محمدحسن ابوحمزه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با بیان اینکه به جنگ هم می‌شود داستانی نگاه کرد، توضیح داد: وقتی آغازکننده جنگ، قابیل با وسوسه شیطان در برابر هابیل ایستاد، رفتار هابیل در مقابل وی دفاع نام گرفت. از آنجا که همه اقدامات هابیل برپایه فرمان پدرِ پیامبر خویش که از خداوند دستور می‌گرفت بنا شد، دفاع هابیل دفاع مشروع است و این نقطه آغازی بود که ذات جنگ یعنی دعوای میان حق و باطل، خیر وشر، سفید و سیاه شکل گرفت. پس در هیچ جنگی دو طرف حق نیستند، هرچند باطل هم خود را حق معرفی کند. حق به جنگ حق نمی‌رود؛ اما باطل به جنگ باطل می‌رود که راس سوم آن می‌تواند حق باشد یعنی علتی که دو باطل برسر آن بجنگند.

ابوحمزه با اشاره به اینکه ادبیات جنگ به مساله جنگ و مقوله‌های مرتبط با آن می‌پردازد، گفت: در طول تاریخ کشور ایران، جنگ‌های زیادی به چشم می‌خورد و ما جنگ کشورمان در برابر عراق را مقدس می‌نامیم؛ چراکه آغازگر جنگ نبوده و نیستیم، در جنگ اخلاق را رعایت کردیم، مظلوم واقع شدیم و از آرمان خود دفاع کردیم. یکی از این اسناد معتبر گواه ما سنگ مزار شهدای جنگ است که با نگاهی به تاریخ سنگ مزار، بیشترین شهدای جنگ از آغاز جنگ تا نیمه اول سال 1360 محل شهادت رزمنده را کیلومترها دورتر از مرز مشترک ایران و عراق داخل خاک ایران در شهرهای سوسنگرد، بستان، خرمشهر، هویزه، قصر شیرین، سومار و مهران اعلام می‌کنند، یعنی متجاوز باحمله سراسری و غافلگیرانه درکمترین زمان، خود را به داخل خاک کشور ایران رسانده و نخستین خطوط دفاعی مدافعین مردمی در شهرهای دورتر از مرز تشکیل شده است.

وی از خاطره‌نگاری جنگجویانی که از جنگ باز می‌گردند به‌عنوان نقطه آغاز ادبیات دفاع مقدس یاد کرد و افزود: این افراد مشاهده‌های منحصر به‌فردی دارند و حرفی برای گفتن دارند. همه کسانی که مستقیم یا غیر‌مستقیم با جنگ سروکار داشته باشند یا اخبار آن را شنیده باشند ممکن است قلم دست بگیرند و از جنگ بنویسند که ممکن است این ادبیات درگونه‌های داستان، رمان، شعر، نمایشنامه و خاطره‌نویسی ارایه شود. به گفته گاستول بوتول، جامعه‌‌شناس فرانسوی، هرگاه در مطالعه جنگ از علیت و وقایع‌نگاری دور شویم پای ادبیات به ‌میان کشیده می‌شود. این نهضت در ایران با آغاز جنگ میان کشورمان و عراق آغاز شد. ابوحمزه معتقد است، ادبیات دفاع مقدس از روزهای نخست جنگ با نوشتن یاداشت روزانه رزمندگان، گزارش‌های خبری نظامی، داستان، رمان و فیلمنامه شکل گرفت و امروز جلوتر از برخی ژانرها موفق‌تر است و با سرعت خوب پیش می‌رود.

این نویسنده با تاکید بر اینکه نمی‌توان تاریخ مشخصی برای تولد ادبیات دفاع مقدس اعلام کرد، افزود: وقتی ما داستانی را درباره سال 1971 و اتحاد جماهیرشوروی سابق در یک خط تولید کارخانه بزرگ مهمات‌سازی می‌نویسیم که می‌تواند مهمات تولید شده در آن کارخانه از اتحاد جماهیر شوروی به کشور عراق فروخته شود و در زمان جنگ صدام حسین علیه ایران به‌کار رود و به سرنوشت و زندگی یکی از رزمندگان ایرانی ربط پیدا کند، پس در این مورد می‌توانیم مدعی باشیم تاریخ آغاز ادبیات دفاع مقدس از آن کارخانه مهمات‌‌سازی و آن سال باشد.

وی با بیان اینکه موضوع، مضمون، سوژه و ایده می‌تواند مبنای تاریخ ادبیات دفاع مقدس باشد، گفت: در این راه مشکلاتی هم وجود دارد که از ابتدا سوژه، نویسنده، کتاب، چاپ، پخش، ترجمه و مخاطب را درگیر و دچار ضعف می‌کند هرکدام در جای خود نیازمند برنامه‌‌ریزی و عدم موازی‌کاری است.

ابوحمزه همچنین با تاکید بر ضرورت پرهیز نویسندگان از ورود به قالب‌های مختلف توضیح داد: داستان‌نویس، رمان‌نویس، زندگینامه‌نویس، فیلمنامه‌نویس و مستندنگار همه نویسنده نامیده می‌شوند؛ اما باید در جایگاه خود قرار بگیرند و بنویسند. متاسفانه شاهد هستیم مستندنگار یا زندگینامه‌نویس ناگهان داستان هم می‌نویسد، رمان می‌نویسد و فیلمنامه می‌نویسد در صورتی که داستان‌نویس نیست‌، رمان را نمی‌شناسد و با اصول فیلمنامه آشنا نیست. وقتی زندگینامه‌نویس داستان دفاع مقدس می‌نویسد، حاصل کارضعیف و کم‌‌ارزش می‌شود. این تفکیک وظیفه سفارش‌‌دهنده‌ اثر است ولی متاسفانه بسیاری از ناشران دولتی و نهادهای بودجه‌دار نیز این تفاوت را نمی‌شناسند. وقتی کتاب مستند نویسنده‌ای خوب از آب درمی‌آید، تبلیغ می‌شود، نویسنده شهرت پیدا می‌کند، شمارگان چاپ و فروش افزایش می‌یابد و به چاپ بالا می‌‌رسد، فورا از جاهای مختلف به وی سفارش داستان و رمان می‌دهند که این بزرگ‌ترین آسیب به آینده ادبیات دفاع مقدس است. آینده ادبیات دفاع مقدس نیازمند قصه و داستان قوی، و رمان فاخر است و به تعدد نام نویسندگان نیاز ندارد.

وی حجم بالای سفارش اثر دفاع مقدس را از دیگر آسیب‌های ادبیات دفاع مقدس عنوان کرد و گفت: سازمان‌های بودجه‌دار با انبوه سفارش‌های نامعقول و مقطعی خود پیرامون دفاع مقدس نویسنده را متکی به حق تالیف می‌کنند. در درازمدت با درآمد این چنینی نویسندگی شغل نویسنده و به مرور از کیفیت متن کاسته می‌شود. متن نوشته شده برای شغل و پول دیگر آن متن عمیق هنری و ماندگار برای تاریخ نیست. از سوی دیگر از آنجا که تحقیق و پژوهش کامل دقیق و واقعی هزینه‌بر است برخی نویسندگان از آن چشم‌پوشی می‌کنند که لطمه به کار می‌خورد.

ابوحمزه در پایان توضیح داد: در پروژه‌ای درباره سرلشکر شهید حسن آبشناسان با همکاری فرزند وی به کتاب‌های چاپ شده درباره شهید مراجعه کردیم. فرزند شهید به حدود 40 تناقص از متن یک کتاب درخصوص پدر شهیدش اشاره کرد که یک داستان خیالی از ذهن نویسنده به زندگینامه شهید افزوده، چاپ و پخش شده بود. یکی از نهادها هم جذب همان قطعه جعلی کتاب شده و قصد تولید فیلم آن را داشت که با پیگیری فرزند شهید جلوگیری و متن اصلاح شد.