قاسم پورحسن عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در گفتگو با ایبنا به جایگاه و اهمیت ویژه‌ای که دین در پژوهش‌ها پیدا کرده اشاره کرد و از پژوهش‌گران غربی که به ادیان شرقی علاقمندند نام برد. او به عنوان پیشنهاد مطالعاتی برای ایام نوروز کتاب «درباره دین» شلایرماخر و «عصر محوری ادیان» نوشته برایان ترنر را معرفی کرد.
پورحسن از پیشنهادات نوروزی برای مطالعه و چالش‌های دین در عصر مدرن می‌گوید؛
ادیان شرقی دوباره در غرب اهمیت یافته است/ تاکید بر اهمیت مباحث خداناباوری و مطالعه «درباره دین»
وی اضافه کرد: «درباره دین» در سال 1799 یعنی پنج سال قبل از مرگ کانت نوشته شد. شلایرماخر 14 سال بعد کتاب «ایمان مسیحی» را چاپ کرد اما همچنان اهمیت «درباره دین» به مراتب بیشتر است. این کتاب تحولات پایانی سده 18 ام را مورد پیگیری قرار می‌دهد. زمانی که شلایرماخر این کتاب را می‌نویسد، دورانی است که به دلیل غلبه نگرش‌های علمی، دین کاملا از حیات انسان‌ها کنار رفته است؛ با توجه به حلقه روشنگری و روشنفکری‌ای که وجود داشت.
پورحسن برای آن دسته از مخاطبان که کتاب‌های دست اول در حوزه دین به زبان اصلی را دنبال می‌کنند، کتاب «آینده دین» آندرو ورنیک را پیشنهاد کرد و گفت: این کتاب دیدگاه‌های مختلفی را درباره آینده دین مطرح می‌کند. متاسفانه این کتاب هنوز ترجمه نشده است. همچنین کتاب «عصر محوری ادیان» نوشته برایان ترنر نیز یکی از کتاب‌های خوبی است که در سال 2014 نوشته شده و ترجمه نشده است.
وی ادامه داد: کتاب «منزلت عقل در هندسه دینی» نیز یکی از کتاب‌های خوب برای مطالعه در ایام نوروز است. این کتاب را حضرت آقای جوادی آملی نوشته‌اند و درآن معانی چهارگانه عقل مطرح می‌شود و درباره نسبت عقل با دین بحث‌های خوبی صورت می‌گیرد.
این محقق و استاد دانشگاه بیان کرد: در 25 سال اخیر کتاب‌های بسیاری در حوزه دین به معنای عام و دین به طور خاص مانند فلسفه دین، دین و اخلاق، دین و فرهنگ، یا آینده دین و دین‌پژوهی نوشته شده است که من به آن‌ها اشاره‌ای خواهم کرد. کتاب «جامعه‌شناسی دین» توسط رابرت پیپین در سال 2009 نوشته شده است. کتاب «آینده دین» آندرو ورنیک نیز به بحث مهمی می‌پردازد که آینده دین چه خواهد بود؟ بر اساس آنچه که متفکران معاصر غرب مانند گیدنز بیان کرده‌اند، دین، اهمیت خودش را بازیافته است. امروزه کتاب بسیار ساده «درباره دین» شلایرماخر با اینکه مجموعه‌ای از سخنرانی‌های اوست اما مسائل بسیار ساده‌ای در آن بیان شده و تا امروز مورد توجه قرار گرفته است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در ایران البته بسیار کم‌تر، و هم در غرب، مسئله دین، جایگاه و اهمیت مجددی پیدا کرده بیان کرد: گیدنز تاکید می‌کند که ما تا پیش از دهه هفتاد تصور می‌کردیم به واسطه دوره مدرن و سیطره مدرنیته، بحث از دین به محاق می‌رود اما در نیمه دوم دهه هفتاد وقتی دیدیم جریان‌های دینی سربرآوردند و از قضا نیرومند هم هستند و نقش‌های مهمی ایفا می‌کنند، بازنگری کردیم و امروزه به گفتگوی میان دین و تجدد گرایش پیدا کردیم، این یک مقدمه مهمی است درباره ارزش مجدد دین و اهمیتی که دین پیدا کرد. متفکرانی مثل ریچارد سوئین‌برن و الوین پلانتینگا آثاری درباره سازگاری علم و دین نوشتند و از آن دفاع کردند.
پورحسن با اشاره به اهمیت طرح بحث خداناباوری در فضای مدرن امروزی توضیح داد: خداناباوری یکی از بحث‌های مهم است که افرادی همچون داوکینز علاوه بر دانشگاه‌ها در مجامع عمومی نیز بر علیه وجود خداوند بحث و تبلیغ می‌کنند. از پلانتینگا پرسیدند که مهم‌ترین کتابی که علیه خدا داریم چیست؟ او از کتاب‌های داوکینز نام برد. داوکینز در حوزه علم و زیست‌شناسی فعال است و جزو نوتکاملی‌ها و نوداروینیستی‌ها به حساب می‌آید و از همین رو، طبیعتا نظریاتش مورد توجه قرار می‌گیرد. البته داوکینز دو کتاب با عنوان‌های «ساعت‌ساز نابینا» و «پندار خدا» نوشته است که اگرچه کتاب‌هایی قوی نیستند اما در آمریکا بسیار پرفروش هستند. در ایران نیز به صورت غیررسمی ترجمه شده‌اند. کتاب «ساعت‌ساز نابینا» نیز پاسخی به کتاب «ساعت‌ساز بینا» اثر ویلیام پیلی است.
وی بیان کرد: امروزه می‌توان اشتیاق غرب درباره ادیان شرقی را مشاهده کرد. کتاب «اسلام مشاهده شده» یکی از آثاریست که درباره اسلام اندونزی و اسلام مراکش است. نویسنده آن عمدتا روی دین و فرهنگ کار می‌کند و مثلا بیان می‌کند اسلامی که در اندونزی هست اسلام انعطاف‌پذیر است. اسلامی هست که با سنت و فرهنگ و تاریخ و جامعه و اخلاق و زندگی و زیست انسان‌ها سازگار است. او اشاره می‌کند که اسلام در مراکش، خشن است و به دلایلش هم می‌پردازد و می‌گوید شاید به این دلیل است که اسلام وارد شده در مراکش به دلیل فتوحات بوده اما اسلام اندونزی توسط تاجران یا مبلغان، راه پیدا کرده است. این یکی از کتاب‌هایی است که در 10 سال اخیر مورد توجه قرار گرفته و نویسنده بحث مهمی را درباره دین مطرح کرده است.
پورحسن به یکی از کتاب‌هایش که قرار است سال آینده منتشر شود اشاره کرد و گفت: تیرماه 1402 کتابی با عنوان «دین‌پژوهی و آینده دین» از من منتشر می‌شود که نزدیک به هزار صفحه است و مطالب بسیار زیادی در این کتاب مطرح می‌شود. از رهیافت‌هایی که درباره دین داریم تا بحث پدیدارشناسی دین و تلقی‌ای که پس از نیچه درباره دین به وجود می‌آید در مورد اینکه آیا دین به پایان رسیده است یا نه، آیا ما با مرگ دین روبه‌رو هستیم و به صورت کلی تفاسیری از این دست، همگی در کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرند.
وی اضافه کرد: در این کتاب ما به تفصیل درباره آینده دین بحث کرده‌ایم. نویسندگان زیادی معتقد هستند که آینده دین، آینده بی‌شکلی دین است. ما دست به نقد این دیدگاه زدیم. آدم معتقدی مانند دورکیم که از دین ابتدایی حرف می‌زند برای اینکه به وضع معاصر دین از جمله در فرانسه پاسخ بدهد، معتقد است اگر دین در جامعه‌ای فرو بریزد، اخلاق و انسجام اجتماعی فرو می‌ریزد. دورکیم، کاملا نقادانه به دین نگاه می‌کند. ما در این کتاب بخش قابل توجهی را نزدیک به 300 صفحه، به جامعه‌شناسی دین اختصاص داده‌ایم. در این بخش، نزدیک به 200 سال اخیر را مورد بررسی قرار داده‌ایم. در این بخش به جامعه‌شناسان معاصری همچون روبرتو سیپریان نیز پرداخته‌ایم که کتابی تحت عنوان «جامعه‌شناسی دین» دارد که سال 2015 منتشر شده است.
پورحسن گفت: ما در کتاب، در بحث جامعه‌شناسی دین، از 125 کتاب منبع کاملا انگلیسی و متعلق به 20 سال اخیر استفاده کرده‌ایم. کتاب «دین‌پژوهی و آینده دین» به صورت مشترک با زهرا حاجی‌شاه‌کرمی نوشته شده و انتشارات صراط آن را منتشر می‌کند.
کد مطلب : ۳۳۳۲۲۴
https://www.ibna.ir/vdcewx8xejh8xwi.b9bj.html
