به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در لرستان، اساس و بنیان عزاداری سیدالشهدا به نوعی متکی به نوحه و نوحه‌خوانی است، اساساً ساخت نوحه و خواندن نوحه هر دو هنر است. نوایی که از حنجره نوخوان یا نوحه‌خوان هنرمند بیرون می‌آید و سروده‌ای را که شاعری خوش‌ذوق و خوش‌قریحه ساخته موجب می‌شود که هم عزاداران در شور و حال خاصی از لحظات شوریدگی قرار گیرند و هم کسانی که تماشاگر و شنونده این صحنه‌ها و این نوحه‌ها هستند به گونه‌ای تحت تأثیر قرار گیرند که توصیف آن، گاه به نوعی تعلیق به محال است.
در طول تاریخ، شعرای برجسته‌ای نوحه‌ساز بوده‌اند، نوحه‌سازی که معادلش مرثیه‌سرایی است در قالب‌ها و شیوه‌های مختلف خلق می‌شود. در بحور مختلف عروضی نظیر بحر رَمَل، هَرج، رَجَز که بحور متداول و متحدالارکان به شمار می‌روند.
با علی جهان‌آرا، یکی از مداحان سرشناس خرم‌آبادی که نیمی از اشعار مداحی‌اش را خود می‌سراید به گفت‌وگو پرداختیم او مداحی را در کنار مناصبی که داشته هرگز فراموش نکرده و خود را همواره خادم اهل بیت و امام حسین(ع) می‌داند و معتقد است: «مداح باید با انتخاب اشعارش آگاهی‌بخشی و بصیرت‌افزایی را در جامعه افزایش دهد.»
از چه دوره‌ای مداحی را شروع کردید؟
در اواخر کودکی و اوایل دوران نوجوانی به مُکبری نماز در مسجد توسلی و سپس مسجد علوی خرم‌آباد می‌پرداختم، در نوجوانی با دعوت از مسئول کتابخانه محله‌مان به عضویت گروه سرود درآمدم، و مقطع کوتاهی به جبهه رفتم؛ اما در سال 1363 به‌صورت رسمی مداحی را در هیات علوی و همزمان با هیات رزمندگان اسلام استان شروع کردم و تاکنون نیز ادامه دارد.
چه شد که به سمت این وادی کشیده شدید؟
جذبه اهل بیت علیهم الاسلام برای همه مردم وجود دارد؛ با نواهای انقلاب بزرگ شدیم، کودکی من با تظاهرات مردم در دوران انقلاب همزمان شده بود و شعارهایی که مردم می‌دادند عموماً متصل به مکتب عاشورا بود. دوران کودکی هم اهل مسجد بودم یعنی محل کارهای فرهنگی و مذهبی. فهمیدم که در مکتب انسان‌سازِ امام حسین(ع) و عاشورا خیلی سریع‌تر می‌توان به مقصد رسید.
فردی که وارد این وادی می‌شود چه باید و نبایدهایی را باید رعایت کند؟
باید شاخصش ابا‌عبداالله و اهل بیت(ع) باشد. باید به‌گونه‌ای باشد که رفتار، گفتار، کردار و اعمالش با شاخص، یکی باشد و براساس مرام و سیره اهل بیت(ع) عمل کند که عاقبت‌بخیر شود.
اصالت دینی و فرهنگ اسلامی در خانواده‌ها تا چه اندازه در گرایش نسل جوان به فرهنگ حسینی می‌تواند مؤثر باشد؟
خانواده رکن رکین جامعه است و به‌عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماعی در جامعه نقش مهمی را ایفا می‌کند، هرچه خانواده‌ها از لحاظ فرهنگی و مذهبی غنی باشند و این فرهنگ و مذهب برگرفته از سیره اهل بیت(علیهم‌السلام) باشد، قطعا آن خانواده بر مدار صراط مستقیم است و می‌توانیم شاهد جامعه پویا و خانواده‌هایی که برگرفته از مکتب اهل بیت هستند باشیم.
درباره نقش مداح و ذاکر اهل بیت در انتخاب اشعار بفرمایید.
مسئولیت انتخاب اشعار با مداح است، یک مداح ممکن است شاعر نباشد و اشعاری برای مداحی به او سپرده شوند، حتما این اشعار باید با حقیقت امروز و اهداف قیام عاشورا هم‌خوانی داشته باشند.
اشعاری که انتخاب می‌شوند باید آگاهی‌بخشی، بصیرت‌افزایی را برای جامعه نیز به دنبال داشته باشند و شنونده را نسبت به آنچه که در گذشته بوده‌ایم به اهل بیت و خداوند نزدیکتر کنند و بتوانند هدف از زندگی را برای شنونده مشخص کنند تمام اینها باید در متن اشعار باشد.
یک مداح وقتی شعری را می‌خواند، نوحه و مرثیه‌ای را می‌خواند و تألمی که بر اهل بیت و امام حسین (ع) شده است را در شعر نشان می‌دهد این اهداف نیز باید در شعر او رعایت شوند.
اشاره کردید به اهمیت انتخاب اشعار از سوی مداحان، نقش سازمان‌هایی مانند سازمان تبلیغات و جامعه مداحان در این میان چگونه است؟
دستگاه‌هایی مانند سازمان تبلیغات و جامعه مداحان در طول سال با برگزاری کلاس‌های مختلف و بررسی اشعار مداحان که از سوی کارشناسان دینی، بازبینی می‌شوند، می‌توانند در این راه موثر واقع شوند و می‌توانند کتاب‌ها و منابع مناسب را در اختیار مداحان به‌ویژه مداحان جوان قرار دهند تا از آن‌ها استفاده کنند.
قبل از انتخاب اشعار برای مداحی چه میزان مطالعه دارید؟
کتاب‌های زیادی را مطالعه می‌کنم؛ قطعا اسباب کار یک مداح کتاب است، باید مقاتل مختلف را مطالعه کرد و کتاب‌هایی مرتبط با حرفه و هنر مداحی است باید مطالعه شوند. توصیه می‌کنم مداحان حتما مجموعه سه جلدی «حماسه حسینی» شهید مطهری را مطالعه کنند؛ همه اهداف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع) که باید بیان شود در این کتاب ذکر شده است.
از مداحی‌های شما شعری متعلق به خودتان است؟
بله تقریباً نیمی از اشعار مداحی‌هایی که تاکنون بوده را خودم سرودم و دوستان دیگریی نیز در این راه همراه هستند.
از میان شعرهای خودتان کدام را بیشتر دوست دارید؟
نوحه‌های خیلی قدیمی که در زمان تشییع شهدای دفاع مقدس داشتیم نوحه «شیرونِ شهید کربلا غرقَ وِه خینَن» یا نوحه‌ای که بعد از مدت‌ها برای قاسم انقلاب [سردار شهید حاج قاسم سلیمانی] نیز خواندم؛
«رُوله اِ قاسم پارَه پیکرم / رُوله اِ مُرغک بی بال و پَرم
جِسم بی‌کَست مَنه وِری خاک سیا / غَرق خی بیَه تَنِت دِ ای دَشت بِلا
چی بُووم جَواب زینبِ داغ وِ دل / بَعد مَرگ تو اِ یادگارِ مُجتبی
لَش تُو ها وِ زِمی بِرآوَرم / رُوله اِ مُرغک بی بال و پَرم
....
و با توجه به عرق و علاقه خاص لرستانی‌ها به حضرت ابوالفضل (ع) نوحه‌ای که همیشه برای ایشان در آخر نوحه‌هایم می‌خوانم که «هرکَه گرفتارَ بُوئَه ابوالفضل / حسینِ دوس داره بُوئَه ابوالفضل هَر کَه غم داره بُوئه ابوالفضل / هَر کَه مریض داره بُوئه ابوالفضل
از نظر شما تفاوت هیات‌های جدید و قدیم در چه چیزی است؟
ممکن است این تفاوت‌ها از لحاظ ساختاری و فضاسازی‌ها باشد، بخشی از مداحی‌ها به فضاهای مجازی و اینترنت کشیده شده است؛ اما در رگ و ریشه و بافت اصلی که همان مغز مداحی و عزاداری است تفاوتی صورت نگرفته و به همان شیوه سنتی پیش می‌رود و ممکن است بعضی وقت‌ها چالش‌هایی نیز به وجود آید ولی تفاوت آنچنانی نکرده است.
یکی از اجراهای اخیر شما، سرود «سلام فرمانده» به زبان محلی است، که بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته، اخیراً این سرود به زبان‌های مختلف در قسمت‌های مختلف کشور و حتی دنیا ترجمه و اجرا می‌شود، نظر شما نسبت به این موضوع چیست؟
«سلام فرمانده» به برکت نام امام عصر(عج) یک اثر جاودانه است و این استقبال مردم هم به‌خاطر وجود نازنین امام زمان(عج) است؛ اقبال عمومی به این سرود نشان داد که ارادت مردم در راستای عشق و علاقه به اسلام و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) چقدر زیاد است. امام عصر متعلق به همه بشریت است و امام هدایتگر همه قرون و جهانیان است؛ بنابراین این سرود باید با هر زبان و گویشی خوانده شود تا موجب انس و قرابت بیشتری شود.
در طول تاریخ، شعرای برجسته‌ای نوحه‌ساز بوده‌اند، نوحه‌سازی که معادلش مرثیه‌سرایی است در قالب‌ها و شیوه‌های مختلف خلق می‌شود. در بحور مختلف عروضی نظیر بحر رَمَل، هَرج، رَجَز که بحور متداول و متحدالارکان به شمار می‌روند.
با علی جهان‌آرا، یکی از مداحان سرشناس خرم‌آبادی که نیمی از اشعار مداحی‌اش را خود می‌سراید به گفت‌وگو پرداختیم او مداحی را در کنار مناصبی که داشته هرگز فراموش نکرده و خود را همواره خادم اهل بیت و امام حسین(ع) می‌داند و معتقد است: «مداح باید با انتخاب اشعارش آگاهی‌بخشی و بصیرت‌افزایی را در جامعه افزایش دهد.»
از چه دوره‌ای مداحی را شروع کردید؟
در اواخر کودکی و اوایل دوران نوجوانی به مُکبری نماز در مسجد توسلی و سپس مسجد علوی خرم‌آباد می‌پرداختم، در نوجوانی با دعوت از مسئول کتابخانه محله‌مان به عضویت گروه سرود درآمدم، و مقطع کوتاهی به جبهه رفتم؛ اما در سال 1363 به‌صورت رسمی مداحی را در هیات علوی و همزمان با هیات رزمندگان اسلام استان شروع کردم و تاکنون نیز ادامه دارد.
چه شد که به سمت این وادی کشیده شدید؟
جذبه اهل بیت علیهم الاسلام برای همه مردم وجود دارد؛ با نواهای انقلاب بزرگ شدیم، کودکی من با تظاهرات مردم در دوران انقلاب همزمان شده بود و شعارهایی که مردم می‌دادند عموماً متصل به مکتب عاشورا بود. دوران کودکی هم اهل مسجد بودم یعنی محل کارهای فرهنگی و مذهبی. فهمیدم که در مکتب انسان‌سازِ امام حسین(ع) و عاشورا خیلی سریع‌تر می‌توان به مقصد رسید.
فردی که وارد این وادی می‌شود چه باید و نبایدهایی را باید رعایت کند؟
باید شاخصش ابا‌عبداالله و اهل بیت(ع) باشد. باید به‌گونه‌ای باشد که رفتار، گفتار، کردار و اعمالش با شاخص، یکی باشد و براساس مرام و سیره اهل بیت(ع) عمل کند که عاقبت‌بخیر شود.
اصالت دینی و فرهنگ اسلامی در خانواده‌ها تا چه اندازه در گرایش نسل جوان به فرهنگ حسینی می‌تواند مؤثر باشد؟
خانواده رکن رکین جامعه است و به‌عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماعی در جامعه نقش مهمی را ایفا می‌کند، هرچه خانواده‌ها از لحاظ فرهنگی و مذهبی غنی باشند و این فرهنگ و مذهب برگرفته از سیره اهل بیت(علیهم‌السلام) باشد، قطعا آن خانواده بر مدار صراط مستقیم است و می‌توانیم شاهد جامعه پویا و خانواده‌هایی که برگرفته از مکتب اهل بیت هستند باشیم.
درباره نقش مداح و ذاکر اهل بیت در انتخاب اشعار بفرمایید.
مسئولیت انتخاب اشعار با مداح است، یک مداح ممکن است شاعر نباشد و اشعاری برای مداحی به او سپرده شوند، حتما این اشعار باید با حقیقت امروز و اهداف قیام عاشورا هم‌خوانی داشته باشند.
اشعاری که انتخاب می‌شوند باید آگاهی‌بخشی، بصیرت‌افزایی را برای جامعه نیز به دنبال داشته باشند و شنونده را نسبت به آنچه که در گذشته بوده‌ایم به اهل بیت و خداوند نزدیکتر کنند و بتوانند هدف از زندگی را برای شنونده مشخص کنند تمام اینها باید در متن اشعار باشد.
یک مداح وقتی شعری را می‌خواند، نوحه و مرثیه‌ای را می‌خواند و تألمی که بر اهل بیت و امام حسین (ع) شده است را در شعر نشان می‌دهد این اهداف نیز باید در شعر او رعایت شوند.
اشاره کردید به اهمیت انتخاب اشعار از سوی مداحان، نقش سازمان‌هایی مانند سازمان تبلیغات و جامعه مداحان در این میان چگونه است؟
دستگاه‌هایی مانند سازمان تبلیغات و جامعه مداحان در طول سال با برگزاری کلاس‌های مختلف و بررسی اشعار مداحان که از سوی کارشناسان دینی، بازبینی می‌شوند، می‌توانند در این راه موثر واقع شوند و می‌توانند کتاب‌ها و منابع مناسب را در اختیار مداحان به‌ویژه مداحان جوان قرار دهند تا از آن‌ها استفاده کنند.
قبل از انتخاب اشعار برای مداحی چه میزان مطالعه دارید؟
کتاب‌های زیادی را مطالعه می‌کنم؛ قطعا اسباب کار یک مداح کتاب است، باید مقاتل مختلف را مطالعه کرد و کتاب‌هایی مرتبط با حرفه و هنر مداحی است باید مطالعه شوند. توصیه می‌کنم مداحان حتما مجموعه سه جلدی «حماسه حسینی» شهید مطهری را مطالعه کنند؛ همه اهداف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع) که باید بیان شود در این کتاب ذکر شده است.
از مداحی‌های شما شعری متعلق به خودتان است؟
بله تقریباً نیمی از اشعار مداحی‌هایی که تاکنون بوده را خودم سرودم و دوستان دیگریی نیز در این راه همراه هستند.
از میان شعرهای خودتان کدام را بیشتر دوست دارید؟
نوحه‌های خیلی قدیمی که در زمان تشییع شهدای دفاع مقدس داشتیم نوحه «شیرونِ شهید کربلا غرقَ وِه خینَن» یا نوحه‌ای که بعد از مدت‌ها برای قاسم انقلاب [سردار شهید حاج قاسم سلیمانی] نیز خواندم؛
«رُوله اِ قاسم پارَه پیکرم / رُوله اِ مُرغک بی بال و پَرم
جِسم بی‌کَست مَنه وِری خاک سیا / غَرق خی بیَه تَنِت دِ ای دَشت بِلا
چی بُووم جَواب زینبِ داغ وِ دل / بَعد مَرگ تو اِ یادگارِ مُجتبی
لَش تُو ها وِ زِمی بِرآوَرم / رُوله اِ مُرغک بی بال و پَرم
....
و با توجه به عرق و علاقه خاص لرستانی‌ها به حضرت ابوالفضل (ع) نوحه‌ای که همیشه برای ایشان در آخر نوحه‌هایم می‌خوانم که «هرکَه گرفتارَ بُوئَه ابوالفضل / حسینِ دوس داره بُوئَه ابوالفضل هَر کَه غم داره بُوئه ابوالفضل / هَر کَه مریض داره بُوئه ابوالفضل
از نظر شما تفاوت هیات‌های جدید و قدیم در چه چیزی است؟
ممکن است این تفاوت‌ها از لحاظ ساختاری و فضاسازی‌ها باشد، بخشی از مداحی‌ها به فضاهای مجازی و اینترنت کشیده شده است؛ اما در رگ و ریشه و بافت اصلی که همان مغز مداحی و عزاداری است تفاوتی صورت نگرفته و به همان شیوه سنتی پیش می‌رود و ممکن است بعضی وقت‌ها چالش‌هایی نیز به وجود آید ولی تفاوت آنچنانی نکرده است.
یکی از اجراهای اخیر شما، سرود «سلام فرمانده» به زبان محلی است، که بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته، اخیراً این سرود به زبان‌های مختلف در قسمت‌های مختلف کشور و حتی دنیا ترجمه و اجرا می‌شود، نظر شما نسبت به این موضوع چیست؟
«سلام فرمانده» به برکت نام امام عصر(عج) یک اثر جاودانه است و این استقبال مردم هم به‌خاطر وجود نازنین امام زمان(عج) است؛ اقبال عمومی به این سرود نشان داد که ارادت مردم در راستای عشق و علاقه به اسلام و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) چقدر زیاد است. امام عصر متعلق به همه بشریت است و امام هدایتگر همه قرون و جهانیان است؛ بنابراین این سرود باید با هر زبان و گویشی خوانده شود تا موجب انس و قرابت بیشتری شود.
نظر شما