مجموعهاي از گفتوگوها، سخنرانيها و مقالات شاعر معاصر، يدالله رويايي با عنوان «عبارت از چيست؟» (از سكوي سرخ 2) توسط موسسه انتشاراتي آهنگ ديگر منتشر شد.
رويايي در نخستين بخش اين كتاب در پيامي كه به هيات داوران جشنواره شعر «فراپويان» ارسال كرده است، ميگويد: آن كه مشغله لغت دارد، مشغله پيش از لغت، مشغله ازل دارد و لغت مهمان ازلي ماست؛ ما شاعران كه هر يك زباني در داخل زبان داريم.
فصلهاي مختلف اين كتاب، نامهايي چون: «لغت، مهمان ازلي ما»، «اسطوره هول»، «شعر زبان، يا شعر بيزباني»، «ديروز، امروز و فرداي شعر»، «آوانگاردها و سرشت اعتراض»، «جاي كلمه»، «شبانه بحث»، «فرماليسم و شعر حجم»، «كتاب، اي اهل كتاب»، «سنت ادبي، نيما و شعر حجم»، «زندگي در زبان» و بخشهاي ديگر را شامل ميشود كه همه آنها در وحله نخست به بحث درباره سرشت زبان، سرشت زبان در شعر و نیز سرشت شعر و مكانيسمهاي شكل بستن شعر ميپردازند.
بخشي از اين كتاب به بحث درباره نظريات شعري نيما يوشيج اختصاص دارد. رويايي در اين بخش، و در پاسخ به پرسش «فائزه مرداني» درباره رابطه شعر حجم و شعر نيمايي، گفته است: خط مشتركي ميان اين دو منظر از شعر معاصر فارسي(شعر حجم و شعر نیمایی) نميبينم؛ جز اين كه ... شايد بتوان در اين دو از وجود قطعه صحبت كرد.
این شاعر ادامه داده است: قبل از نيما شعر به صورت قطعه وجود نداشت و قطعه به مفهومي كه ما از آن صحبت ميكنيم با او وجود پيدا كرد.
وي در بخش ديگري از اين گفتوگو افزوده است: اگر صحبت از «قطعه شعر» ميكنم، منظورم تماميت ساختمان يك شعر است به مفهوم هنري آن و اين همان چيزي است كه ميگويم قبل از نيما در فرهنگ انتقادي شعر فارسي وجود نداشت.
رويايي در توضيح چگونگي رفتار شاعر به هنگام سرودن يك شعر حجم نيز يادآور شده است: در شعر حجم، شاعر نگاهش را روي واقعيت و اشياء توقف نميدهد و واقعيت برايش سكويي است كه از آن خود را به ماوراي واقعيت پرتاب كند و در آن جا هم، يعني در ماوراي واقعيت منزل نميكند، بلكه آن ماورا را پاساژي ميكند تا به علت نامرئي آن شيء (آن واقعيت) برسد.
وي در توضيح بیشتر خاطرنشان کرده است: يعني از يك فضاي ذهني عبور ميكند، از يك "سپاسمان" و براي شاعر حجمگرا، شناخت همين فضاهاي ذهني و عبور از آنها تجربههايي است كه در كار تصوير سازي، عبور از سهگانه را بشناسد، يعني عبور از حجم را.
رویایي خصيصه اصلي شعر حجم را در عبور مي داند و ميگويد: خصيصه اصلي شعر حجم در همين عبور است و حجمي كه شاعر در پشت سر خود ميگذارد، كه از آن، خواننده نيز، عبوری به شيوه خود دارد؛ در حالي كه در شعر نيمايي، شاعر غالبا و بسيار، اسير نگاه خودش ميماند.
شاعر «هفتاد سنگ قبر» در پاسخ به پرسش محمدحسين مدل درباره «آينده شعر حجم» تاكيد ميكند: آينده شعر حجم، گذشته شعر حجم است. شعر حجم آينده ندارد چون شعر، آينده ندارد. خودش آينده است. آيندهاي در آينده ما انسانها. شعري كه هميشه در حال آمدن باشد، خودش آينده است. منتظر آيندهاي نميماند و چون هميشه ميآيد، آيندهاي است براي آنهايي كه منتظر آيندهاند.
«عبارت از چيست؟» به كوشش محمدحسين مدل، توسط موسسه انتشاراتي «آهنگ ديگر»، در شمارگان 1100 نسخه و با قيمت 57000 ريال به علاقهمندان شعر معاصر عرضه شده است.
نظر شما