌انگیز والفجر 8، ضرورت داشت جبهه‌ها همچنان فعال نگاه داشته شوند و دشمن به حال خود رها نگردد. بر این اساس، در منطقه چنگوله (واقع در جنوب مهران) عملیاتی به تدبیر سپاه طراحی و اجرا گردید که هدف از آن، تصرف و تأمین عوارض مهم منطقه و گرفتن تلفات از نیروهای دشمن بود. این عملیات در بامداد 24/5/1364 با نام عاشورا 2 و رمز "یا مهدی ادرکنی (عج) ادرکنی" توسط حماسه‌سازان صحنه نبرد با موفقیت اجرا شد و بعد از پاک‌سازی نیروهای دشمن و انهدام جنگ‌افزارهای سبک و سنگین آن‌ها، اهداف تعیین شده ازجمله ارتفاعات دوقلو و 145 به دست رزمندگان اسلام افتاد و تأمین گردید.
در ادامه به بررسی نقش لشگر ١٧ علی‌بن‌ابیطالب (ع) در عملیات عاشورا 2 می‌پردازیم.
نگاه راهبردی
ضرورت زمان‌گرفتن از دشمن، در دوران جنگ تحمیلی ایجاب می‌کرد همواره فرصت بازسازی و توسعه سازمان ارتش عراق به حداقل برسد. به همین دلیل، بین نبردهای راهبردی، عملیات‌هایی با سطوح و هدف‌های متفاوت اجرا می‌شد. تعداد کمی از این عملیات‌ها، در عمق خاک عراق و بیشترشان با هدف بیرون‌راندن متجاوزان عراقی از مناطق مرزی و تأمین مرز بین‌المللی طراحی و اجرا می‌شد. عملیات عاشورای ٢ از نوع دوم بود که با هدف بیرون‌راندن ارتش عراق از جنوب مهران و تأمین مرز بین‌المللی در چنگوله طراحی شد.
فرماندهی
قرارگاه کربلا با به‌کارگیری لشگر ١٧ علی‌بن‌ابیطالب (ع) و تیپ ٧٢ زرهی محرم، هدایت عملیات را برعهده داشت.
طرح کلی عملیات
براساس طرح، لشگر ١٧ وظیفه داشت در سمت چپ رودخانه فصلی سرخر، روی ارتفاعات ١٤٥ و تپه دوقلو عملیات کند. تیپ ٧٢ زرهی محرم هم مأمور بود در سمت راست رودخانه فصلی سرخر، ارتفاع ١٥٠ را تصرف کند تا منطقه مرزی چنگوله آزاد شود و رزمندگان نیروهای دشمن را تا آن‌سوی مرز تعقیب کنند. برای ترابری و پشتیبانی عملیات هم سه فروند بالگرد در نظر گرفته شده بود.
شرح کلی عملیات
٢٤ مرداد ١٣٦٤، ساعت ٢٤، حرکت به‌سوی دشمن و ساعت 2:05 درگیری آغاز شد. پس از چند ساعت نبرد، تیپ 1 لشگر ١٧ تپه ١٤٥ و تپه دوقلو را آزاد کرد، اما بین این دو تپه الحاق انجام نگرفت. همچنین به‌دلیل بی‌نتیجه‌ماندن تلاش تیپ 72 زرهی محرم برای تصرف ارتفاع ١٥٠، امکان الحاق تیپ 1 لشگر ١٧ و تیپ ٧٢ فراهم نشد. بنابراین با وجود آغاز خوب نبرد، روز ٢٥ مرداد ١٣٦٤، ساعت ١١، نیروها به موضع قبلی خود بازگشتند.
مأموریت لشگر١٧ علی‌بن‌ابیطالب (ع)
لشگر ١٧ مأموریت داشت درحالی‌که تیپ ٧٢ محرم، جناح چپ لشگر را پوشش می‌داد، با تصرف ارتفاع ١٤٥ و تپه دوقلو، منطقه مرزی چنگوله را آزاد کند.
شناسایی
از ٢٥ تیر ١٣٦٤، تیم‌های شناسایی واحد اطلاعات، همراه گروه‌هایی از واحد تخریب لشگر عازم منطقه چنگوله شدند و طی چند هفته، در زمین‌های تپه‌ماهور چنگوله که شیارهای زیادی داشت، عملیات شناسایی را انجام دادند و مسیرهای مناسبی برای تصرف اهداف عملیاتی لشگر پیدا کردند.
بلندترین ارتفاعات منطقه ارتفاعات ١٤٥ و ١٥٠ بود که به خاک دشمن مشرف بود و با تصرف آن‌ها منطقه وسیعی از خاک عراق زیر دید و تیر قرار می‌گرفت. مواضع دشمن از دیدگاه خودی قابل تشخیص بود. ازاین‌رو، روزها به شناسایی از دیدگاه اکتفا می‌شد و برای تکمیل اطلاعات، تیم‌های گشتی شناسایی شب‌ها از سه محور تا نزدیکی خط دشمن را شناسایی می‌کردند. استعداد دشمن در محدوده منطقه عملیاتی لشگر ١٧، یک گردان برآورد شد و کمین‌ها و موانع دشمن در جلوی خط پدافندی، مانع مهمی برای نفوذ به شمار نمی‌آمد.
طرح‌ریزی
تیپ 1 لشگر ١٧ با دو گردان امام سجاد (ع) و حضرت رسول (ص) درحالی‌که گردان () علی‌بن‌ابیطالب (ع) را در احتیاط قرار داشت، می‌بایست برای تصرف هدف تک می‌کرد. خط حد تیپ 1 با 4 کیلومتر عرض، در سمت چپ رودخانه فصلی سرخر و دربرگیرنده ارتفاعات ١٤٥ و تپه‌های دوقلو بود.
شرح عملیات
25 مرداد ١٣٦٤، نخستین دقایق بامداد، حرکت نیروها با عبور از زیر قرآن آغاز شد. نیروهایی از واحدهای اطلاعات و تخریب و دیدبان‌های ادوات و توپخانه به گردان‌ها مأمور شده بودند تا هنگام نیاز به وظیفه خود عمل کنند. غیر از گروهان ابوذر که به‌دلیل حساسیت موقعیت دشمن در ارتفاع ١٤٥ با مشکل روبه‌رو شد، بقیه یگان‌ها پس از 30 دقیقه راهپیمایی، به خطوط اول دشمن نزدیک شدند. تخریبچی‌ها تا 1 بامداد معابر لازم را برای حمله نیروهای تکور باز کردند. یگان‌های مانوری نیز منتظر فرمان حمله بودند. ٢٥ مرداد ١٣٦٤ ساعت 2:05، فرمانده لشگر رمز عملیات را از طریق بی‌سیم، اعلام کرد و نبرد آغاز شد. گردان حضرت رسول (ص) در منطقه ارتفاع ١٤٥، ضمن انهدام کمین دشمن، با دو مجروح، در همان لحظات اول، خط دشمن را شکست. سپس به پیشروی ادامه داد و درحالی‌که با مین‌های پراکنده مواجه شده بود، یال شماره 1 آن ارتفاع را تصرف کرد. آنگاه با وجود اشراف دشمن بر یال شماره 1، یال شماره ٢ را هم به تصرف خود درآورد. در پی این موفقیت، دشمن به یال شماره ٣ عقب نشست تا بر سایر یال‌های ارتفاع ١٤٥ تسلط داشته باشد. یال شماره ٣ مهم‌ترین هدف عملیات بود و دشمن با در دست داشتن آن، گردان حضرت رسول (ص) را آسیب‌پذیر کرده بود و تلفات فراوانی بر آن گردان وارد آورد. گردان امام سجاد (ع) هم که با اعلام رمز، تهاجم به سمت تپه دوقلو را آغاز کرده بود، پس از انهدام تیربارهای دشمن، هدف خود را به تصرف درآورد و برای تکمیل مأموریت گردان حضرت رسول (ص) در ارتفاع ١٤٥، به عملیات ادامه داد.
ساعت 3:30، تلاش گردان امام سجاد (ع) برای تصرف ارتفاع ١٤٥، به‌دلیل تسلط دشمن بر آن ارتفاع، بی‌نتیجه ماند. توپخانه دشمن هم فعال شد، اما توپخانه خودی با اجرای عملیات ضدآتشبار دو انبار مهمات دشمن را به آتش کشید.
ساعت 5:30 به گردان حضرت رسول (ص) اعلام شد نیروی کمکی در راه است، اما آن گردان نیروی پشتیبانی نمی‌خواست، بلکه به پشتیبانی توپخانه و ادوات نیاز داشت.
ساعت 7، دشمن آماده پاتک بود. با تدبیر فرمانده لشگر، گردان حضرت رسول (ص) از چپ و گردان امام سجاد (ع) از راست به ارتفاع ١٤٥ هجوم بردند. این تدبیر موجب تصرف ارتفاع ١٤٥ شد، اما دشمن تسلیم نشد و مصمم شد از شیارهای چپ و راست، نیروهایش را به بالای قله بکشد و ارتفاع ١٤٥ را پس بگیرد. به‌این‌ترتیب، توانست گروهان ابوذر را ناچار به عقب‌نشینی کند. از سوی دیگر، نیروهای آسیب‌دیده لشگر بر بالای ارتفاع ١٤٥ که استعدادشان بیش از دو دسته نبود، هنوز موفق به الحاق نشده بودند.
ساعت 7:50 به گردان امام سجاد (ع) دستور عقب‌نشینی داده شد و برای جلوگیری از محاصره این گردان از گردان حضرت رسول (ص) خواسته شد که به هر صورت ممکن استقامت کند.
ساعت 8، نیروهای پیاده تازه‌نفس دشمن در پناه تانک‌ها با هدف تصرف تپه دوقلو، پاتک‌های سنگینشان را آغاز کردند. البته آتش واحد ادوات لشگر مدتی حرکت آنان را متوقف کرد. ساعت 11، ادامه مقاومت در برابر پاتک‌های دشمن که از سه ساعت پیش آغاز شده بود، میسر نبود و نبردی که آغاز موفقی داشت، امکان تثبیت نیافت. در نتیجه، نیروهای خودی به مواضع قبلی بازگشتند و ادامه مأموریت به گردان ادوات و توپخانه واگذار شد.
در ادامه این گزارش سندی برای اولین بار توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر می‌شود که محتوای آن خیلی حرمانه بوده و در باره گزارش عملیات عاشورای 2 است.
در ادامه به بررسی نقش لشگر ١٧ علی‌بن‌ابیطالب (ع) در عملیات عاشورا 2 می‌پردازیم.
نگاه راهبردی
ضرورت زمان‌گرفتن از دشمن، در دوران جنگ تحمیلی ایجاب می‌کرد همواره فرصت بازسازی و توسعه سازمان ارتش عراق به حداقل برسد. به همین دلیل، بین نبردهای راهبردی، عملیات‌هایی با سطوح و هدف‌های متفاوت اجرا می‌شد. تعداد کمی از این عملیات‌ها، در عمق خاک عراق و بیشترشان با هدف بیرون‌راندن متجاوزان عراقی از مناطق مرزی و تأمین مرز بین‌المللی طراحی و اجرا می‌شد. عملیات عاشورای ٢ از نوع دوم بود که با هدف بیرون‌راندن ارتش عراق از جنوب مهران و تأمین مرز بین‌المللی در چنگوله طراحی شد.
فرماندهی
قرارگاه کربلا با به‌کارگیری لشگر ١٧ علی‌بن‌ابیطالب (ع) و تیپ ٧٢ زرهی محرم، هدایت عملیات را برعهده داشت.
طرح کلی عملیات
براساس طرح، لشگر ١٧ وظیفه داشت در سمت چپ رودخانه فصلی سرخر، روی ارتفاعات ١٤٥ و تپه دوقلو عملیات کند. تیپ ٧٢ زرهی محرم هم مأمور بود در سمت راست رودخانه فصلی سرخر، ارتفاع ١٥٠ را تصرف کند تا منطقه مرزی چنگوله آزاد شود و رزمندگان نیروهای دشمن را تا آن‌سوی مرز تعقیب کنند. برای ترابری و پشتیبانی عملیات هم سه فروند بالگرد در نظر گرفته شده بود.
شرح کلی عملیات
٢٤ مرداد ١٣٦٤، ساعت ٢٤، حرکت به‌سوی دشمن و ساعت 2:05 درگیری آغاز شد. پس از چند ساعت نبرد، تیپ 1 لشگر ١٧ تپه ١٤٥ و تپه دوقلو را آزاد کرد، اما بین این دو تپه الحاق انجام نگرفت. همچنین به‌دلیل بی‌نتیجه‌ماندن تلاش تیپ 72 زرهی محرم برای تصرف ارتفاع ١٥٠، امکان الحاق تیپ 1 لشگر ١٧ و تیپ ٧٢ فراهم نشد. بنابراین با وجود آغاز خوب نبرد، روز ٢٥ مرداد ١٣٦٤، ساعت ١١، نیروها به موضع قبلی خود بازگشتند.
مأموریت لشگر١٧ علی‌بن‌ابیطالب (ع)
لشگر ١٧ مأموریت داشت درحالی‌که تیپ ٧٢ محرم، جناح چپ لشگر را پوشش می‌داد، با تصرف ارتفاع ١٤٥ و تپه دوقلو، منطقه مرزی چنگوله را آزاد کند.
شناسایی
از ٢٥ تیر ١٣٦٤، تیم‌های شناسایی واحد اطلاعات، همراه گروه‌هایی از واحد تخریب لشگر عازم منطقه چنگوله شدند و طی چند هفته، در زمین‌های تپه‌ماهور چنگوله که شیارهای زیادی داشت، عملیات شناسایی را انجام دادند و مسیرهای مناسبی برای تصرف اهداف عملیاتی لشگر پیدا کردند.
بلندترین ارتفاعات منطقه ارتفاعات ١٤٥ و ١٥٠ بود که به خاک دشمن مشرف بود و با تصرف آن‌ها منطقه وسیعی از خاک عراق زیر دید و تیر قرار می‌گرفت. مواضع دشمن از دیدگاه خودی قابل تشخیص بود. ازاین‌رو، روزها به شناسایی از دیدگاه اکتفا می‌شد و برای تکمیل اطلاعات، تیم‌های گشتی شناسایی شب‌ها از سه محور تا نزدیکی خط دشمن را شناسایی می‌کردند. استعداد دشمن در محدوده منطقه عملیاتی لشگر ١٧، یک گردان برآورد شد و کمین‌ها و موانع دشمن در جلوی خط پدافندی، مانع مهمی برای نفوذ به شمار نمی‌آمد.
طرح‌ریزی
تیپ 1 لشگر ١٧ با دو گردان امام سجاد (ع) و حضرت رسول (ص) درحالی‌که گردان () علی‌بن‌ابیطالب (ع) را در احتیاط قرار داشت، می‌بایست برای تصرف هدف تک می‌کرد. خط حد تیپ 1 با 4 کیلومتر عرض، در سمت چپ رودخانه فصلی سرخر و دربرگیرنده ارتفاعات ١٤٥ و تپه‌های دوقلو بود.
شرح عملیات
25 مرداد ١٣٦٤، نخستین دقایق بامداد، حرکت نیروها با عبور از زیر قرآن آغاز شد. نیروهایی از واحدهای اطلاعات و تخریب و دیدبان‌های ادوات و توپخانه به گردان‌ها مأمور شده بودند تا هنگام نیاز به وظیفه خود عمل کنند. غیر از گروهان ابوذر که به‌دلیل حساسیت موقعیت دشمن در ارتفاع ١٤٥ با مشکل روبه‌رو شد، بقیه یگان‌ها پس از 30 دقیقه راهپیمایی، به خطوط اول دشمن نزدیک شدند. تخریبچی‌ها تا 1 بامداد معابر لازم را برای حمله نیروهای تکور باز کردند. یگان‌های مانوری نیز منتظر فرمان حمله بودند. ٢٥ مرداد ١٣٦٤ ساعت 2:05، فرمانده لشگر رمز عملیات را از طریق بی‌سیم، اعلام کرد و نبرد آغاز شد. گردان حضرت رسول (ص) در منطقه ارتفاع ١٤٥، ضمن انهدام کمین دشمن، با دو مجروح، در همان لحظات اول، خط دشمن را شکست. سپس به پیشروی ادامه داد و درحالی‌که با مین‌های پراکنده مواجه شده بود، یال شماره 1 آن ارتفاع را تصرف کرد. آنگاه با وجود اشراف دشمن بر یال شماره 1، یال شماره ٢ را هم به تصرف خود درآورد. در پی این موفقیت، دشمن به یال شماره ٣ عقب نشست تا بر سایر یال‌های ارتفاع ١٤٥ تسلط داشته باشد. یال شماره ٣ مهم‌ترین هدف عملیات بود و دشمن با در دست داشتن آن، گردان حضرت رسول (ص) را آسیب‌پذیر کرده بود و تلفات فراوانی بر آن گردان وارد آورد. گردان امام سجاد (ع) هم که با اعلام رمز، تهاجم به سمت تپه دوقلو را آغاز کرده بود، پس از انهدام تیربارهای دشمن، هدف خود را به تصرف درآورد و برای تکمیل مأموریت گردان حضرت رسول (ص) در ارتفاع ١٤٥، به عملیات ادامه داد.
ساعت 3:30، تلاش گردان امام سجاد (ع) برای تصرف ارتفاع ١٤٥، به‌دلیل تسلط دشمن بر آن ارتفاع، بی‌نتیجه ماند. توپخانه دشمن هم فعال شد، اما توپخانه خودی با اجرای عملیات ضدآتشبار دو انبار مهمات دشمن را به آتش کشید.
ساعت 5:30 به گردان حضرت رسول (ص) اعلام شد نیروی کمکی در راه است، اما آن گردان نیروی پشتیبانی نمی‌خواست، بلکه به پشتیبانی توپخانه و ادوات نیاز داشت.
ساعت 7، دشمن آماده پاتک بود. با تدبیر فرمانده لشگر، گردان حضرت رسول (ص) از چپ و گردان امام سجاد (ع) از راست به ارتفاع ١٤٥ هجوم بردند. این تدبیر موجب تصرف ارتفاع ١٤٥ شد، اما دشمن تسلیم نشد و مصمم شد از شیارهای چپ و راست، نیروهایش را به بالای قله بکشد و ارتفاع ١٤٥ را پس بگیرد. به‌این‌ترتیب، توانست گروهان ابوذر را ناچار به عقب‌نشینی کند. از سوی دیگر، نیروهای آسیب‌دیده لشگر بر بالای ارتفاع ١٤٥ که استعدادشان بیش از دو دسته نبود، هنوز موفق به الحاق نشده بودند.
ساعت 7:50 به گردان امام سجاد (ع) دستور عقب‌نشینی داده شد و برای جلوگیری از محاصره این گردان از گردان حضرت رسول (ص) خواسته شد که به هر صورت ممکن استقامت کند.
ساعت 8، نیروهای پیاده تازه‌نفس دشمن در پناه تانک‌ها با هدف تصرف تپه دوقلو، پاتک‌های سنگینشان را آغاز کردند. البته آتش واحد ادوات لشگر مدتی حرکت آنان را متوقف کرد. ساعت 11، ادامه مقاومت در برابر پاتک‌های دشمن که از سه ساعت پیش آغاز شده بود، میسر نبود و نبردی که آغاز موفقی داشت، امکان تثبیت نیافت. در نتیجه، نیروهای خودی به مواضع قبلی بازگشتند و ادامه مأموریت به گردان ادوات و توپخانه واگذار شد.
در ادامه این گزارش سندی برای اولین بار توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر می‌شود که محتوای آن خیلی حرمانه بوده و در باره گزارش عملیات عاشورای 2 است.
منبع: اطلس لشگر ۱۷ علی ابن ابیطالب (ع) در دوران دفاع مقدس
نظر شما