مریم پاکدامن، مدرس علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به ضعف ایران در بخش خدمات کتابخانهای گفت: متاسفانه دستاوردهای دانشگاهی کتابداری را نتوانستیم در بستر جامعه به بوته نقد و بررسی بگذاریم زیرا دانشگاههای ما به بدنه جامعه متصل نیستند.
نگاهی به ضرورت‌های کتابداری ایران در قرن جدید/4
ریشه مشکلات خدمات کتابخانهای را باید در اجتماع جستوجو کرد
کتابداری ایران اکنون در سه بخش آموزش، پژوهش و خدمات چه وضعیتی دارند؟
کتابداری ایران در بحث پژوهش و آموزش کم و بیش مسیر خوبی در راه علم و دانش جهان طی می‌کند. هرچند در بخش پژوهش؛ چالش‌هایی مانند تحریم‌ها موجب شده ایران نتواند به یکسری از بانک‌های اطلاعات جهانی دسترسی پیدا کند و دسترسی به علم و دانش روز کتابداری جهان برای کشور، به‌طور کامل میسر نیست اما در مجموع با وجود همه مشکلات، فعالیت کتابداری ایران در بخش پژوهش، رضایت‌بخش است.
از نظر آموزش؛ تغییر سرفصل دروس رشته کتابداری نیز موجب شده دروس کتابداری با سال‌های گذشته تفاوت‌های بسیاری پیدا کند و دیگر درس‌های کتابداری این رشته با نگاه و تکیه صرف به منابع اطلاعاتی و کتاب پیش نرود. ساختار آموزشی و دانشگاهی ایران در علم اطلاعات و دانش‌شناسی، طی سال‌های گذشته با تغییرات شگرفی همراه بوده است و به نظر میرسد؛ آموزش نوین کتابداری در ایران منطبق بر نیازهای جامعه در حال شکل‌گیری است.
به نظر میرسد چالش اصلی کتابخانههای کشور در بخش خدمات کتابخانهای است؟ نظر شما در این باره چیست؟
در بحث خدمات کتابداری، چالش بزرگتری داریم؛ زیرا دانشگاهها به بدنه جامعه متصل نیستند در حالی‌که علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیازمند این است که با اجتماع در تماس باشد، نیازها و سلایق را بشناسد و منطبق بر آن‌ها، خدمات کتابخانهها را طراحی کند.
رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی با وجود ارتباط خوبی که با متخصصان این رشته در دپارتمان‌های تخصصی، دانشگاهها و انجمن‌ها برقرار کرده است در سطح جامعه نتوانسته ارتباط خوبی با مردم بگیرد؛ زیرا دانشگاههای کشور به بدنه جامعه متصل نیستند. متاسفانه نتوانستیم دستاوردهای دانشگاهی را در بستر جامعه به بوته نقد و بررسی بگذاریم و تنها راه پیدا کردن ریشه مشکلات خدمات کتابخانهای را باید در اجتماع جستوجو کرد.
چرا ایران در بخش خدمات کتابخانهای اقبال کمی داشته است؟
کتابخانهها به هیچ وجه از جامعه جدا نیستند؛ مسلم است که این مراکز در بطن جامعه رشد می‌کنند و در خلاء امکان رشد ندارند؛ اگر اقبال عمومی نسبت به کتاب و کتابخانه در جامعه نباشد، یا کم باشد نمی‌توان توقع ارائه خدمات شگرف از کتابخانهها داشت. متاسفانه گسستی میان کتابخانه و افراد جامعه شکل گرفته که نیاز به بررسی‌های جامعه‌شناختی دارد.
اکنون شاید فعالیت‌های خوبی در گوشه و کنار کشور در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی انجام می‌شود اما نمی‌توان از آن‌ها به‌عنوان افراد مرجع نام برد؛ زیرا افراد در کنار هم نتوانستند تصویر و پازل خوبی را شکل بدهند و شاید بتوان گفت کتابداری امروز، گسترده اما کم عمق است. متاسفانه با وجود تنوع فرهنگی، جوان‌بودن جمعیت ایران و غالب بودن زبان فارسی در کشور؛ نتوانستیم از ظرفیت کتابخانهها استفاده کنیم و این مکان‌ها را به رشد واقعی برسانیم.
آیا متون کتابداری در ایران نیاز به تغییر دارد؟
شاید درس‌های خوبی برای رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه دادیم اما نظام آموزشی نتوانست خود را همگام با آنچه که از این نظام آموزشی انتظار می‌رفت، تغییر دهد و توسعه کامل نظام آموزشی در زمینه علم اطلاعات و دانش‌شناسی متاسفانه محقق نشد. البته همین که نظام آموزشی به خواست جامعه تن داد و تلاش کرد متون آموزشی و نام رشته کتابداری را به رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی تغییر بدهد؛ نقطعه قوت خوبی است اما به‌طور قطع با آموزش‌های به روز و جهانی این رشته در دنیا فاصله داریم.
وزارت علوم درس‌های خوبی را برای تدریس در رشته کتابداری در نظر گرفته اما باید یک پالایش و بررسی صورت بگیرد تا مشخص شود فاصله این درس‌ها تا آرمان‌ها و اهداف رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی چقدر است؟ مسلم است که نیاز به توفیقات بیشتری در این حوزه داریم.به نظر میرسد، نباید یک نسل آموزشی را با یک متد اموزشی پیش برد.
چه کاری می‌توان کرد تا از نظر خدمات کتابخانهای هم حرفی برای گفتن داشته باشیم ؟
هنوز هم در میان نسل جدید افراد علاقه‌مند و عاشق کتابخوانی وجود دارد و فقط باید کتابدار حرفه‌ای و البته با انگیزه وجود داشته باشد تا آن‌ها را به کتابخوانی ترغیب کند اما بستر و جریان منسجمی که بتواند فعالیت کتابخوانی در کشور را سمت و سو بدهد، وجود ندارد.
چرا خروجی کتابخانههای ایران از نظر وجود کتابدار حرفه‌ای آنقدر ضعیف است؟ با وجود این‌که در ایران نهادهای حرفه‌ای مانند انجمن کتابداری و رشته دانشگاهی به نام کتابداری وجود دارد؟
ایران شاید در مبحث کتابداری در کتابخانههای عمومی با ضعف‌هایی روبهرو باشد اما در انواع کتابخانههای دیگر مانند کتابخانه ملی، تخصصی و دانشگاهی؛ کتابداران خوب و کارآزموده زیادی دارد. در بخش کتابخانههای عمومی به دلیل تمرکز‌گرایی که البته مزایا و معایبی دارد و من این نگاه را رد نمی‌کنم؛ کتابداران با ضعف خلاقیت روبهرو هستند و باید زمینه‌های پرورش این خلاقیت در آن‌ها بیشتر پرورش پیدا کند.
نهاد کتابخانهها در سال‌های اخیر نگاه خوبی به کتابخانهها داشته است و می‌تواند با فاصله گرفتن بیشتر از سیاست‌های اجرایی و تکیه بر مانیتور و پالایش کردن فعالیت کتابخانهها، آن‌ها را به خدمات حرفه‌ای و خلاق ترغیب کند. تجربه موفق برگزاری همایش طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی نشان داد هرجا به کتابداران اعتماد شود؛ آن‌ها می‌توانند مثمرثمر باشند؛ بنابراین نظارت کتابدار بر منابع مطالعاتی کتابخانهها باعث اهمیت دادن و پوشش سلیقه‌های مختلف در کتابخانههای عمومی می‌شود. زیرا آن‌ها از محیط جغرافیای خود اطلاعات بیشتری دارند و منابع اطلاعاتی خوبی را می‌توانند برای افراد همان منطقه پیشنهاد بدهند.
کدام دسته از کتابخانهها از نظر خدمات کتابداری موفق عمل کرده‌اند؟
کتابخانههای تخصصی جایگاه خوبی در میان انواع کتابخانههای کشور دارند و توانستند خودشان را با علم روز و نیازهای جامعه، خوب منطبق کنند. این کتابخانهها، در یک زمینه تخصصی فعالیت می‌کنند، خدمات متنوعی دارند و توانسته‌‌اند خود را با منابع و خدمات به‌روز هماهنگ کنند.
کتابخانههای تخصصی انجمن، متولی یا نهاد خاصی برای نظارت بر عملکرد خود ندارند زیرا در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند. البته با وجود تنوع کتابخانههای تخصصی در بخش‌های مختلف؛ آن‌ها موفق‌تر از کتابخانههای دیگر عمل کرده‌اند. کتابخانههای دانشگاهی نیز به دلیل سر و کار داشتن با نیروی جوان تلاش کردند، کارآمدی خود را حفظ کنند و حتی کتابخانه ملی نیز در سال‌های اخیر علاوه بر فعالیت‌های تخصصی به بعد خدمت‌رسانی به کاربران هم توجه کرده است.
کد مطلب : ۳۲۳۱۳۱
https://www.ibna.ir/vdcaeene649nu61.k5k4.html
پربيننده ترين
