خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در بوشهر، حوزه هنری انقلاب اسلامی یکی از نهادهای فرهنگ‌ساز و ارزشی است که از همان بدو شکل‌گیری با اهتمام ویژه به پرورش هنرمندانی متعهد و تولید آثار فاخر و انقلابی پرداخته است؛ عمده آثاری که به همت هنرمندان انقلابی در حوزه هنری پدید آمده است، برگرفته از اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) و متکی بر آموزه‌های دینی و متعهد و مبتنی بر کارکرد‌های اجتماعی و سیاسی‌اند که به‌دلیل نمود مفاهیم والای انسانی توانسته نگاه مردم آزادی‌خواه جهان را به خود جذب کند.
البته هنر انقلاب اسلامی چنان بسیط و عمیق است که تنها بخشی از موتیف‌ها و مفاهیم آن بازشناخته شده و ضروری است که برای شناساندن ظرافت و کُنه هنر انقلاب اسلامی و حقایق انقلاب گام‌های محکم‌تری برداشته شود؛ چراکه هنر انقلاب اسلامی مبین اندیشه معمار کبیر انقلاب اسلامی و آرمان‌های انقلاب، معرف شخصیت و دیدگاه هنرشناختی شهید آوینی و زمینه‌ساز حضور هوشمندانه هنرمندان متعهد و انقلابی در عرصه‌های مختلف جامعه امروز است. از این‌رو، حوزه هنری در کنار تولید محتوا، نقش به‌سزایی را نیز در تبیین جهان‌بینی و جایگاه هنر و ادبیات متعهد در جامعه ایران و همچنین جهان امروز دارد.
خوشبختانه در سال‌های اخیر در استان بوشهر به همت حوزه هنری افزون بر تولید آثار هنری شاخص، در عرصه کتاب و تولید محتوای ارزشی و انقلابی آثار منحصربه‌فردی تهیه و تولید شده است که همه این آثار در تعامل و همکاری با نویسندگان، شاعران و پژوهشگران هم‌استان پدید آمده‌اند. در این راستا، به‌تازگی 42 جلد کتاب در قالب سه مجموعه تاریخی فرهنگی آماده انتشار دارد که این مجموعه‌ها شامل شناختنامه فرهنگ و تمدن این استان در ۲۵ جلد، ۱۰ جلد کتاب تاریخ انقلاب اسلامی در بوشهر و هفت جلد روایت جنگ‌های خلیج فارس است.
افزون بر این، چهره‌های سیاسی مثل رئیسعلی دلواری و همچنین چهرهای ادبی و هنری این استان حضور پررنگی در عرصه جهاد تبیین داشته و دارند. در این رابطه به بهانه هفته هنر انقلاب گفت‌وگویی را با امید پارسایی‌فر، رئیس حوزه هنری استان بوشهر درباره نقش و تاثیر نویسندگان و ادیبان بوشهری در انتقال مفاهیم ارزشی و آرمان‌های انقلاب به نسل امروز انجام شده است.
نقش نویسندگان و شاعران آیینی و انقلابی بوشهر در تبیین هنر متعهد به جامعه امروز چطور قابل بررسی است؟
اگر از منظر تاریخی بخواهم به این پرسش پاسخ بدهم، باید بگویم که هر‌جا حرکتی شکل گرفته که تناسبات میهن اسلامی ما را بهم بریزد، بلافاصله ادبیات به آن واکنش نشان داده است. به‌عنوان مثال در نهضت دلیران تنگستان، حماسه‌سرایان، شاعران و نویسندگان حضور موثری داشته‌اند. می‌دانیم شعری که پس از شهادت احمدخان تنگستانی، مردم زمزمه می‌کردند، به یاد داریم. به‌طور طبیعی این نشان می‌دهد که ادبیات در هر اتفاق تهدیدآمیزی نمود پررنگ و به‌موقعی داشته است.
نقش آنها را در دوره معاصر چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا توانسته‌اند حضور کنش‌مندی در عرصه هنر و ادبیات امروز داشته باشند؟
بله؛ در دوره معاصر که به دوران دفاع مقدس مشهور است، ادبیات به‌ویژه در حوزه شعر در استان بوشهر بسیار نقش‌آفرین بوده است؛ یعنی زمانی که رزمندگان در خاکریزها در جبهه مشغول دفاع از میهن بودند، شاعران هم در پشت جبهه‌ها در حال تولید شعر و ادبیات بودند.
اصلا در استان بوشهر، پیوند حماسه با عاشورا از طریق نوحه‌های عاشورایی به سمت جبهه‌های جنگ، سوق پیدا کرده که در ادامه بسیاری از نوحه‌های عاشورایی استان به نوحه‌های دفاع مقدس تبدیل شده‌اند.
شاعران و هنرمندان این خطه در حوزه جهاد تبیین چقدر حضور موثری داشته‌اند؟
خوشبختانه شاعران و هنرمندان بوشهری در حوزه جهاد تبیین داشته‌هایی مثل میهن، دین، مذهب که در مخاطره هستند، حضور پرشماری داشته‌اند. حتی رئیسعلی دلواری هم در بخشی از نامه معروف خود که به مجاهد برازجانی نوشته است، از اشعار و نص صریح قرآن وام گرفته است که این نشان می‌دهد، این سردار مبارز هم در عرصه جهاد تبیین حضور داشته است.
از بُعد نظری، هنرمندان و شاعران بوشهری چقدر در تبیین جایگاه و ماهیت هنر متعهد به جامعه امروز نقش‌آفرینی کرده‌اند؟
از بُعد نظری که بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم، باید اشاره کنم که امروزه هنرمندان و اهالی رسانه در صف نخست جهاد تبیین قرار دارند. بدیهی است در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز در هنگام بیان این مساله جهادی روی سخن ایشان با هنرمندان و شاعران است که موضوعات مهم و ارزشی را با نگاهی زیباشناختانه و بیانی ادیبانه و هنرمندانه به آگاهی مخاطب برسانند.
انقلاب در بسیاری از عرصه‌ها تحول آفرید، از نگاه شما مهم‌ترین تاثیری که بر ادبیات گذاشت، کدام بود؟
بعد از انقلاب، ژانر دفاع مقدس یا ادبیات پایداری را به جهان معرفی کردیم. البته باید تاکید کنم که در دوران بعد از انقلاب با تنوع ادبی مواجه می‌شویم که شامل شعر عارفانه، شعر آئینی، شعر فلسفی، شعر جوان، شعر اجتماعی، شعر طنز، شعر کودک، شعر انقلاب و... می‌شود.
ادبیات در دوران پس از انقلاب چه ویژگی‌هایی یافت؟
ادبیات بعد از انقلاب، ادبیاتی امیدوار، آرمان‌گرایانه و مردمی است که نگاه به آفاق و انفس دارد. ادبیات این دوره، پویا و سرزنده است. دارای نگرش جدید و توام با نوآوری است. خوشبختانه در ادبیات انقلاب در مقایسه با دوره قبل، ترجمه‌زدگی کمتر شده است. مباحث بومی و ملی در ادبیات این دوره بسیار جدی است و محتوا به تکنیک بسیار نزدیک شده است. در‌حالی‌که در ادبیات دهه 60 تکنیک غالب بود و در دهه 70 محتوا چیرگی داشت؛ اما در حال حاضر میان تکنیک و محتوا تعادل ایجاد شده است. خیلی خلاصه‌تر بگویم اینکه ادبیات بعد از انقلاب، عاری از ابتذال است که این مساله موجب ورود شخصیت والای زن به ادبیات به شکل جدی شده است.
به‌عبارت دیگر، ادبیات متعهد در بعد از انقلاب اسلامی دارای فاکتورهای متعددی است که برخی از آنها عبارتند از: اعتنا به ارزش‌ها، توجه به نوآوری و خلق روایت‌های جدید از چیزهایی که در تاریخ گذشته شاید به انسداد رسیده است. در مجموع، ادبیات متعهد، ادبیاتی است که روایت‌های جدیدی را از آنچه که پیش از این یا پنهان مانده شده یا مکتوم داشته شده یا دچار اعوجاج در طول تاریخ شده است، با نگاهی زیباشناختانه و بیانی موجز و ادیبانه به جامعه منتقل کند.
در استان بوشهر، شاعران و نویسندگان در دوره بعد از انقلاب در خلق آثارشان چقدر از اندیشه امام راحل(ره) وام گرفتند؟
تردید ندارم، اتفاقاتی که در حوزه شعر در دهه 60 افتاد و صاحب شاعران برجسته‌ای در عرصه شعر آئینی شدیم، همه اینها ماحصل اندیشه‌های والای امام خمینی(ره) بود. به عبارت دیگر، اعتنایی که به نهضت عاشورا شد، از طریق سپهر اندیشه حضرت امام محقق شد که رد پای آن در شعر شاعران صاحب‌نام بوشهر در دهه 60 مشخص است؛ علاوه‌براین روحیه استقلال‌طلبی و بیگانه‌ستیزی که در امام خمینی(ره) وجود داشت، در نگاه شاعران و پژوهشگران بوشهری نمود یافته است و از همین رو است که استان بوشهر به‌عنوان مهد استقامت و بیگانه‌ستیزی شناخته می‌شود.
این هنرمندان و ادیبان تا چه میزان در توسعه فرهنگی کشور و استان خود موثر ظاهر شده‌اند؟
بی‌شک نقش هنر در توسعه فرهنگی نظام و کشور و استان‌مان بسیار مهم است. بی‌تردید در ریل‌گذاری توسعه فرهنگی هیچ گروهی نمی‌تواند جای هنرمندان و طبقه فرهیخته را بگیرد. امیدوارم که سایر نهادها نیز به اهمیت هنرمندان و ادیبان در توسعه استان پی ببرند. خوشبختانه در استان بوشهر ظرفیت‌های مستعدی در عرصه هنر و ادبیات متعهد در حال ظهور، شکوفایی و تثبیت است که متشکل از نسل‌های مختلف است.
مهم‌ترین رسالت هنر متعهد کدام است؟
در شرایط کنونی شاید مهم‌ترین رسالت هنر متعهد حضور در جهاد تبیین، روشنگری، زدودن ابهامات، پاسخگویی به پرسش‌ها، زدودن دوگانگی‌ها و چندگانگی‌هاست، آن هم در زمانه‌ای که روایت‌های متعدد به نبرد هم می‌آیند که مشهور است به زمانه جنگ و تقابل روایت‌ها. بی‌تردید نقش هنرمندان آئینی و اهالی رسانه در تقویت روایتی که معتقدیم روایت متعهد است، بسیار سرنوشت‌ساز است؛ بنابراین هر زمان که هنرمندان متعهد و رسانه آگاهانه در این روایتگری حضور فعال داشتند، از یک سو توانسته‌ایم آرمان‌های خودمان را هم در عرصه داخلی و هم در سطح بین‌المللی بازشناسی کنیم و از سوی دیگر، به اهدافی که انقلاب اسلامی ترسیم کرده است، دست بیابیم.
حوزه هنری در کارگروه «جهاد تبیین» در بخش تولید محتوا قرار گرفته است. تاکید رهبر بر جهاد تبیین، مسیر درخشانی را ترسیم کردند، و دو گروه مورد خطاب دائم قشرهای رسانه و هنرمندان هستند. رهبر معظم انقلاب به صراحت بیان کردند؛ هنرمندان باید با تمام توان به میدان بیایند و در عرصه جهاد تبیین نقش‌آفرینی کنند. استان بوشهر در این زمینه با رهنمودهای نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه از لحاظ چشم‌انداز هنری وضعیت روشنی دارد.
خوشبختانه امروز هنرمندان استان برای اینکه بتوانند در عرصه جنگ روایت‌ها، تاثیر‌گذاری قوی‌تری داشته باشند؛ تشنه حضور در این میدان هستند تا ساخت و تولید آثار به نحو مطلوبی شکل گیرد، در صورت تحقق این مهم، شعار رهبر انقلاب برای سال جاری نیز به‌خوبی محقق خواهد شد و استان بوشهر به‌عنوان پایتخت مقاومت ایران اسلامی در برابر استعمار و استکبار نزدیکتر خواهد شد.
البته هنر انقلاب اسلامی چنان بسیط و عمیق است که تنها بخشی از موتیف‌ها و مفاهیم آن بازشناخته شده و ضروری است که برای شناساندن ظرافت و کُنه هنر انقلاب اسلامی و حقایق انقلاب گام‌های محکم‌تری برداشته شود؛ چراکه هنر انقلاب اسلامی مبین اندیشه معمار کبیر انقلاب اسلامی و آرمان‌های انقلاب، معرف شخصیت و دیدگاه هنرشناختی شهید آوینی و زمینه‌ساز حضور هوشمندانه هنرمندان متعهد و انقلابی در عرصه‌های مختلف جامعه امروز است. از این‌رو، حوزه هنری در کنار تولید محتوا، نقش به‌سزایی را نیز در تبیین جهان‌بینی و جایگاه هنر و ادبیات متعهد در جامعه ایران و همچنین جهان امروز دارد.
خوشبختانه در سال‌های اخیر در استان بوشهر به همت حوزه هنری افزون بر تولید آثار هنری شاخص، در عرصه کتاب و تولید محتوای ارزشی و انقلابی آثار منحصربه‌فردی تهیه و تولید شده است که همه این آثار در تعامل و همکاری با نویسندگان، شاعران و پژوهشگران هم‌استان پدید آمده‌اند. در این راستا، به‌تازگی 42 جلد کتاب در قالب سه مجموعه تاریخی فرهنگی آماده انتشار دارد که این مجموعه‌ها شامل شناختنامه فرهنگ و تمدن این استان در ۲۵ جلد، ۱۰ جلد کتاب تاریخ انقلاب اسلامی در بوشهر و هفت جلد روایت جنگ‌های خلیج فارس است.
افزون بر این، چهره‌های سیاسی مثل رئیسعلی دلواری و همچنین چهرهای ادبی و هنری این استان حضور پررنگی در عرصه جهاد تبیین داشته و دارند. در این رابطه به بهانه هفته هنر انقلاب گفت‌وگویی را با امید پارسایی‌فر، رئیس حوزه هنری استان بوشهر درباره نقش و تاثیر نویسندگان و ادیبان بوشهری در انتقال مفاهیم ارزشی و آرمان‌های انقلاب به نسل امروز انجام شده است.
نقش نویسندگان و شاعران آیینی و انقلابی بوشهر در تبیین هنر متعهد به جامعه امروز چطور قابل بررسی است؟
اگر از منظر تاریخی بخواهم به این پرسش پاسخ بدهم، باید بگویم که هر‌جا حرکتی شکل گرفته که تناسبات میهن اسلامی ما را بهم بریزد، بلافاصله ادبیات به آن واکنش نشان داده است. به‌عنوان مثال در نهضت دلیران تنگستان، حماسه‌سرایان، شاعران و نویسندگان حضور موثری داشته‌اند. می‌دانیم شعری که پس از شهادت احمدخان تنگستانی، مردم زمزمه می‌کردند، به یاد داریم. به‌طور طبیعی این نشان می‌دهد که ادبیات در هر اتفاق تهدیدآمیزی نمود پررنگ و به‌موقعی داشته است.
نقش آنها را در دوره معاصر چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا توانسته‌اند حضور کنش‌مندی در عرصه هنر و ادبیات امروز داشته باشند؟
بله؛ در دوره معاصر که به دوران دفاع مقدس مشهور است، ادبیات به‌ویژه در حوزه شعر در استان بوشهر بسیار نقش‌آفرین بوده است؛ یعنی زمانی که رزمندگان در خاکریزها در جبهه مشغول دفاع از میهن بودند، شاعران هم در پشت جبهه‌ها در حال تولید شعر و ادبیات بودند.
اصلا در استان بوشهر، پیوند حماسه با عاشورا از طریق نوحه‌های عاشورایی به سمت جبهه‌های جنگ، سوق پیدا کرده که در ادامه بسیاری از نوحه‌های عاشورایی استان به نوحه‌های دفاع مقدس تبدیل شده‌اند.
شاعران و هنرمندان این خطه در حوزه جهاد تبیین چقدر حضور موثری داشته‌اند؟
خوشبختانه شاعران و هنرمندان بوشهری در حوزه جهاد تبیین داشته‌هایی مثل میهن، دین، مذهب که در مخاطره هستند، حضور پرشماری داشته‌اند. حتی رئیسعلی دلواری هم در بخشی از نامه معروف خود که به مجاهد برازجانی نوشته است، از اشعار و نص صریح قرآن وام گرفته است که این نشان می‌دهد، این سردار مبارز هم در عرصه جهاد تبیین حضور داشته است.
از بُعد نظری، هنرمندان و شاعران بوشهری چقدر در تبیین جایگاه و ماهیت هنر متعهد به جامعه امروز نقش‌آفرینی کرده‌اند؟
از بُعد نظری که بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم، باید اشاره کنم که امروزه هنرمندان و اهالی رسانه در صف نخست جهاد تبیین قرار دارند. بدیهی است در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز در هنگام بیان این مساله جهادی روی سخن ایشان با هنرمندان و شاعران است که موضوعات مهم و ارزشی را با نگاهی زیباشناختانه و بیانی ادیبانه و هنرمندانه به آگاهی مخاطب برسانند.
انقلاب در بسیاری از عرصه‌ها تحول آفرید، از نگاه شما مهم‌ترین تاثیری که بر ادبیات گذاشت، کدام بود؟
بعد از انقلاب، ژانر دفاع مقدس یا ادبیات پایداری را به جهان معرفی کردیم. البته باید تاکید کنم که در دوران بعد از انقلاب با تنوع ادبی مواجه می‌شویم که شامل شعر عارفانه، شعر آئینی، شعر فلسفی، شعر جوان، شعر اجتماعی، شعر طنز، شعر کودک، شعر انقلاب و... می‌شود.
ادبیات در دوران پس از انقلاب چه ویژگی‌هایی یافت؟
ادبیات بعد از انقلاب، ادبیاتی امیدوار، آرمان‌گرایانه و مردمی است که نگاه به آفاق و انفس دارد. ادبیات این دوره، پویا و سرزنده است. دارای نگرش جدید و توام با نوآوری است. خوشبختانه در ادبیات انقلاب در مقایسه با دوره قبل، ترجمه‌زدگی کمتر شده است. مباحث بومی و ملی در ادبیات این دوره بسیار جدی است و محتوا به تکنیک بسیار نزدیک شده است. در‌حالی‌که در ادبیات دهه 60 تکنیک غالب بود و در دهه 70 محتوا چیرگی داشت؛ اما در حال حاضر میان تکنیک و محتوا تعادل ایجاد شده است. خیلی خلاصه‌تر بگویم اینکه ادبیات بعد از انقلاب، عاری از ابتذال است که این مساله موجب ورود شخصیت والای زن به ادبیات به شکل جدی شده است.
به‌عبارت دیگر، ادبیات متعهد در بعد از انقلاب اسلامی دارای فاکتورهای متعددی است که برخی از آنها عبارتند از: اعتنا به ارزش‌ها، توجه به نوآوری و خلق روایت‌های جدید از چیزهایی که در تاریخ گذشته شاید به انسداد رسیده است. در مجموع، ادبیات متعهد، ادبیاتی است که روایت‌های جدیدی را از آنچه که پیش از این یا پنهان مانده شده یا مکتوم داشته شده یا دچار اعوجاج در طول تاریخ شده است، با نگاهی زیباشناختانه و بیانی موجز و ادیبانه به جامعه منتقل کند.
در استان بوشهر، شاعران و نویسندگان در دوره بعد از انقلاب در خلق آثارشان چقدر از اندیشه امام راحل(ره) وام گرفتند؟
تردید ندارم، اتفاقاتی که در حوزه شعر در دهه 60 افتاد و صاحب شاعران برجسته‌ای در عرصه شعر آئینی شدیم، همه اینها ماحصل اندیشه‌های والای امام خمینی(ره) بود. به عبارت دیگر، اعتنایی که به نهضت عاشورا شد، از طریق سپهر اندیشه حضرت امام محقق شد که رد پای آن در شعر شاعران صاحب‌نام بوشهر در دهه 60 مشخص است؛ علاوه‌براین روحیه استقلال‌طلبی و بیگانه‌ستیزی که در امام خمینی(ره) وجود داشت، در نگاه شاعران و پژوهشگران بوشهری نمود یافته است و از همین رو است که استان بوشهر به‌عنوان مهد استقامت و بیگانه‌ستیزی شناخته می‌شود.
این هنرمندان و ادیبان تا چه میزان در توسعه فرهنگی کشور و استان خود موثر ظاهر شده‌اند؟
بی‌شک نقش هنر در توسعه فرهنگی نظام و کشور و استان‌مان بسیار مهم است. بی‌تردید در ریل‌گذاری توسعه فرهنگی هیچ گروهی نمی‌تواند جای هنرمندان و طبقه فرهیخته را بگیرد. امیدوارم که سایر نهادها نیز به اهمیت هنرمندان و ادیبان در توسعه استان پی ببرند. خوشبختانه در استان بوشهر ظرفیت‌های مستعدی در عرصه هنر و ادبیات متعهد در حال ظهور، شکوفایی و تثبیت است که متشکل از نسل‌های مختلف است.
مهم‌ترین رسالت هنر متعهد کدام است؟
در شرایط کنونی شاید مهم‌ترین رسالت هنر متعهد حضور در جهاد تبیین، روشنگری، زدودن ابهامات، پاسخگویی به پرسش‌ها، زدودن دوگانگی‌ها و چندگانگی‌هاست، آن هم در زمانه‌ای که روایت‌های متعدد به نبرد هم می‌آیند که مشهور است به زمانه جنگ و تقابل روایت‌ها. بی‌تردید نقش هنرمندان آئینی و اهالی رسانه در تقویت روایتی که معتقدیم روایت متعهد است، بسیار سرنوشت‌ساز است؛ بنابراین هر زمان که هنرمندان متعهد و رسانه آگاهانه در این روایتگری حضور فعال داشتند، از یک سو توانسته‌ایم آرمان‌های خودمان را هم در عرصه داخلی و هم در سطح بین‌المللی بازشناسی کنیم و از سوی دیگر، به اهدافی که انقلاب اسلامی ترسیم کرده است، دست بیابیم.
حوزه هنری در کارگروه «جهاد تبیین» در بخش تولید محتوا قرار گرفته است. تاکید رهبر بر جهاد تبیین، مسیر درخشانی را ترسیم کردند، و دو گروه مورد خطاب دائم قشرهای رسانه و هنرمندان هستند. رهبر معظم انقلاب به صراحت بیان کردند؛ هنرمندان باید با تمام توان به میدان بیایند و در عرصه جهاد تبیین نقش‌آفرینی کنند. استان بوشهر در این زمینه با رهنمودهای نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه از لحاظ چشم‌انداز هنری وضعیت روشنی دارد.
خوشبختانه امروز هنرمندان استان برای اینکه بتوانند در عرصه جنگ روایت‌ها، تاثیر‌گذاری قوی‌تری داشته باشند؛ تشنه حضور در این میدان هستند تا ساخت و تولید آثار به نحو مطلوبی شکل گیرد، در صورت تحقق این مهم، شعار رهبر انقلاب برای سال جاری نیز به‌خوبی محقق خواهد شد و استان بوشهر به‌عنوان پایتخت مقاومت ایران اسلامی در برابر استعمار و استکبار نزدیکتر خواهد شد.
نظر شما