در این راستا نشست «ماهیت نمایشگاه؛ تخصیص یارانه و تاثیر آن بر بازار نشر» روز گذشته (یکشنبه ۳ اسفند) با حضور علیرضا اسماعیلی، مشاور اجرایی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمود آموزگار، مدیر نشر کتاب آمه برگزار شد و حاضران به طرح موضوعات مختلف درباره نمایشگاه مجازی کتاب پرداختند.
در این نشست به موضوعات و مسائلی همچون یارانه نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، ایجاد عدالت یارانه‌ای، ضرورت مشورت با صنف و توجه به نقش موزعان و کتابفروشان، همچنین استفاده از تجربه موفق نمایشگاه مجازی در ادوار آتی نمایشگاه (فیزیکی) کتاب تهران به بحث و تبادل نظر گذاشته شد و میهمانان درباره هر یک از این موضوعات دیدگاه‌ها و نظرات خود را بیان کردند.
نمایشگاه مجازی و بن کتاب‌هایی که نقد نمی‌شد
-نمایشگاه مجازی کتاب تهران که اولین تجربه خود را پشت سر گذاشت، در زمینه تخصیص یارانه‌ها همان مبلغ یارانه‌ای اختصاص پیدا کرد که در نمایشگاه سی‌ودوم کتاب تهران تخصیص یافت. لطفا کمی درباره فرایند مدیریتی و تصمیماتی که در زمینه تخصیص یارانه مد نظر قرارگرفت، توضیح دهید.
اسماعیلی: همانطور که می‌دانید امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا به این نتیحه رسیدیم که نمایشگاه فیزیکی برگزار نشود؛ اما از آنجایی که یکی از مهمترین فضاهای فعالیت حوزه نشر، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود و همه ناشران منتظر این فرصت بودند تا بتواند بخش قابل توجهی از نقدینگی موردنیاز خود را از این طریق تامین کنند، به دنبال راهکاری بودیم تا مشکلاتی که ناشران با آن روبه‌رو بودند را مرتفع کنیم. تیر ماه بود که به نتیجه رسیدیم نمایشگاه مجازی کتاب را برگزار کنیم و در این زمینه جلسات زیادی برگزار شد. با فعالان و دست‌اندرکاران این حوزه نیز تبادل‌نظر داشتیم و شهریور ماه به مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران حکم داده شد تا مسئولیت برگزاری نمایشگاه مجازی را عهده‌دار شود. در این زمینه معتقدم نمایشگاه مجازی کتاب تهران اگرچه جایگزین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیست اما به دلیل نوع حمایت و دربر گرفتن گستره قابل توجهی از نشر کشور، یک نمایشگاه بزرگ و منحصربه‌فرد است.
برای این نماشگاه، تلاش کردیم حداکثر امکان یارانه‌ای را در نظر بگیریم. در بحث یارانه‌ها برای دانشجویان و طلاب، همچنین اهل قلم مبالغی در نظر گرفته شد و همه مواردی که امکان داشت، عملیاتی کردیم تا مبلغی حدود ۱۶ میلیارد تومان یارانه در این زمینه اختصاص پیدا کرد و خوشبختانه تماما مصرف شد. نکتهای که در این زمینه وجود دارد این است در تخصیص یارانه و توزیع آن، عدالت فرهنگی به اجرا درآمد؛ آن‌چنان‌که می‌توان گفت برای اولین بار یارانه‌ها در این نمایشگاه، کامل و درست مصرف شد زیرا مسائلی که در نمایشگاه‌های فیزیکی با آن مواجه بودیم، در این فضا به وجود نیامد. از سوی دیگر همکاری خوب شرکت ملی پست و سازمان فناوری ارتباطات را نیز در این رویداد شاهد بودیم که موجب شد. خوشبختانه مشکلاتی هم که در روز اول به‌وجود آمد، خیلی زود برطرف شد و مجموعا نمایشگاه خوبی را شاهد بودیم.
محمود آموزگار: معتقدم که ما به تجربه نمایشگاه مجازی کتاب تهران نیاز داشتیم؛ چون فناوری دیجیتال موضوعی است که به قوت در همه دنیا پیگیری می‌شود؛ بخصوص در حوزه نشر و فروش کتاب. علی‌رغم خسارت‌های به‌بار آمده، یکی از تاثیرات مثبت ویروس کرونا، روی‌آوردن بخش زیادی از فعالیت‌ها به فناوری دیجیتال است که صنعت نشر نیز در این زمینه پویاتر شده. آمارها حکایت از آن دارد که در آمریکا، فروش شش ماهه ابتدایی سال 2020 با وجود شیوع زیاد کرونا به نسبت مشابه در سال 2019 افزایش چشم‌گیری داشته و علتش این است که کتاب‌فروشی‌های مستقل و فیزیکی با استفاده از الگوی آمازون، به فضای مجازی روی آورده‌اند و امکانات فروش مجازی را ایجاد کرده . از این طریق با مشتریان خود ارتباط برقرار می‌کنند.
نمایشگاه مجازی کتاب تهران، رویدادی بود که در این وسعت و حجم، تجربه آن را نداشتیم و جای آن خالی بود. اگرچه موسساتی بودند که کتاب می‌فروختند یا ناشرانی هستند که در فضا مجازی کتاب می‌فروشند، اما برگزاری این نمایشگاه در این حجم وسیع، تجربه گران‌بهایی بود. البته معتقدم ابعاد آن و نتایج آن را باید مورد سنجش قرار دهیم اما در مجموع؛ تجربه من از نمایشگاه مجازی این است که با عملکرد درست‌تری در قیاس با نمایشگاه‌های فیزیکی سال‌های قبل، برگزار شد و نتایج درست‌تری را در آن شاهد بودیم. ما در نمایشگاه این قضیه را داشتیم که یک کارتن بن کارت در غرفه ۹ متری نقد می‌شد اما در نمایشگاه مجازی اتفاقات به این شکل نمی‌افتد.
- مجموع یارانه مشارکتی نمایشگاه چقدر بود و با توجه به مشارکت مجموعه‌ها، اقدامات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اسماعیلی: ما چند مدل مشارکت داریم؛ نخست یارانه‌ای که به خریداران دانشجو و استادان شد و ما ۲۰ درصد یارانه دادیم و آن‌ها ۸۰ درصد مشارکت داشتند که عملا برای خرید کتاب مصرف شد. بخش دیگر یارانه‌های مشارکتی، حاصل مشارکت با موسسات و دستگاه‌ها بود که در این بخش هم مثل نمایشگاه‌های دیگر اعلام کردیم به موسسات و نهادها یارانه می‌دهیم و بین ۲۰ تا ۳۰ درصد با توجه به آورده خودشان از یارانه ما بهره‌مند می‌شوند. با مقایسه بین نمایشگاه فیزیکی و مجازی، ما شک داشتیم آیا این مشارکت محقق می‌شود یا نه که شاهد بودیم این موضوع محقق شد و ۶۴ میلیارد تومان فروش داشتیم.
نمایشگاه مجازی، نمایشگاه فیزیکی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد
- ناشران از نمایشگاه مجازی راضی بودند و این رویداد قرار است در آینده، به‌صورت سالانه برگزار شود. دورنمای این رویداد را چطور می‌بینید چه ایده‌ها و راهکارهایی در معاونت فرهنگی برای آینده آن اندیشیده شده است تا دست‌اندرکاران و فعالان صنعت نشر به صورت کامل از مزایای آن بهره‌مند شوند؟
اسماعیلی: به اعتقاد من این نمایشگاه نقطه عطفی در تاریخ برگزاری حمایت‌های نمایشگاهی در حوزه کتاب و نمایشگاه بود. همانطور که گفتید؛ پیش از برگزاری و در روزهای ابتدایی آن، انتقادات جدی از این رویداد مطرح می‌شد اما وقتی برگزار شد و به انتها رسید، تقریبا بیشتر مجوعه‌های منتقد، تشکر و ابراز رضایت کردند. ما در اولین امتحان خود قرار داشتیم و همه کارهای اولیه، مشکلاتی فرا روی خود دارند که به‌مرور زمان حل می‌شود. من حتی معتقدم این موضوع روند برگزاری نمایشگاه فیزیکی را هم تحت‌الشعاع و تحت تاثیر قرار می‌دهد و باید از این تجربه در نمایشگاه فیزیکی استفاده کرد. این اتفاق منجر به ایجاد عدالت فرهنگی شد و معیاری است که باید آن را تقویت کنیم. تجربیاتی که ما از نمایشگاه مجازی کتاب کسب کردیم موجب می‌شود که چه بسا؛ بسیاری از قالب‌های نمایشگاه فیزیکی را تغییر دهیم و با توجه به فروش خوب نمایشگاه مجازی، وقت این شده است که در زمینه نمایشگاه فیزیکی بازنگری داشته باشیم. باید ایرادات را رفع و به سمت جلو حرکت کنیم و نمایشگاه‌های فیزیکی را نیز به سمتی ببریم که از این تجربیات استفاده کند.
بعد از برگزاری نمایشگاه مجازی، بسیاری از ناشران کوچک پیام دادند که ما در این نمایشگاه دیده شدیم و این موضوع نشان می‌دهد که نمایشگاه مجازی کتاب به وسعت تمام کشور، این فضا را برای ناشران ایجاد کرد. این مساله به‌عنوان نقطه عطف باقی می‌ماند و معیاری می‌شود تا از این تجربه در سال‌های بعد استفاده کنیم. هرچند معتقدیم نمایشگاه فیزیکی باید جای خود باشد اما نمایشگاه مجازی باید تقویت شود. ما برای بررسی آینده نمایشگاه مجازی نیاز به یک فرصت دو سه ماهه داریم و تاکنون یک جلسه در این زمینه برگزار شده اما نیاز به جلسات بیشتری است تا سیاست‌های لازم برای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران و نمایشگاه فیزیکی کتاب به موازات هم اتخاذ شود.
جاذبه یارانه‌ها تناسب را بر‌هم می‌زند
- با اضافه شدن نمایشگاه مجازی کتاب تهران به حوزه نشر و بازار کتاب، چه آینده‌ای را می‌شود برای این صنعت و حلقه‌های مختلف آن متصور بود؟ فکر می‌کنید افزایش حمایت‌ها و تخصیص یارانه بیشتر، به این صنعت کمک بیشتری می‌کند؟
آموزگار: نکتهای که وجود دارد این است که به نظرم به‌طور کلی برخی از این طرح‌ها و برنامه‌ها دور خود گشتن است. ما هنوز برنامه مشخص و مدونی برای صنعت نشر نداریم و باید ببینیم با چه مسائلی در این حوزه مواجه هستیم؛ مسائلی که به‌نظر بخش زیادی از آن برخواسته از سیاست‌گذاری‌ها است. به‌عنوان مثال ناهنجاری بین تعداد ناشران و کتابفروشان یک معادله معکوس است. در همه جای دنیا تعداد کتابفروشان از ناشران بیشتر است و تولید هم ابعاد بزرگتری دارد و برای فروش به کتابفروشیها می‌رود. در این شرایط نشر جان می‌گیرد؛ اما در کشور ما به دلیل جاذبه‌هایی که دولت برای نشر و نه برای کتابفروشان ایجاد کرد، تعداد ناشران خیلی بیشتر از کتاب‌فروش‌ها است.
تا قبل از انقلاب تنها دخالت دولت در صنعت نشر، مساله سانسور و اعمال سیاست‌های شدید امنیتی بود اما دولت کاری به اقتصاد نشر نداشت و اجزای مختلف زنجیره نشر؛ یعنی ناشران، کتابفروشان و موزعان اقتصاد نشر را پیش می‌بردند. البته در آن زمان ابعاد نشر طوری نبود که شغلی منحصرا برای توزیع باشد و بیشر ناشر و کتاب‌فروش‌ها با هم کتاب مبادله می‌کردند؛ اما با این وجود، آمارها نشان می‌دهد که ناشر و کتابفروش رشد متناسبی داشتند. اما الان به دلیل جاذبه‌های اعطای یارانه تناسب به هم ریخته است. از سوی دیگر رقیبی به نام نمایشگاه کتاب تهران جلوی کتابفروشان ایجاد کرده‌اند. هرچند منکر تاثیرات نمایشگاهی این رویداد نیستم و حضور ناشر در آن حتی اگر به قصد فروش باشد چون اولین جایی است که کتاب‌های جدید خود را می‌آورد و ویژگی نمایشگاهی دارد. اما طبیعی است کتابفروشان نمی‌توانند با این نمایشگاه رقابت کنند و این موضوع موجب می‌شود کتابفروشان مثل یخ جلوی آفتاب، تقلیل پیدا کنند.
کرونا؛ فرصتی برای بازاندیشی در سیاست‌های حمایتی
- در کشورهای در حال توسعه، معمولا سیاست اصلی، انباشت و افزایش تولید است و به نظر می‌رسد این سیاست از ابتدای انقلاب با اعطای یارانه‌های مستقیم و غیرمستیم به صنعت نشر، به‌کار گرفته شده است. اما به زعم کارشناسان، وابستگی صنایع به یارانه‌ها و حمایت‌های دولتی نیز آسیب‌‌هایی را به همراه دارد. اصلاح برخی رویه‌های نادرست و غلط نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران از جمله کارکردهایی است که نمایشگاه مجازی کتاب می‌تواند داشته باشد اما آیا افزایش یارانه‌ها، در نهایت به نفع صنعت نشر حواهد بود؟
اسماعیلی: یک صنعت زمانی موفق خواهد بود که مجموعه صنوف در آن حضور و نقش داشته باشند. اینکه حمایت‌ها از حوزه نشر تا چه زمانی ادامه داشته باشد، باید گفت کرونا کاتالیزور خوبی برای بررسی این حوزه و حمایت‌ها همچنین تخصیص یارانه‌ها شد به این معنا که باید درباره آن‌ها فکر کنیم. در این زمینه معتقدم زمانی این رویه‌ها اصلاح می‌شود که مجموعه حوزه نشر و فعالان آن در حوزه کاری خود به ثبات برسند. تا زمانی که بحث ترجمه‌های متعدد از یک کتاب وجود دارد و بخشی از بحث‌ها به کتاب‌سازی برمی‌گردد، خیلی نمی‌توان به این ثبات رسید. باید فضایی ایجاد شود تا با همکاری دستگاه‌ها، مشکلات را به حداقل برسانیم. ما تلاش میکنیم فضای حمایتی را داشته باشیم اما نکته این است که حوزه نشر، صرفا به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی دیده نمی‌شود و تا وقتی مجموعه چرخ‌دنده‌ها با هم خوب حرکت نکنند، نمی‌توان برنامه‌ریزی خاصی داشت.
ما تلاش داریم به سهم خود از امکانات و اختیارات خود کاری کنیم و به سمتی برویم که این نوع یارانه‌ها عادلانه‌تر توزیع شود. همه حوزه‌های صنعت نشر باید با هم پیش بروند و در بخش‌های مختلف همه باید رشد متوازن داشته باشند. نکته مهم این است که در طول این سال‌ها، مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سعی کرده به سمت جلو حرکت کند و یک‌سری مشکلات را رفع کند. باید موانع موجود در حوزه نشر را برطرف کنیم. در این میان یکی از بحث‌های مهم، شفافیت است و اصرار و تاکید معاونت فرهنگی این است که در اتاق‌های شیشه‌ای باشیم تا همه عملکرد ما را مردم ببیند زیرا این کار به رفع مشکل کمک می‌کند.
- این یعنی ظرفیت‌های نمایشگاه مجازی، در سیاست‌های نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران در حوزه تخصیص یارانه نیز منجر به تجدید نظرهایی خواهد شد؟
همانطور که گفتم؛ نمایشگاه مجازی کتاب یک نقطه عطف است که باید تقویت و حمایت شود. از سوی دیگر نحوه برگزاری نمایشگاه فیزیکی با سوالات جدی روبه‌رو شده که با کمک صنف و فعالان باید تغییرات جدی در آن اعمال کنیم. اما ما باید در وهله اول تلاش کنیم عدالت فرهنگی در حوزه تخصیص یارانه‌ها، رعایت شود و یارانه‌ها به دست مصرف‌کننده برسد. نکته دوم این است که باید به سمت توازن برویم و عدالتی را بین نشر و کتابفروشی ایجاد کنیم.
آموزگار: در ادامه صحبت‌های آقای اسماعیلی، باید به مشکلات دیگر بازار نشر نیز به موازات سیاست‌گذاری رویدادها و نمایشگاه‌ها، فکر کرد. از جمله مشکلاتی که ما در صنعت نشر با آن روبه‌رو هستیم، ترجمه‌های موازی و کتاب‌سازی‌ها است؛ به‌طوری‌که مثلا 150 ترجمه از کتاب «شازده کوچولو» و ترجمه‌های متعدی از «قلعه حیوانات» و «دزیره» و سایر آثار داریم. یررسی‌ها نشان می‌دهد که مثلا یک ترجمه از شازده کوچولو، توسط 10ناشر منتشر شده و این ناشرها، بر اساس چنین عناوین تکراری‌ای در نمایشگاه کتاب تهران، غرفه می‌گیرند. همچنین ناهنجاری بین تعداد عناوین و شمارگان هم مشکلی جدی است. تاچندی پیش مسئولان می‌گفتند 100 هزار عنوان کتاب داریم اما معتقدم زمانی می‌توانیم این کتاب‌ها را ارزش‌گذاری کنیم که به شمارگان آن‌ها نیز توجه شود.
موضوع دیگری که در حوزه نشر اهمیت دارد، بحث تالیف و ترجمه است. سیاستگذار باید زمینه‌ای ایجاد کند که تالیف شکل بگیرد و قوام داشته باشد اما چون ترجمه هزینه کمتری دارد و بهتر فروش می‌رود، ناشران به سمت ترجمه می‌روند. موضوع دیگر هم بحث مرکز و پیرامون است؛ یعنی فاصله تهران با سایر مراکز زیاد است و سهم پایتخت از کتابفروشیها حدود 75 درصد و بقیه مناطق 25 درصد است. البته در هشت سال گذشته، گام‌های موثری برای کم کردن فاصله مرکز و پیرامون برداشته شد اما کماکان فاقد سیاست مشخص و واحد هستیم که مقصد ما را مشخص کند.
در بحث یارانه‌ها و ضرورت تخصیص آن‌ها نیز این مساله وجود دارد که معمولا به دهک نیازمند یارانه مي‌دهند تا نیازمندی آن‌ها کم و برطرف شود؛ نه‌اینکه نه‌تنها نیازمندی رفع نشود؛ بلکه عده‌ای هم به دلیل وجود حمایت‌ها، به دایره فعالان مورد حمایت اضافه شوند و بر نیاز‌ها بیفزایند. البته نظرم این نیست که یارانه‌ها؛ یک‌دفعه حذف شود؛ چون این کار موجب از بین رفتن همکاران زیادی می‌شود. به‌هرحال ناشران انتظار دارند در نمایشگاه کتاب تهران امکان فروش کتاب‌های خود را داشته باشند و مسائل اقتصادی خود را سامان دهند اما در کنار همه این مسائل، باید به کتابفروشان و سایر حلقه‌های صنعت نشر هم توجه شود.
ایده استفاده از شبکه توزیع و کتابفروشیها در نمایشگاه مجازی
- البته با اجرای طرح‌های فصلی، تلاش شده است که به این گروه هم توجه شود.
آموزگار: اینکه دولت در سال‌های اخیر، کتابفروشیها را مورد توجه قرار داده، خیلی خوب است اما فکر می‌کنم کافی نیست. دولت باید تکلیف کتاب‌فروش‌ها را روشن کند. طرح‌های فصلی از جمله موثرترین طرح‌هایی بود که ناهنجاری‌هایی مثل مرکز و پیرامون را پوشش می‌داد؛ چراکه پوشش کشوری دارد. این طرح تا کنون برکات زیادی داشته و در جلوگیری از تعطیلی و بسته شدن کتابفروشیها موثر بوده است. در شروع طرح‌های فصلی ما به ۲۰۰ کتابفروشی هم نرسیدیم؛ زیرا خیلی‌ها حتی رایانه نداشتند یا با اینترنت و فضای مجازی آشنا نبودند. اما همه این موارد آسیب‌شناسی و با کمک صنف و خانه کتاب این مشکلات برطرف شد؛ به‌طوری که در حال حاضر تعداد کتاب‌فروشی‌هایی که در طرح مشارکت دارند به ۸۰۰ می‌رسد. (البته بودجه طرح‌های فصلی گاهی تمدید می‌شود و مطابق با سیاست‌های موجود، اعتبار کتاب‌فروشی‌هایی که سقف اعتبار خود را تمام می‌کنند، دوباره شارژ می‌شود. این کار مزیتی برای کتاب‌فروشی‌های بزرگ ایجاد می‌کنند؛ زیرا با اعمال 10 درصد تخفیف مضاعف، باعث می‌شوند برخی مشتریان ترجیح بدهند از آن‌ها خرید کنند. به اعتقاد من این اتفاق، محل نقد است و با اهداف کلی طرح مغایرت دارد. البته این سیاست برای کتابفروش شهرهایی که کتاب‌فروشی‌های محدودی دارند، قابل اجراست و بخشی از مصایب و مشکلات کتابفروشان را کاهش می‌دهد.)
همانطور که گفتم، طرح‌های فصلی اقدام مثبتی در راستای حمایت از کتابفروشیها است اما با این حال، میزان یارانه‌های نمایشگاهی روی فروش کتابفروشیها تاثیر منفی دارد. من کسی را می‌شناسم که با هزینه زیادی در شمیران کتابفروشی ایجاد کرده است و من به گفت که در ایام نمایشگاه مجازی افت فروش زیادی داشته. به همین‌خاطر معتقدم در نمایشگاه مجازی کتاب باید نقشی هم برای سایر فعالان صنعت نشر دیده شود. مثلا می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی‌های مناسب، همانطور که توزیع را به شرکت ملی پست دادیم توزیع‌کننده و کتابفروش را وارد کار کنیم و هزینه‌ها را به نوعی مدیریت کنیم تا کتابفروشان در سراسر کشور منتفع شود. جایی هم که کتابفروشی نیست، مابه‌ازای آن راهکارهایی اندیشیده شود تا این یارانه به همه حلقه‌های نشر برسد.
(آسیب دیگری که اخیرا صنعت نشر با آن مواجه است و تمام سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها و رویدادها را به‌نوعی تحت تاثیر قرار می‌دهد، مساله تخفیفهای بعضا غیرمتعارف کتاب است. در کشورهای زیادی مثل آلمان، قانون قیمت ثابت کتاب وجود دارد که مانع از ایجاد نابرابری در بازار کتاب می‌شود. وجود این قانون بسیار حیاتی است؛ تاجایی که در انگلستان با حذف قانون ثبات قیمت، در مدت ده سال هزار کتابفروشی بسته شد. اخیرا شاهد آن هستیم که برخی فروشگاه‌های مجازی در حال فروش کتاب با تخفیفهای تا سقف ۷۰ درصدی هستند. در این فضا خریداران هم فریفته می‌شوند و فکر می‌کنند که با قیمت پایین کتاب خریداری می‌کنند.)
اسماعیلی: اصلاح محل تخصیص یارانه و توجه به شبکه توزیع و فروش در نمایشگاه مجازی کتاب پیشنهاد خوبی است. پیشنهاد جناب آموزگار که به جای پست، کتاب‌ها را به موزعان و کتابفروشان بدهیم تا به‌دست مخاطبان رسانده شوند، موضوعی است که باید روی آن فکر کنیم؛ اما از این ایده استقبال میکنیم، روی آن وقت مي‌گذاریم و امکانات اجرایی آن را در نظر می‌گیریم. غیر از سودی که این کار برای کتابفروشان دارد، به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم سود می‌رسد. اگر ساز و کار اجرایی آن مهیا شود، از آنجایی که قرار است نمایشگاه مجازی ادامه داشته باشد، اثرات خوبی را به‌همراه خواهد داشت. ما باید کاری کنیم که توازن برقرار شود و طبعا باید توازن بین مراکز نشر و کتابفروشیها ایجاد شود. نقش و تعریفی که صنوف می‌توانند در رشد و ارتقای صنوف داشته باشند مهم است. به‌نظرم در این زمینه طی جلسات آینده باید منشوری ایجاد کنیم که محصول آن، هم‌افزایی صنف و مجری طرح باشد.
پررنگ شدن نقش اصناف در ادوار آتی نمایشگاه مجازی
در بحث برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، طی سال‌های اخیر قدم‌های مثبتی در جهت سپردن امور و بخش‌ها به تشکلات و اصناف برداشته شد. در نمایشگاه مجازی هم آیا به این سمت پیش خواهید رفت؟
اسماعیلی: در نمایشگاه امسال به دلیل زیرساخت و ویژگی‌های منحصربه‌فردی که داشت، این امکان نبود ولی از نظرات صنف به صورت مستمر استفاده کردیم. اما ما هم معتقدیم باید شرایطی فراهم شود که کار را به صنف بسپاریم و باید برنامه‌های آینده طوری پیش برود که ازمسئولیت اجرایی خودمان کم کنیم. ما از این موضوع استقبال میکنیم و یکی از بحث‌هایی که در دستور جلسه برای کارهای کارشناسی نمایشگاه آینده قرار خواهد داشت، همین موضوع است.
آموزگار: در بحث نمایشگاه مجازی که از فناوری دیجیتال استفاده شد تجربه خوبی بود اما نکته این است که بتوانیم کار را به بخش خصوصی و صنف بسپاریم و فعالان صنفی و تشکل‌ها را درگیر کنیم و با آن‌ها تعامل داشته باشیم و وضعیتی ایجاد شود که از عهده کار بر بیاید. تجربه کاغذ تجربه خوب است؛ نظارت و دخالت دوستان صنفی تا حد زیادی مسایل و مشکلات گذشته در حوزه توزیع کاغذ یارانه‌ای را کم کرد و حتی فشار از دولت کم کرده است. دخالت صنف در نمایشگاه مجازی کمک کرد که بسیاری از مشکلات کاسته شود و شفاف‌سازی شود. دستاورد فناوری دیجیتال در حوزه نشر و نمایشگاه کتاب بسیار مهم است که باید توجه لازم به آن داشته باشیم و شرایطی ایجاد کنیم که از ظرفیت‌های صنف استفاده شود و آن‌ها بتوانند این کار را اداره کند.
نظر شما