به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، این روزها فروش کتاب از سوی گروه‌های متنوعی انجام می‌شود. ناشران که کتاب نشر خود و دیگر ناشران را در کتاب‌فروشی یا فضای مجازی می‌فروشند، کتاب‌فروشی‌هایی که در فضای حقیقی اقدام به فروش کتاب می‌کنند و افرادی که در فضای مجازی کتاب می‌فروشند. فروش کتاب در فضای مجازی تا جایی گسترده شده‌است که حتی برخی افراد از خانه به این کار اقدام می‌کنند. در کنار همه این موارد، گروهی هم هستند که در فضای مجازی به فروش کتاب‌های غیرقانونی مشغول‌اند.
 
فرزانه خونگرم، مدیر کتاب‌فروشی کتابکده فراروان و سرویراستار انتشارات فراروان، کتاب‌فروشی را هویت فرهنگی محله‌ها می‌داند و ادامه روند فروش کتاب غیرقانونی را نتیجه چشم‌پوشی کردن دولت نهادهای مسئول در کشور اعلام می‌کند.
 
فعالیت گروه‌های مختلف کتاب‌فروش در فضای مجازی چه تاثیری بر حیات کتاب‌فروش‌های حقیقی دارد؟
تا زمانی که اقدامات فعالان حوزه کتاب‌فروشی، براساس استانداردها و قوانین باشد روی کارشان نظارت شود، مانعی ندارد؛ زیرا فروش کتاب موجب ارتقای فرهنگی در جامعه می‌شود و اگر کتاب فروش از بین برود، چرخ ناشر می‌چرخد؛ اما بیشترین آسیب درباره کتاب‌های افست و ریسوگرافی شده‌است که در فضای مجازی فروش می‌رود؛ کتاب‌های که بدون مجوز ناشر و فقط با تغییر نام مترجم منتشر می‌شوند. گاهی نام مترجمی را روی کتاب می‌گذارند که فرد وجود خارجی ندارد و گاهی شناسنامه کتاب را تغییر می‌دهند؛ زیرا این دست از کتاب‌ها نیاز به کسب مجوز ندارند.

برخی افراد، فعالیت غیرقانونی دارند و کار آن‌ها به کتاب‌فروشی‌ها، حقوق ناشران، مولفان و مترجم‌ها بسیار لطمه می‌زند. بزرگ‌ترین آسیب این است که این گروه، بدون اینکه مالیات، حق‌الترجمه و حق‌التالیف بپردازند، فقط هزینه کاغذ را پرداخت و کتاب را چاپ می‌کنند، سپس آن را با تخفیف 50 درصد می‌فروشند.

روندی که کمر کتاب‌فروشی‌ها را می‌شکند
مکان کتاب‌فروشی فراروان در مجموعه بازار سنتی ستارخان است. در یک تکه از مشاعات بازار، به فاصله 100 قدم از کتاب‌فروشی فراروان، غرفه‌هایی را به دو گروه اجاره دادند. در این غرفه‌ها کتاب‌های غیرقانونی و قاچاق را با تخفیف 50 درصد می‌فروشند. مشتری وقتی می‌بیند کتاب با تخفیف 50 درصد فروخته می‌شود، به این فکر نمی‌کند که ترجمه با کیفیت ندارد، کتاب ریسوگرافی شده‌است و چاپی نیست و ... فقط رقم تخفیف را می‌بیند و کتاب را به جای اینکه از بنده بخرد، که باید هزینه شارژ، آب و برق را پرداخت کنم و هزینه‌هایی را که ناشر برای تولید کتاب متقبل می‌شود، در نظر بگیرد؛ کتاب با تخفیف را از افرادی می‌خرد که بدون پرداخت این هزینه‌ها سودش را می‌برند.

این روند کمر کتاب‌فروشی‌های محلی را می‌شکند. کتاب‌فروشی هویت فرهنگی محله است. هر نهادی که مسئول رسیدگی به این موضوع‌ها است، روی این مسائل چشم بسته و به نظر می‌رسد دانسته ناشران و کتاب‌فروش‌ها را از پا در می‌آورند. برای خیلی‌ها ورود به فضای کتاب‌فروشی‌، خوشایند است. از دوستداران کتاب شنیدم: «وقتی وارد کتاب‌فروشی شما می‌شوم احساس می‌کنم، وارد باغ شدم و به کتاب‌ها نگاه می‌کنم.» در کتاب‌فروشی میز و صندلی داریم تا افراد بتوانند بنیشنند، کتاب را ببینند و بعد از بررسی کتاب را بخرند. کتاب‌فروشی‌های هر محل می‌تواند از جاذبه‌های آن محل باشد. شاید بیشتر افراد خرید کتاب درسی را به صورت آنلاین انجام بدهند، دوستداران کتاب معمولا ورود به فضای کتاب‌فروشی را ترجیح می‌دهند.
 
لزوم نظارت دقیق دولت بر فعالیت کتاب‌فروشی‌ها
به نظر شما برای تغییر این شرایط باید قانونی تصویب شود یا قانون‌هایی مانند قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان که در سال 48 تصویب شد، کافی است؟
بله، باید قانون تصویب شود و باید دولت روی این مساله نظارت دقیقی داشته‌باشد؛ زیرا این گروه‌ها آشکارا در خیابان کتاب‌هایی را که به‌صورت غیرقانونی چاپ شده‌اند، می‌فروشند. حتی شهرداری به آن‌ها غرفه می‌دهد و از آن‌ها کسب در آمد می‌کند. همه این مسائل دست‌به‌دست هم دادند تا چنین مساله‌ای را برای ناشران و کتاب‌فروشان ایجاد کنند.

برخی از افرادی که در فضای مجازی، کتاب می‌فروشند، از همین دست کتاب‌های غیرقانونی را می‌فروشند، در غیر این صورت، اگر فرد کتاب را با 25 درصد تخفیف از ناشر بگیرد، چطور می‌تواند کتاب را با 30 درصد تخفیف بفروشد و کرایه ارسال کتاب را هم خودش بپردازد؟

گروه‌هایی با این اقدام غیراخلاقی، کتاب ناشر را در 300 نسخه چاپ افست یا ریسوگرافی می‌کنند و این‌طور است که می‌توانند کتاب‌ها را با تخفیف 30 درصد بفروشند. مخاطب وقتی می‌بیند کتاب یک ناشر شناخته شده با تخفیف بالا فروخته می‌شود، باید بداند که به چه صورت این کارها انجام شده‌است. زیرا زمانی که خروجی بیش از 25 درصد نیست و این رقم را ناشر به شرکت‌های پخش می‌دهد، آن فروشنده چگونه می‌تواند با تخفیف 30 درصد کتاب را بفروشد و همچنین هزینه انتقال را تقبل کند. این گروه‌ها فقط می‌خواهند با روش‌های غیرانسانی و غیراخلاقی در بازار برنده شوند. درحالی که صدای ناشر و کتاب‌فروش به جایی نمی‌رسد، چاره‌ای باقی نمانده‌است، جز بستن و خاموش کردن چراغ کتابفروشی‌های محلی. همانطور که هر سال تعداد زیادی از ناشرها دست از کار می‌کشند و کتاب‌فروشی‌ها تبدیل به آب میوه فروشی، سیگارفروشی و ... می‌شوند.
 
بدون پشتوانه قوه قضاییه نمی‌توان کاری کند
برخی از کشورها برای جلوگیری از فعالیت بیش از حد فروشگاه کتاب آنلاین که به روند فعالیت کتاب‌فروشی‌های حقیقی صدمه می‌زند، اقداماتی انجام دادند و قوانینی را تصویب کردند. شرایط کنترل این فعالیت‌ها در ایران سخت‌تر است زیرا لزومی به رعایت قانون کپی‌رایت وجود ندارد. به نظر شما کدام نهاد باید برای متوقف کردن این روند دست به کار شود؟
بله، برخی از کشورها محدودیت‌‎هایی را ایجاد کرده‌اند.در تهران هم اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان در این حوزه اقداماتی انجام داده‌است، اما بدون پشتوانه قوه قضاییه نمی‌تواند کاری کند. باید برای به نتیجه رسیدنِ این اهداف، قوه قهریه وجود داشته‌باشد تا کتاب‌های غیرقانونی را ضبط کنند. سرنخ‌ها را از دکه‌دارهایی که کتاب غیرقانونی می‌فروشند، می‌توان پیدا و سرکرده را پیدا کنند و مساله را ریشه‌های حل کنند. نه تنها این کار را نمی‌کنند بلکه غرفه‌هایی را در شهر برای فروش این کتاب‌ها اجاره می‌دهند و اجاره می‌گیرند. این روند نشان دهنده این است که در این میان منافعی مطرح است.

مشکل دیگر مساله پی.دی.اف کردن کتاب‌ها است. گروه‌هایی کتاب‌های ناشران را بدون اجازه و با پایمال کردن حقوق ناشر، مولف و مترجم، تبدیل به پی.دی.اف می‌کنند و می‌فروشند. نیاز است تا روی همه این موارد، نظارت انجام شود. همچنین باید اقدام قاطعانه‌ای انجام شود. حتی می‌توان گفت صحبت‌های من و شما بیهوده است و فقط بیان درد دل است. این مسائل بارها انعکاس داده شده‌است، اما تا زمانی که اراده محکمی برای این مساله نباشد، نمی‌توان شاهد تغییری بود.
 
اگر مانند برخی از کشورها اقداماتی برای جلوگیری از ارسال کتاب‌های غیرقانونی شود، برای مثال برای ارسال آن‌ها مالیات درنظر گرفته شود، آیا می‌تواند به عنوان عامل بازدارنده عمل کند؟‌
دانش و تجربه‌ای درباره این موضوع ندارم که چه سیاستی می‌توانند انجام شود، اما به صورت کلی باید جلوی سوءاستفاده آن‌ها گرفته شود، نه اینکه این گروه‌ بتوانند سوءاستفاده کنند و مالیاتش را بپردازند.