به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،‌ این کتاب پژوهشی در تاریخ، نحوه شکل‌گیری و ریشه‌های فکری جنبش اسلامی عراق، به عنوان یک جنبش فکری،‌ سیاسی و مذهبی اوایل قرن بیستم است که به پیدایش این جنبش می‌پردازد.

جنبش اسلامی عراق بین سال‌های 1900 تا 1924 یعنی از اواخر دوران عثمانی تا سرآغاز حکومت «ملک فیصل» در عراق را شامل می‌شود. نقش روحانیت عراق در این جنبش و همچنین نقش بریتانیا در به قدرت رساندن «ملک فیصل» از موضوعات اصلی این کتاب‌اند. 

این کتاب همچنین دارای 31 پیوست شامل فتواها و نامه‌های مراجع تقلید شیعیان و طومارهای تنظیم شده توسط عشایر و روسای آنان است. از جمله می‌‌توان به نامه شیخ عبدالکریم جزایری (از علمای نجف) به شیخ خزعل اشاره کرد که در این نامه از وی می‌خواهد تا خود را برای پادشاهی عراق کاندیدا کند.

کتاب «تاریخ جنبش اسلامی در عراق» دارای سه باب است که هر یک از این باب‌ها، شامل سه فصل را شامل می‌شود. نخستین فصل از باب نخست، به مطالبی همچون اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اواخر دوران عثمانی می‌پردازد. تاریخچه‌ای از اقوام و عشایر، ارتباط عشایر با روسای خود و رهبران مذهبی از یک سو و ارتباط آنان با دولت‌ها و حاکمان وقت از سوی دیگر از جمله مطالب اصلی این فصل به‌شمار می‌آیند.

دومین فصل از باب نخست، مطالبی درباره نفوذ اروپایی‌ها در منطقه و تاثیر آنان بر ساختار اقتصادی و اجتماعی این سرزمین دارد و به بررسی امتیازاتی می‌پردازد که حکومت عثمانی به برخی از کشورهای غربی واگذار می‌کرد که از جمله می‌توان به امتیاز خط راه‌آهن و راه‌های آبی اشاره کرد.

در فصل سوم از باب نخست مطالبی درباره تاریخچه اقوام و فرهنگ‌های مختلف سرزمین عراق نوشته شده است. همچنین موقعیت سه شهر مهم عراق، یعنی بصره، موصل و بغداد و چهره‌های مهم این شهرها از نظر سیاسی و اجتماعی بررسی می‌شود. 

در بخشی از این فصل با عنوان «واقعیت‌های تاریخی ـ فرهنگی توده‌های مردم عراق و نتایج تغییرات اجتماعی» می‌خوانیم: «رابطه بین علما و بزرگان شیعه به‌ویژه روسای عشایر، عموما رابطه قوی و پایداری بود که بر اساس احترام و فرمانبرداری دینی و مذهبی از علما و اطاعت از احکام فقهی صادر شده از آن‌ها استوار بود.» 

فصل نخست از باب دوم از این کتاب نیز شامل بررسی‌هایی درباره تاریخ تشیع در عراق و نقشی است که آنان در اوایل قرن بیستم در این سرزمین ایفا می‌کردند. همچنین نحوه مبارزه آنان با هجوم افکار و اندیشه‌های غربی و نیز شیوه مواجهه آنان با سلطه سیاسی و نظامی غربی‌ها بر منطقه و چگونگی احیای مفاهیم اسلامی در این فصل آمده است.

مطالبی از جمله نهضت فرهنگی و علمی در عراق در اواخر قرن نوزدهم میلادی که با جنبش اسلامی همزمان شده بود در دومین فصل از باب دوم این کتاب آمده است. سومین فصل این باب نیز دربرگیرنده مطالبی از قبیل پدیده‌ها و جریان‌های فکری ـ سیاسی جنبش اسلامی در عراق از سال 1900 تا 1914 میلادی است و به این موضوع می‌پردازد که چگونه این جنبش در شهرهای مقدس عراق، یعنی نجف، کربلا و کاظمین شکل گرفت.

نخستین فصل از باب سوم این کتاب به جنبش جهادی عراق از سال 1914 تا 1917 پرداخته و چگونگی همبستگی علمای شیعه با دولت عثمانی در رویارویی با بریتانیا، فرانسه، روسیه (از طریق فتواهای منتشر شده) می‌پردازد. در دومین فصل از این باب نیز مطالبی از جمله نقش جنبش ایلامی در رویارویی با نیروهای اشغالگر و برنامه‌های آنان برای تسلط بر عراق در سال‌های 1918 تا 1920 ارایه شده است. 

در بخشی از این فصل با عنوان «نقش رهبری مستقیم علما در انقلاب» می‌خوانیم: «طی چهار ماهی که مردم برای انقلاب آماده می‌شدند، نقش قاطع رهبری علما در دعوت به انقلاب و آماده‌سازی مقدمات آن به وضوح معلوم می‌شود اما بعد از قیام، این نقش از طریق رهبری و هدایت هیات‌ها و موسساتی که در آغاز انقلاب به وجود آمدند، به طور مستقیم در نظارت دینی و سیاسی بر امور نظامی، سیاسی و اداری نمودار شد.» 

موضع‌گیری جنبش اسلامی عراق علیه طرح «حکومت ملی دست‌نشانده» نیز محوریت اصلی مطالب سومین فصل از باب سوم کتاب را تشکیل می‌دهد.

کتاب «تاریخ جنبش اسلامی در عراق» نوشته دکتر عبدالحلیم الرهیمی و ترجمه دکتر جعفر دلشاد با شمارگان هزار و 200 نسخه، 440 صفحه و بهای هفت هزار و 500 تومان از سوی موسسه بوستان کتاب منتشر شده است.