به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در آذربایجان‌شرقی، شهر تبریز که به شهر اولین‌ها شهرت دارد؛ نخستین شهر ایران است که سال 1227 ه.ق موفق به خرید دستگاه چاپ شد. كتاب «رساله جهاديه» اثر ميرزا عيسی قائم مقام(مربوط به جنگ‌های ايران و روس) نخستين كتابی است كه در چاپخانه ميرزا زين‌العابدين، در سال 1233 هـ.ق چاپ و منتشر شد؛ همچنین چاپ دوم همين كتاب در 76 صفحه به قطع رقعی، 17 ذيحجه 1234 در «دارالانطباع» تبريز منتشر شد. 

اکنون که پس از گذشت چند‌دهه از این اتفاق مبارک، صنعت چاپ در استان همچنان پابرجا و مستحکم به کار خود ادامه می‌دهد، سیدقاسم ناظمی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی درباره کم و کیف فعالیت چاپخانه‌های استان به خبرنگار‌(ایبنا) می‌گوید:

به نظر شما چه ضرورتی باعث شکل‌گیری صنعت چاپ در تبریز شد؟
آذربايجان طی جنگ ايران و روس در خط مقدم جبهه قرار داشت و بر اثر اين پيكارها، شناخت اوضاع سياسی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه بیش از سایر نقاط کشور در تبریز احساس می‌شد، همین امر به همراه عوامل متعدد دیگر باعث شد تا به دستور عباس ميرزا نايب‌السلطنه و به همت و پايمردی «ميرزا زين‌العابدين تبريزی» (پدر صنعت چاپ ايران)، اولين ماشين چاپ حروفی در شهر تبريز در سال 1227 ه.ق (1811 ميلادی) در يكی از محله‌های تبريز به نام «ويجو» – كه آن موقع در خارج از قلعه تبريز واقع بود – نصب شود. دستگاه چاپ اين چاپخانه سربی بود كه كتاب‌های فارسی را با حروف عربی می‌چيدند. 

همزمان چاپ سنگی تبریز هم تا سال 1330 زير نظر يكی از پيشكسوتان صنعت چاپ استان به نام مرحوم آقای «حسن زفيری»؛ مدير چاپخانه «اطلاعات» تبريز ادامه داشت، تا اينكه ماشين چاپ سنگی او به همراه آثار چاپ سنگی – كه  سال 1321هـ.ش رنگی چاپ شده بود – به موزه تبريز اهدا شد.
مرحوم آقا «ميرزا عبدالوهاب شعاری» هم یکی از پيشكسوتان صنعت چاپ آذربايجان بود كه توانست نخستین فرم هشت رنگ را با چاپ سنگی را نخستین‌بار چاپ كند؛ وی همچنین نخستین‌بار گراوورساز را در تبريز ایجاد كرد.

چاپخانه علمیه( سال 1264 )، چاپخانه خلیفه گری( سال 1274 )، چاپخانه حقایقی( سال 1313)، چاپخانه اطلاعات( سال 1315 )، چاپخانه رضایی( سال 1315 ) و چاپخانه تمدن( سال 1315 ) از قدیمی‌ترین چاپخانه‌های تبریز هستند. 

درحال حاضر چند چاپخانه در استان فعالیت دارند؟ 
در مجموع 421 واحد چاپخانه و صنوف وابسته زیر پوشش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌شرقی فعالیت دارند که به تفکیک شامل 293 واحد چاپخانه افست، 42 واحد چاپخانه دیجیتال، 46 واحد چاپخانه صنعتی، 18 واحد لیتوگرافی و 22 واحد صحافی می‌شود. ظرفیت ماشین‌آلات چاپی افست به لحاظ تعداد ورق تقریباً 2هزار و 645 بوده و میزان اشتغال مستقیم در حوزه هنر صنعت چاپ استان به پنج هزار و 201 نفر می‌رسد.

با توجه به ظرفیت بالای استان در حوزه صنعت چاپ آیا توانسته‌ایم به بازارهای خارجی نیز ورود کنیم؟ 
بله. همجواری استان با کشورهای آذربایجان، عراق و ترکیه موجب شده، پل ارتباطی برای صدور محصولات چاپی را مهیا کند؛ چنانچه به گفته خود شرکت‌های چاپی و تولیدکنندگان نایلون، این نوع محصولات به بیش از 17 کشور صادر می‌شود.

به‌عنوان استان پیشرو در صنعت چاپ، اگر بخواهیم شرایط امروز چاپخانه‌های استان در مقایسه با کشور را در نظر بگیریم، در چه جایگاهی قرار داریم؟
درحال حاضر در چند چاپخانه افست تبریز فناوری چاپ لیبل آی ام ال برقرار است و این واحدها با شرکت‌های بزرگ مواد غذایی و لبنی قرارداد تولید دارند. موقعیت استان در سطح کشوری به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و صادرات محصولات چاپی بین سه استان برتر کشور است و نقش اقتصادی و ایجاد ارزش افزوده‌ای که این صنعت ایجاد می‌کند بر هیچ‌کس پوشیده نیست. خوشبختانه در استان به همت بالای خود اصحاب چاپ و با همکاری دستگاه‌های مرتبط، به خرید و واردات ماشین آلات افست، فلکسو و هلیو اقدام کرده‌ایم که ظرفیت چاپ در استان افزایش پیدا خواهد کرد.

از نظر شما توسعه صنعت چاپ چه ضرورتی دارد؟
همه حوزه‌ها و واحدهای تولیدی اعم از پوشاکی، خوراکی، بهداشتی، دارویی، لوازم خانگی و قطعات یدکی به خدمات این صنعت وابسته هستند. در حال حاضر آذربایجان‌شرقی دارای ۵۶ شهرک صنعتی است و همین امر، ضرورت بهره‌برداری از شهرک چاپ در تبریز را دوچندان می‌کند؛ با این حال این امر نیازمند سرمایه‌گذاری در رسته‌های تولید مواد اولیه  کاغذ و مقوا، زینک، مرکب‌سازی  و ساخت و تولید  قطعات یدکی ماشین‌آلات چاپ است. 

آذربایجان‌شرقی در صنایع غذایی و شیرینی و شکلات جایگاه ویژه‌ای در کشور دارد و همین کافی است تا سفارش‌های چاپ و بسته‌بندی قابل توجهی نیز داشته باشد. در این شرایط با توجه به اهمیت و ضرورت بحث اشتغال‌زایی، سیاست‌های اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان صدور مجوز چاپ برابر آیین‌نامه و دستوالعمل‌های ارسالی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ بنابراین نهایت مساعدت و همکاری با فعلان این حوزه داریم.