«اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم» به جلد هفتم رسید

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،‌ کتاب «اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم (سانسور مطبوعات، بازداشت‌شدگان، جابجایی نیروها و.3333.....)» دربردارنده 159 سند در قالب بخش‌های «سانسور اسناد»، «بازداشت‌شدگان»، «جابجایی نیروها»، «راه‌ها و راه‌آهن»، «خواربار»، «دریافت غرامت»، «تخیله ایران» و «متفرقه» منتشر شد.

6 جلد از مجموعه «اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم» پیش‌تر به‌چاپ رسیده بود و انتشار جلد هفتم این اسناد، بدون هیچ توضیح و شرط و بسطی نشان از رفتار متفقین در ایران است. این مجموعه کتاب‌ها براساس دستور رییس‌جمهوری برای پیگیری حقوق ملت ایران در جنگ جهانی دوم گردآوری شده‌اند.

در بخشی از دستور رییس‌جمهوری نوشته شده است: «جنگ جهانی دوم با هدف ایجاد تقسیم‌بندی جدید در جهان و اعمال مناسبات و نظامات تبعیض‌آلود و یک‌سویه راه‌اندازی گردید. از جمله ملت‌های مظلوم، ملت ایران است که علی‌رغم اعلام بی‌طرفی در جنگ جهانی دوم، تحت اشغال قرار گرفت. در دوره اشغال از زیرساخت‌ها، امکانات و منابع ایران تا آن حد استفاده شد که سران سلطه در تهران، کشور ما را پل پیروزی نامیدند. در نتیجه این اشغالگری، خسارت‌های فراوان به حیثیت، جان، مال مردم، اقتصاد و تاسیسات کشور وارد آمده و عده فراوانی به ورطه فقر افتادند.»

اسناد بازداشت‌شدگان، راه‌آهن و خواربار در این مجموعه اسنادی نویافته است. یکی از سندهای بازداشتگاه پانصد تخت‌خوابی در تاریخ 3 مردادماه 1324 به نخست‌وزیر این‌گونه نوشته است: «محترما به اطلاع آن مقام منیع می‌رساند که اینجانب سه سال است در بازداشت متفقین بوده و در این مدت 12 نفری که مخارجشان را متکفل بوده‌ام، با فروش اثاثیه در نهایت سختی و مضیغه زندگانی نموده‌اند. از آن‌جایی که چیزی که قابل فروش باشد، دیگر باقی نمانده و ادامه زندگانی هم با وضعی که اینجانب به آن دچار هستم، غیرممکن است. لذا از آن مقام محترم استدعا دارد دستور اکید و فوری در خصوص کمک مادی به اینجانب صادر فرمایند.» در پشت این نامه، دست‌خط و امضای رییس بازداشتگاه وجود دارد که حرف‌های این فرد را تایید می‌کند. بازداشت‌هایی از این دست و در این دوره از سوی متفقین در شهرهای مختلف ایران اتفاق می‌افتاد که تاثیر بسیار بدی بر زندگی مردم و چگونگی گذراندن آن داشت.

مشکلات بسیاری در این دوره برای مردم به‌وجود آمد و در نامه حسن اسفندیاری، رییس مجلس شورای ملی در مردادماه 1321 بر آن‌ها تاکید شده است. وی در این نامه به گرانی وسایل زندگی عمومی، ناخوشی تیفوس، خسارت پست و تلگراف، نرسیدن مایحتاج بهداشتی، توقیف مال‌التجاره مردم، کشته شدن مردم و ضبط زمین‌های دولت و مردم از سوی متفقین اشاره می‌کند.

در بخشی از مقدمه کتاب نوشته شده است: «ناگفته پیداست این خسارات و لطمات در سال‌های بعد بیش از آنی بود که در نامه رییس مجلس وقت آمده است. به‌طوری‌که در احصای مطالبات کشور به سواستفاده‌های متفقین در تمامی امور اشاره دارد. این سواستفاده‌ها در عدم پرداخت حقوق گمرکی، اجاره‌بهای اماکن، انبارهای گمرکی، عدم تامین هزینه لایروبی و نگهداری بنادر، توقیف غله و... قابل ردیابی است. نکته‌ای که به گفته هیات ایرانی، از سوی مقامات شوروی رد می‌شود.»

اسناد کتاب بسیار تلخ و غم‌انگیزند اما بخشی از تاریخ ایران را به‌تصویر می‌کشند که نشان‌دهنده رفتار متفقین و نگاه اشغالگرانه آن‌ها به ایران دارد. این روند از قرن نوزدهم آغاز و در نیمه قرن بیستم ادامه داشت. در هر حال، کتاب به نکته مهمی اشاره می‌کند: «اگر در نوشتن تاریخمان کوتاهی کنیم، برایمان تاریخ خواهند نوشت.»

چاپ نخست از جلد هفتم کتاب «اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم (سانسور مطبوعات، بازداشت‌شدگان، جابجایی نیروها و ...)» با تهیه و تنظیم مرکز پژوهش و اسناد معاونت ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس جمهوری در 430 صفحه، شمارگان یک‌صد هزار نسخه و بهای 13 هزار تومان از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است.