به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، نشست صمیمی شاعران با عنوان «خلوت انس» به مناسبت گرامی‌داشت روز شعر و ادب فارسی، شنبه (بیست‌و‌هفتم شهریورماه ۱۴۰۰) به همت خانه کتاب و ادبیات ایران و با حضور محمدمهدی اسماعیلی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی)، محمود شالویی (مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل حوزه وزارتی)، ایوب دهقان‌کار (مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران) و جمعی از شاعران برجسته کشور در تالار وحدت برگزار شد.
 
انقلاب اسلامی ایران مردمی است و پایبند به شعر
در این نشست، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن گرامیداشت روز شعر و ادب فارسی و تبریک به شاعران به عنوان نمایندگانی از یک جمع بزرگ، گفت: میراث بزرگ زبان فارسی به واسطه زبان و شعر حفظ شده است. پس از ورود اسلام به ایران بسیاری از مناطق جهان اسلام که امروز به زبان عربی سخن می‌گویند در اصل به زبان‌های دیگر حرف می‌زدند مانند مصر، لبنان و... اما ایرانی‌ها با وجود عشق به اسلام و قرآن و نگارش آثار علمی به زبان عربی، هویت قومی خود را با زبان شعر حفظ کردند.
 
وی با بیان این که امروز وقتی از هویت ایرانی حرف می‌زنیم ‌اولین‌ مولفه آن زبان‌فارسی است، اظهار کرد: امروز به نام استاد شهریار نام‌گذاری شده است؛ شاعری که از تبریز ظهور کرد و اشعار فراوانی به زبان ترکی سرود. قدرت زبان شعر و ادب برای همه ما یک میراث فکری و فرهنگی مشترک به وجود آورده و امروز علی‌رغم همه مشکلاتی که به آن وارده شده است دارای یک قلمرو‌ وسیع با جغرافیای انسانی از هندوستان و افغانستان و... است. امروزه ما نگران افغانستان هستیم و باید در کنار همه ناملایماتی که به این برادران و خواهران وارد می‌شود، نگران زبان و ادب فارسی هم باشیم.
 
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به سفر اخیر رئیس جمهوری به تاجیکستان عنوان کرد: یکی از حوزه‌های اصلی اشتراک فرهنگی ما با تاجیکستان زبان فارسی و رودکی بزرگ است. علاقه‌مند بودیم برنامه‌ای در مقبره رودکی برگزار کنیم اما به دلیل بُعد مسافت با «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان این مهم محقق نشد. به زودی با جمع متناوبی از شما شاعران این جلسه را در تاجیکستان برگزار خواهیم کرد.
 
اسماعیلی در ادامه تصریح کرد: بنای دولت مردمی این است که به حوزه هنرهای اصیل ایرانی بازنگری داشته باشد. ما تلاش می‌کنیم نگاهی که هنر را به یک موضوع ویترینی تقلیل می‌دهد، بشکنیم؛ حوزه شعر، حوزه‌ای است که همه ما در آنجا احساس همزبانی و تعلق داریم. یکی از رویکردهای ما در دولت تقویت انجمن‌های ادبی است. خیلی از شاعران حاضر در این نشست، حاصل تشکل‌ها و انجمن‌های ادبی هستند که ما آنها را پاس می‌داریم و گسترش می‌دهیم؛ تحقق این امر نیاز به تغییر ساختار و بودجه دارد.
 
او همچنین گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران یک شاعر و ادیب است و عده‌ای به قدرت و قریحه شعرگویی امام خمینی(ره) بعد از رحلت  ایشان پی بردند. این نشان می‌دهد انقلاب اسلامی ما و رهبران ما با زبان مشترک توانستند عقبه گسترده‌ای را برای انقلاب اسلامی فراهم کنند. انقلاب اسلامی ایران مردمی است چرا که به ملزومات مردمی بودن از جمله شعر پایبند است. ما این مسیر را ادامه خواهیم داد.
 
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان سخنان خود گفت: تلاش خواهیم کرد به دور از نگاه ویترینی، موردی و‌ مناسبتی بلکه به عنوان بخش اصلی حوزه فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی به حوزه شعر و ادب توجه کنیم؛ این حوزه به حدی غنی است و بزرگان متعددی دارد که هر کسی با هر سلیقه‌ و گرایشی می‌تواند در شعر و ادب احساس همزبانی داشته باشند.
 
لزوم تداوم برگزاری رویداد فرهنگی و ادبی
در بخش بعدی این نشست، محمود شالویی با شعر
«الاهی سینه‌ای ده آتش افروز     در آن سینه دلی وان دل همه سوز
هر آن دل را که سوزی نیست، دل نیست    دل افسرده غیر از آب و گل نیست»
سخنان خود را آغاز کرد و افزود: این آیین با حضور شاعران و به همت خانه کتاب و ادبیات ایران، معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد رودکی برگزار شده است. به دلیل شرایط بهداشتی و رعایت دستورالعمل‌های کرونایی توفیق نداشتیم در خدمت تعداد بیشتری از شاعران باشیم. در آینده جلسات بیشتری با حضور شاعران خواهیم داشت.
 
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین مطرح کرد: در جهت توسعه و گسترش زبان فارسی تلاش کرده‌ایم تا برای ممانعت از هجوم زبان‌های بیگانه‌ای که خارج از مرزهای ما زبان و خط ما را تهدید می‌کنند برنامه‌ریزی‌های مناسبی داشته باشیم. امیدوارم در این راه از همت و حمایت این جمع و جمع‌های بیشتری برخوردار شویم.
 
محمود شالویی در پایان با یادآوری نام و خاطره شاعرانی که اکنون در بین ما حضور ندارند سخنرانی خود را به پایان رسانید و ابراز امیدواری کرد رویداد فرهنگی و ادبی را تداوم ببخشیم.
 
زبان پارسی وحدت ایجاد می‌کند
اسماعیل آذر که دبیری نشست را برعهده داشت در بخش بعدی نشست «خلوت انس» عنوان کرد: زبان پارسی، روز، تاریخ و ماه ندارد؛ از بدو تولد تا آخرین روز زندگی به زبان پارسی سخن می‌گوییم و به وسیله آن ارتباط برقرار می‌کنیم. زبان پارسی برای ما میراث معنوی است و ایجاد وحدت می‌کند. وجود شاعران در طول تاریخ علت ماندگاری زبان پارسی بوده است.
 
شاعران معلمان جامعه هستند و رسالت آن‌ها در امتداد رسالت انبیا است
ایوب دهقان‌کار از دیگر سخنرانان این نشست با تشریح نوع نگاه و رویکرد خانه کتاب و ادبیات ایران به مقوله شعر و ادبیات اظهار کرد: این رویکرد را با یک پرسش و پاسخ مطرح می‌کنم؛ چرا شعر و ادبیات مهم است؟ چرا باید شعر و ادبیات را ارج نهاد و چرا باید شاعران و ادیبان را تکریم کرد؟ پاسخ این است که شعر و ادبیات مهم است چون زبان مهم است. اگر حمایت و همدلی جامعه شعر و ادب کشور نبود امکان نداشت در این شرایط سخت، خانه کتاب و ادبیات ایران بتواند برنامه‌ها و فعالیت‌هایی را پیش ببرد.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران اهمیت زبان را از سه منظر و رویکرد بررسی کرد و گفت: رویکرد اول از منظر علم زبان‌شناسی است؛ اگر از این منظر به چرایی اهمیت زبان بپردازیم یکی از بهترین کسانی که می‌توانیم به آراء او مراجعه کنیم نوآم چامسکی به عنوان یکی از زبان‌شناسان برجسته جهان است که تئوری مطرح کرد و مقاله‌ای‌ نوشت و کل مکتب رفتارگرایی در حوزه زبان را زیر سوال برد. چامسکی معتقد است زبان آیینه تجلی افکار است و سپس تئوری فطری‌گرایی را مطرح می‌کند و معتقد است زبان یک موهبت است که در فطرت انسان‌ها به ودیعت گذاشته شده است؛ به عبارتی زبان را معجزه خلقت می‌داند.
 
وی رویکرد دوم اهمیت زبان را رویکرد سیاسیون و دولت‌ها عنوان کرد و افزود: دولت‌ها همواره زبان را به عنوان یک ابزار مهم در تحقق اهداف راهبردی و استراتژیک خود می‌دانند. فلسفه وجودی بنیادها و موسساتی همچون کنفسیوس در چین، سروانتس در اسپانیا، دانته در ایتالیا، انستیتو گوته در آلمان و بریتیش کانسیل ناظر بر همین مسئله است. رویکرد سومی هم به حوزه زبان، شعر و ادبیات می‌توان در نظر گرفت که ضمن صحه گذاشتن بر دو رویکرد دیگر، برای زبان و نسخه زیبایی‌شناسی آن یعنی شعر جایگاه عالی‌تری قائل هستیم. این جایگاه متعالی همان نقش مکملی است که زبان انسان دارد که همانا نقش معنوی و آگاهی بخشی اس؛. همان رسالتی که شاعران و ادیبان در آگاهی بخشی به جامعه دارند. این رسالت در امتداد رسالت انبیاء است. چامسکی در آراء خود از ابزار اکتساب زبان و فطری بودن آن سخن می‌گوید که در آموزه‌های ما چیز جدیدی نیست. خداوند در قرآن کریم در سوره الرحمن می‌فرماید «اَلرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْإِنسَانَ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ» که در آن تعلیم قرآن و تعلیم بیان یعنی تعلیم زبان را در کنار هم قرار می‌دهد.
 
او همچنین تصریح کرد: با این نگاه شاعران و نویسندگان به عنوان کاربران حرفه‌ای زبان باید تعهد و آگاهی بخشی در جامعه را در خود احساس کنند. امام خمینی(ره) می‌فرماید «هنر، دمیدن روح تعهد در کالبد انسان هاست» و ادبیات و شعر هم نمونه‌های بارز هنر هستند که می‌توانند این نقش را ایفا کنند. در نتیجه رویکرد ما به شعر و ادب فارسی همان رویکردی است که در راستای آگاهی بخشی و تعلیم و تعلم بر عهده شاعران و نویسندگان است که از نظر ما معلمان جامعه هستند و نسبت به جامعه احساس مسئولیت می‌کنند؛ «کلکمْ راعٍ، وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ».
 
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران به فعالیت‌های خانه کتاب و ادبیات ایران در حوزه شعر و ادب فارسی اشاره کرد و گفت: با حمایت و همدلی جامعه شعر و ادبیات کشور توانستیم برنامه‌هایی را محقق کنیم؛ به ویژه در یک سال اخیر که شرایط پاندمی و شیوع ویروس کرونا وجود داشت اما با همراهی شاعران توانستیم برنامه‌ها را محقق کنیم. چهارده دوره جایزه ادبی جلال آل احمد، پانزده دوره جایزه بین‌المللی شعرفجر، هشت دوره جایزه پروین اعتصامی، چهار دوره جایزه ملک الشعرا بهار از جمله برنامه‌های ما در این موسسه است. همچنین در حوزه گسترش زبان و ادب فارسی در فضای مجازی، پایگاه نقد شعر با حضو چهار هزار شاعرجوان و نقد ده هزار اثر، پایگاه نقد داستان با حضور سه هزار نویسنده جوان در حال فعالیت است.
 
ایوب دهقان‌کار در پایان سخنان خود گفت: دانش‌نامه برخط ویکی ادبیات با مدخل‌های قابل اعتماد و ارجاع، از دیگر فعالیت‌های خانه کتاب و ادبیات ایران در حوزه شعر و ادبیات فارسی است. همچنین در حوزه آموزش باید به دوره آموزشی آل جلال که امسال چهاردهمین دوره آن برگزارشد اشاره کرد. دوره آموزشی «کلک خیال» مختص آموزش شعر و دوره های آموزشی و کارگاه های مختلف که با اعزام نویسنگان و شاعران به شهرهای مختلف برگزار شد نیز از دیگر فعالیت‌هاست. در کنارهمه این فعالیت‌ها محافل و برنامه‌های مناسبتی همچون «ادبیات در روزگار کرونا» و شعرخوانی شاعران در آیین «قیامت دنیا» را برگزار کردیم.
 
برای شناخت ایران باید شاعران را بشناسیم
علی محمد مودب از شاعران حاضر در نشست صمیمی شاعران «خلوت انس» با بیان این‌که شعرفارسی در طول تاریخ کارکردهایی داشت که برای سرزمین ما هویت و اعتبار آفریده است، اظهار کرد: امروز اگر می‌خواهیم ایران را بشناسیم باید پیش از هرچیزی شاعران آن را بشناسیم. شعر برای ما هویت ایجاد کرده است و این هویت به دنبال خود قدرت را به همراه داشت. شعر کارکردهای بسیاری از حوزه‌های دیگر را در طول تاریخ انجام داده است؛ در حوزه‌های اندیشه، کارآمدترین بخشی که توانسته زبان مردم را پیدا کند و برای مردم پیشروترین فکرها را به ساده‌ترین شکل‌ها بیان کند تا پذیرش پیدا کند، شعر بود. شعر درونیات مردم ما را ساخته است. از این منظر نگاه به شعر نگاه به هویت ایرانی، اصل، اساس و ستون خیمه هویت ایرانی است.
 
این شاعر ادامه داد: در دوره جدید باید نگاه به شعر جدی‌تر باشد؛ در سیاست‌گذاری‌های کلان و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی کشور باید شان خود را آنگونه که در تاریخ برای ایرانیان نقش ایفا کرده، اجرا کند. شعر مرزهای ما را ساخته و حفظ کرده است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نباید در حد تصدی‌های خُرد در حوزه شعر دیده شود بلکه باید زیرساخت‌های قانونی و فرهنگی را تقویت کند تا بتواند تربیت استعدادها را دامن بزند و در حوزه مصرف فرهنگی توجه جامعه را به سمت شعر هدایت کند. همچنین باید شعر و میراث ما از رودکی تا به امروز را برای جهانیان معرفی کند و نقش خود را در بازی بزرگتری ایفا کند چرا که تصدی‌های خُرد که به دلایلی ایجاد شده است مانع نگاه تمدنی به شعر شده است.
 
از استارت‌آپ‌های فرهنگی در حوزه شعر حمایت شود
در بخش بعدی نشست،‌ سعید بیابانکی به موضوع فرسایش و فرسودگی زبان فارسی و نگرانی‌های موجود در این زمینه اشاره کرد و گفت: نسل امروز بیشتر با جهان مجازی درگیر است و بین آنچه می‌نویسند و می‌خواند فاصله وجود دارد. زبان فارسی را جدی‌‌‌تر پاسداری کنیم؛ این نسل ابزار خودش را دارد و آموزش زبان به نسل امروز با شیوه‌های سنتی و کلاسیک خیلی موثر نیست. پیشنهاد می‌کنم چند موسسه یا شرکت دانش‌بنیان در حوزه پاسداشت و آموزش زبان فارسی در بخش خصوصی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت شود. این موسسه‌ها می‌توانند در حوزه تولید اپلیکیشن، بازی، نرم افزار و... فعالیت کنند.
 
این شاعر همچنین مطرح کرد: این نسل با تلفن همراه سروکار دارد و هرچقدر ما شعرفارسی را در فضای مجازی گسترش دهیم خود به خود زبان فارسی را گسترش داده‌ایم. در طول تاریخ شعرفارسی همواره به صورت انجمنی و محفلی رشد کرده است. انجمن‌های ادبی شاعران را پرورش و تحویل جامعه دادند و استوانه‌های استوار شعر فارسی هستند. پیشنهاد می‌کنم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجمن‌ها و محافل ادبی کشور را فارغ از نگاه‌های سیاسی و شکلی به صورت گسترده حمایت کند.
 
سعید بیابانکی در پایان سخنان خود گفت: بنابرگفته نیما یوشیج «کسی که شعر می‌گوید به کلمات خدمت می‌کند». همه این انجمن‌ها خادم شعر هستند. احساس می‌کنم تمرکز در حوزه شعر در کشور ما وجود ندارد؛ همه شب شعر یا جشنواره شعر برگزار می‌کنند؛ کسانی که نه صلاحیت برگزاری و نه ارتباطی با شعر دارند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به این آشفتگی‌ها رسیدگی کند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند حلقه‌ای از مشاوران ادبی در حوزه شعر تشکیل دهد تا در سیاست‌های کلان همواره کمک کنند.
 
از شاعران به عنوان زینت المجالس استفاده نشود
در ادامه نشست «خلوت انس» ناصر فیض بیان کرد: شاعران حاضر در این نشست، محصول چهار دهه بعد از انقلاب اسلامی ایران و دست‌پرورده این نظام هستند و امیدوارم از آنها تنها به عنوان زینت المجالس استفاده نشود. کسانی که خود به تنهایی در حد یک وزارت‌خانه کار کردند اما به آنها توجهی نشده است و آنها طبق وظیفه‌ای که دارند کار خود را انجام می‌دهند و نویسندگان و شاعرانی تحویل جامعه دادند.
 
شعر مهمترین نیاز امروز ما است
میلاد عرفان‌پور نیز در این نشست با تاکید بر این‌که سال‌هاست شعر در بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی غایب است، تصریح کرد: در ساختارها حضور کمرنگی به شعر داده شده است. همکاران ما در کُنجی در خانه کتاب و ادبیات ایران به شدت مشغول تلاش هستند اما این حق و جایگاه شعر نیست. حضرت آیت الله خامنه‌ای فرموده‌اند که اگر بنا باشد از میان همه هنرها فقط بر روی یک هنر سرمایه‌گذاری کنیم آن شعر است.
 
وی افزود: ما معاونت هنری و بودجه‌های کلان سینمایی داریم اما شعر حضور ندارد. معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داریم اما شعر حضور ندارد. شعر مهمترین میراث فرهنگی و مهمترین نیاز امروز ما است. اگر بخواهیم فرهنگ را متحول کنیم باید نگاه دیگری به فرهنگ داشته باشیم کاش ما به جایی برسیم که این جایگاه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگردد.
 
وزیر ارشاد نماینده شاعران انقلاب اسلامی ایران باشد
افشین علا از دیگر شاعران حاضر در این نشست خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: یکی از وظایف سخت شما به عنوان نماینده هنرمندان در حاکمیت و دولت این است که سفیر ما هم باشید. ما شاعران انقلاب، شاعران آیینی، شاعران مدافعان حرم، شاعران ارزش‌های انقلاب اسلامی و شاعران هشت سال دفاع مقدس هستیم که هرگز از قداست آن نزد ما کاسته نشده است و گَرد کهنگی و تکرار بر آن ننشسته است. اما نه فقط مخاطبان بلکه بیشمار رسانه‌های داخلی و خارجی این محافل را هدف می‌گیرند.
 
این شاعر افزود: بدنه فرهنگی نظام ما بیشتر از این‌که محتوا محور باشد درگیر سلبریتی‌‌زدگی شده است که با ارزش‌های انقلاب اسلامی ایران هم‌خوانی ندارد. شاعران انقلاب اسلامی ایران همیشه مظلوم بودند؛ نه فقط در این دوره بلکه در دوره‌های گذشته نیز شاعران انقلاب اسلامی ایران برای بیعت آمده‌اند. اما نگاه مسئولان به شاعران زینت المجالسی است. شاعران به خاطر تیزبینی و موشکافی مسائل را خیلی بهتر از سیاسیون تحلیل و درک می‌کنند اما نگاه مسئولان فرهنگی ما نگاه کلیشه‌ای است. در بدنه دولت و حاکمیت نماینده شاعران انقلاب اسلامی ایران باشید.
 
افشین علا در پایان گفت: هرچند توقع درستی نیست که انتظار داشته باشیم تاوان اشتباه همه گذشتگان را این دولت بپردازد اما واقعیت به گونه‌ای است که انتظارات بسیار زیاد است.
 
آقای وزیر به داد شعر آیینی برسید
در پایان نشست صمیمی شاعران «خلوت انس» علی انسانی نیز در سخنان کوتاهی گفت: امیدوارم خدا این دولت عزیز، غمخوار و اهل درد و وزیری که به جمعی از شعرا بها داده را موفق نگه دارد. آقای وزیر به داد شعر آیینی برسید چرا که انرژی هسته‌ای شیعه هیئت، شعر آیینی و مذهبی است. آبروی شعر مذهبی را حفظ کنید.
 
در نشست صمیمی «خلوت انس» شاعرانی همچون جواد محقق، علی‌محمد مودب، فریبا یوسفی، حسین اسرافیلی، ناصر فیض، سید حمیدرضا برقعی، مرتضی امیری اسفندقه، نغمه مستشار نظامی، سعید بیابانکی، میلاد عرفان‌پور، رضا اسماعیلی، مصطفی محدثی خراسانی، افشین علا، علی انسانی و...حضور داشته و به شعر خوانی پرداختند.