دکتر بهزاد کریمی، نویسنده کتاب «ناصرالدین شاه قاجار» درباره محور اصلی این کتاب به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: کتاب درباره پنجاه سال ابتدایی زندگی ناصرالدین شاه قاجار است و به موضوعهای مختلفی میپردازد که گرچه از لحاظ وقایعنگاری پیوستگی زمانی ندارند، اما با محوریت ناصرالدین شاه به یکدیگر ربط پیدا کردهاند.
«از کهنمیر تا تهران»، «شاه و امیر»، «توطئه داخلی، کشاکش خارجی» و «از رویای دولت منتظم تا واقعیت جناب آقا» عناوین بخشهای چهارگانه کتاب را تشکیل میدهند. فصل نخست کتاب ماجرای تولد ناصرالدین شاه را در روستای کهنمیر در نزدیکی تبریز و دوران نوجوانی او را دربرمیگیرد و با به تخت نشستن او در تهران به پایان میرسد.
نویسنده در فصل بعدی، به موضوعهایی همچون، استقرار در دارالخلافه، شورش سالار، سرکوب بابیها، رابطه ناصرالدین شاه و صدراعظمش، امیرکبیر و چگونگی بر هم خوردن این رابطه میپردازد.
در قسمتی از این فصل کتاب درباره رابطه ناصرالدین شاه با امیرکبیر آمدهاست: «بهنظر میرسد رفتارهای تحکمآمیز امیر با ناصرالدین شاه جوان در اوایل، به اقتضای ناآشنایی شاه با امور مملکتداری و پادشاهی بوده باشد. این نوع از رفتار چنان آشکار بوده است که آدمیت آن را یک «حالت پدری و فرزندی» مینامد ـ رابطهای که آن را به هیچ روی نمیتوان با رابطه قائم مقام دوم و آقاسی با محمد شاه قیاس کرد. شاید بتوان کمبودهای عاطفی ناصرالدین شاه از ناحیه پدر و محرومیت او از مهر مادر را از انگیزههای نزدیکی به امیر بهعنوان پدر معنوی برشمرد. با این توصیف، این برداشت عمومی رایج درمیان تاریخپژوهان که امیر تلاش میکرد تا آنجا که میسر است شاه را از حوزه تصمیمگیری و اجرا خارج کند، سست نشان میدهد.»
«میرزا آقاخان»، «ترور و قساوت»، «ملکآرا»، «تحتالحمایگی دردسرآفرین»، «در آرزوی هرات»، «آرزوی بر باد رفته»، «جیران پر شور، نوری عاقل» و «نوری و صدارت با هم میروند» عناوین اصلی فصل سوم کتاب را تشکیل میدهند. نویسنده در این فصل با استناد به منابع موثق به واکاوی حوادث بعد از قتل امیرکبیر و دوران صدارت میرزا آقاخان و اقدامات او میپردازد.
«از رویای دولت منتظم تا واقعیت جناب آقا» عنوان آخرین فصل کتاب است. در این فصل زمینه، علل و دلایل تاسیس شش وزارتخانه جدید به فرمان شاه از لابهلای منابع تاریخی بیرون کشیده میشود و مورد بررسی قرار میگیرد. سپس به سفرهای خارجی ناصرالدین شاه، رویدادها و اقدامات میرزا حسین خان سپهسالار، صدراعظم ناصرالدین شاه در دوران صدارتش میپردازد. «نهادها و اندیشههای نوین»، «قحطی اول»، «از سپهسالار تا سپهسالار»، «اندرزنامهنویسی»، «قحطی دوم»، «سپهسالاری دیگر»، «راهآهن، منشا ترقی»، «تفحص اوضاع دنیا»، «صدراعظم ماند و چادرش» و «فراز و فرودی دوباره» عناوین این فصل از کتاب را تشکیل میدهند.
متن عهدنامه پاریس، دستورالعمل نظم امور دولتی و مملکتی و امتیازنامه رویتر ضمایمی است که در پایان کتاب آورده شدهاست.
در بخشی از کتاب آمدهاست: «فاصله میان 1275 تا 1288 ق، یعنی تا زمان انتصاب میرزا حسین خان مشیرالدوله به صدراعظمی را میتوان گونهای «دوران فترت» نامید. در این دوره سیزده ساله، شاه همچنان بدون داشتن صدراعظم حکومت میکرد، نهادهای جدید همچون مجلس مصلحتخانه، شورای دولتی و فراموشخانه تاسیس و برچیده شدند و در ساختار دیوانی هم شاهد بیثباتی هستیم که نمونه آن را میتوانیم درباره تشکیلات جدید شبه صدارتی ببینیم که محمدخان قاجار ملقب به «سپهسالار» در راس آن قرار گرفت.»
چاپ نخست کتاب «ناصرالدین شاه قاجار» تالیف بهزاد کریمی در 261 صفحه با شمارگان یکهزار و 100 نسخه و قیمت 14 هزار تومان از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه، روانه بازار کتاب شد.
کتاب «ناصرالدین شاه قاجار» تالیف بهزاد کریمی با تکیه بر منابع موثق پنجاه سال سلطنت این شاه قاجار را مورد مطالعه و بررسی قرار دادهاست./
نظر شما