پاسخ به ابهامات درباره عملیات‌های «والفجر مقدماتی» و «والفجر یک»

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، تدوین کارنامه عملیاتی لشکر 27 در حوزه یگان‌نویسی، پاییز سال 75 براساس طرحی از حسین بهزاد و گلعلی بابایی آغاز شد و اولین‌ کتاب با عنوان «همپای صاعقه» منتشر شد که درباره تشکیل تیپ 27 و حضورش در عملیات‌های فتح‌المبین و بیت‌المقدس و پس از آن حضور تیپ 27 در سوریه و لبنان بود. «همپای صاعقه» در واقع کارنامه عملیاتی لشکر 27 از بدو تشکیل تا پایان فرماندهی احمد متوسلیان بر آن را شامل می‌شد.

طی سال‌های بعد، کتاب‌های «ضربت متقابل» درباره حضور لشکر 27 در عملیات رمضان، «کوهستان آتش» درباره حضور در عملیات‌های والفجر 3، 4 و 5 و «شراره‌های خورشید» درباره حضور در عملیات خیبر منتشر شدند. در این میان از نظر تاریخی، فاصله بین کتاب‌های «ضربت متقابل» و «کوهستان آتش» یعنی عملیات‌های رمضان و والفجر 4 که مربوط به حضور لشکر 27 در عملیات‌های مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی و والفجر یک می‌شد، خالی مانده بود.(گویا مقطع مربوط به عملیات مسلم بن عقیل توط آقای یحیی نیازی در دست اقدام است.) البته طرح پرداخت عملیات‌های مقدماتی با عنوان کتاب «زمین‌های مسلح» پیش‌تر از این آغاز شده بود که به‌ دلایلی ازجمله گردآوری اسناد و مدارک، انتشار آن تا امروز میسر نشد و نوبت چاپش پس از چهار کتاب نام‌ برده رسید.

«زمین‌های مسلح»، جلد چهارم از کارنامه عملیاتی لشکر 27 است، اما از نظر ترتیب چاپ، پنجمین‌ کتابی است که در قالب مجموعه 10 جلدی حماسه 27 چاپ می‌شود. این کتاب به‌تازگی وارد مرحله نهایی نگارش شده و گلعلی بابایی، نویسنده آن مشغول نوشتن فصل پایانی آن است. در ادامه گفت‌گو با سردار بابایی را می‌خوانیم.

کتاب «زمین های مسلح» با محوريت دو عمليات با نام‌های «والفجر مقدماتی» و «والفجر یک» تدوين شده است؛ لطفا توضیحی پیرامون موضوعات مطرح شده در این اثر بفرمایید.
کتاب «زمین‎‌های مسلح»، جلد چهارم از مجموعه حماسه 27 کارنامه عملیاتی لشکر 27 محمد رسول‌الله(ص) در دفاع مقدس است. این کتاب دربردارنده حوادث و اتفاقات از مبدا زمانی آبان 1361 تا پایان فروردین 1362 است؛ یعنی بازه زمانی 6 ماهه را در بر می‌گیرد. یعنی دو عملیات مهم والفجر مقدماتی در فکه جنوبی و نبرد والفجر یک در فکه شمالی مربوط به این بازه زمانی است.

این کتاب قرار است، کل ماجراهایی که در طول این دو عملیات اتفاق افتاد را مثل کتاب‌های «همپای صاعقه»، «ضربت متقابل»، «شراره‌های خورشید» و «کوهستان آتش» با همان سبک به مخاطب انتقال دهد.

سیر نگارش این اثر چگونه بود.
این نوع کارهای مستند، به یک پروسه زمانی طولانی برای تحقیق، پژوهش و جمع‌آوری اسناد و مدارک نیاز دارد، چون بسیاری از راویان و قهرمانان کتاب رزمندگانی هستند که الان دیگر در میان ما نیستند؛ یعنی جزو شهدای همان عملیات یا عملیات‌های بعدی هستند که در آن زمان و هنگامی که در جبهه حضور داشتند، توسط راویان مستقر در یگان‌ها، مصاحبه‌هایی با آن‌ها انجام گرفت. آن مصاحبه‌ها اکنون در آرشیو اسناد دفاع مقدس موجود هستند. بخش دیگری از مصاحبه‌ها هم در گفت‌وگو با رزمنده‌هایی انجام گرفته که در آن عملیات‌ها حضور داشتند و اکنون هم در قید حیات هستند. بخش مهم دیگر جمع‌آوری اسناد و مدارک مکتوبی است که در آرشیوها وجود دارند. جمع‌آوری این موارد، فیش‌برداری‌ها، راستی‌آزمایی و تطبیق‌دادن با واقعیت‌ها و اسناد و مدارک، پروسه زمان‌بری است. بر همین اساس نگارش این اثر از تحقیق تا تألیف دو سال طول کشید.

دلیل انتخاب عنوان «زمین‌های مسلح» برای کتاب چیست؟
بعد از عملیات آزادسازی خرمشهر که سوم خرداد 1361 آنجام گرفت و قبل از آن نیز چند عملیات موفق‌آمیز ازجمله عملیات طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس را داشتیم و کلی از مناطق اشغالی را آزاد کردیم. دشمن به فکر چاره افتاد که جلوی پیشروی‌های رزمندگان ما را بگیرد. بنابراین با کمک مستشاران غربی و شرقی حمایت‌های مالی کشورهای مرتجع منطقه تصمیم گرفت به‌جای جنگیدن با نیروهای ما، زمین را مسلح کند که در عملیات رمضان با حجم کمتر این اتفاق افتاد. بعد در سومار و عملیات مسلم‌بن عقیل کمی بیشتر. نهایتا اوج ایجاد موانع و مسلح‌کردن زمین را در کانال‌ها و زمین‌های رملی فکه انجام داد که در واقع زمین با ما جنگید نه نیروهای دشمن، به همین دلیل اسم کتاب را «زمین‌های مسلح» گذاشتیم.

اولویت این اثر چیست؟ اقناع افکار عمومی یا جامعه محققان و پژوهشگران؟
این اثر، یک اثر تاریخی است؛ یعنی یک بازه زمانی 6 ماهه از جنگ را روایت می‌کند. یک روایت نو، بکر و لحظه‌به‌لحظه با استفاده مفید از مکالمات بی‌سیم، روایت راویان حاضر در صحنه نبرد و همچنین راویانی که بعدا مشاهداتش را بیان کردند، عملیات را دنبال می‌کنیم. طوری‌که شرح ماجرا به‌گونه‌ای پیش می‌رود که مخاطب خود را در بطن وقایع می‌بینید؛ یعنی احساس می‌کند، پشت خاکریز و همدوش با رزمنده‌ها دارد می‌جنگد.

طیفی از مخاطبان کتاب، مردم عادی جامعه هستند. چون وقایع مندرج در کتاب، بخشی از تاریخ کشورشان است و حق آن‌هاست که بدانند در آن مقطع تاریخی چه اتفاقاتی در این کشور رخ داده است. ضمن آن‌که این دو عملیات در زمره نبردهایی هستند که پیروزی چندانی در آن‌ها حاصل نشد، به همین دلیل ممکن است ابهاماتی در مورد آن‌ها مطرح باشد. در این کتاب سعی شده ابهامات و شبهات برطرف شود. ضمن آن‌که به دلیل تنوع اتفاقات، بستر مناسبی برای ساخت فیلم و سریال هستند، چون ماجراهایی که شرح داده می‌شوند، این قابلیت‌ها را دارند.

این را هم اضافه کنم، بسیاری از موضوعات و رویدادهای مربوط به دوران دفاع مقدس که در قالب آثار مختلف منتشر شده‌اند، از خیلی ماجراهایی که سینمای هالیوود درباره جنگ جهانی اول و دوم و جنگ ویتنام و جاهای دیگر می‌سازد، بهتر، جذاب‌تر و مردمی‌تر هستند. اما سینماگران ما نسبت به ساخت این‌گونه فیلم‌ها رغبت نشان نمی‌دهند و این بخش برجسته از تاریخ کشور ما مغفول می‌ماند.

همه ما می‌دانیم، گستره تأثیرگذاری‌ کتاب کمتر از فیلم سینمایی یا سریال است. کتاب اگر خیلی مخاطب داشته باشد و به چاپ‌های زیاد برسد در نهایت، باز هم مخاطبان آن خیلی زیاد نیست. اما اگر فیلم بشود و حتی در یک شبکه کم‌مخاطب تلویزیون هم پخش شود، باز هم بیش از یک میلیون نفر آن را می‌بینند.

«زمین های مسلح»، اولین اثر شما در حوزه مستندنگاری نیست. شما تاکنون آثار متعددی در این حوزه کار کرده‌اید. سؤال من این است که امروز برای بهترشدن کیفیت و کمیت کتاب‌های این حوزه چه باید کرد؟ وظیفه مسئولان و سیاستگذاران در این زمینه چیست؟
کتاب‌هایی از این‌دست در حوزه مستندنگاری چون مقداری حجیم هستند، ناچار قیمت‌ آن‌ها هم نامتعارف است که به همین دلیل مخاطبان آنها هم کم می‌شوند. در این راستا نیاز است، حتما مسئولان تمهیداتی را بیاندیشند تا قیمت این کتاب‌ها را با واگذاری کاغذ یا ابزار دیگر که مربوط به نشر است، پایین بیاورند. در غیر اين‌صورت کتاب وقتی در ویترین قرار می‌گیرد به دلیل قیمت بالا از سوی مخاطبان کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. لذا مسئولان باید این موضوعات را که به تاریخ پرافتخار این سرزمین و قهرمانان ملی کشورمان می‌پردازد، توجه ویژه داشته باشند و مورد حمایت قرار دهند تا قیمت‌ها کاهش پیدا کند و مخاطب قدرت خرید داشته باشد.

در زمینه کیفیت آثار نیز وظیفه نویسنده است که از کم‌گویی، تحریف و خودسانسوری بپرهیزد و آنچه هست را بیان کند. قطعا نارسایی‌ها و ناهماهنگی‌هایی در جنگ وجود داشته که البته طبیعت جنگ همین است. از این‌رو نویسنده وظیفه دارد، همه ابعاد را در‌نظر بگیرد و مخاطب را محرم خود بداند. در نتیجه مخاطب وقتی این موارد را ببیند که چگونه به رژیم بعثی صدام حمایت‌های فراوانی از لحاظ نظامی و ارزی انجام می‌شد و در مقابل نیروهای ایرانی هیچ حمایتی نمی‌شدند، آن‌ها را با هم مقایسه می‌کند و متوجه می‌شود که رزمندگان ما با چه ارتش مجهزی مواجه بودند. در نتیجه اگر گاهی نتوانستند موفق شوند، دلیل بر عدم کفایت فرماندهان نیست، دلیل تحریم اقتصادی و نظامی است که از سال 1358 درگیر آن بوده‌ایم.