آزادگان، گنجینه‌های ارزشمندی هستند که در درون آنها، فرهنگ انسان‌ساز دوران اسارت نهفته است. ثبت وقایع اسارت، پلی است برای انتقال فرهنگ اسارت از درون اردوگاه‌ها به شهرهای میهن اسلامی‌مان، ایران. بر حاملان این فرهنگ است که ضمن حفظ آن، چاره‌ای نیز برای ترویج آن بیاندیشند. در زمینه بیان این فرهنگ، از سه ابزار خط، تصویر و انتقال به صورت سینه‌به‌سینه می‌توان بهره گرفت، اما مهم این است که بیان فرهنگ اسارت، امری حیاتی و کاری بس سترگ برای جامعه جوان ماست. مؤسسه «پیام آزادگان» از جمله مراکزی است که سال‌هاست با حمایت از جامعه هدف خود، به تبیین فعالیت‌های فرهنگی با محوریت آزادگان می‌پردازند.
مؤسسه پیام آزادگان از زمان تأسیس تاکنون مجموعه‌ای از فعالیت های فرهنگی، هنری و بعضا اجتماعی و اقتصادی را در راستای هم‌یاری و کمک به خانواده ایثارگری کشور انجام داده و وظیفه خود را تأمین مطالبات ایثارگران و کمک به پررنگ‌تر شدن جایگاه این خانواده سرافراز و ازجان‌گذشته در کشور با استفاده از ظرفیت های حداکثری مؤسسه می‌داند. یکی از بخش‌های بااهمیت در این مؤسسه کتابخانه تخصصی آن است که به ادعای فرزانه قلعه قوند، مسئول این کتابخانه، بزرگ‌ترین بانک آثار مکتوب در حوزه آزادگان را در اختیار دارد، این کتابخانه علاوه بر گردآوری و دسته‌بندی آثار حوزه آزادگان، خود به تولید و انتشار آثار مکتوب نیز دست می‌زند، موفقیت اثری چون «سرباز کوچک امام» و تقریظ مقام معظم رهبری بر این کتاب، نمونه‌ای از موفقیت‌های حوزه نشر مؤسسه است که نشان از تلاش‌های شبانه‌روزی آنها برای افزایش کیفی کار خود است.
گفت‌وگویی با فرزانه قلعه‌قوند؛ معاون پژوهش و نشر مؤسسه پیام آزادگان و نویسنده و ویراستار چند عنوان اثر دیگر در حوزه ادبیات آزادگان انجام داده‌ایم و از او درباره کم‌و‌کیف کار انتشارات مؤسسه پرسیده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
در زمینه دفاع مقدس چه جنبه‌هایی را مدنظر داشته‌اید؟
به هر حال فعالیت‌های ما در حوزه دفاع مقدس و اختصاصی آزادگان است و یک فعالیت ضمیمه نیست، به این دلیل همواره اصلی‌ترین هدف حوزه مقاومت یعنی ترویج فرهنگ آزادگی و سبک زندگی آزادگان را درنظر می‌گیریم؛ هدفی که باید مدنظر همه اهالی دفاع مقدس و کسانی که این دغدغه را دارند، باشد، اما متأسفانه این دغدغه رفته‌رفته تبدیل به ویترین و تجارت شده است که بزرگ‌ترین خطر در این عرصه محسوب می‌شود. در واقع این عرصه، عرصه نمایش نیست. ناشر دفاع مقدس بخش مهمی از بدنه این حوزه است و باید فرانگر، کیفی‌گرا و عمل‌گرا باشد. ناشری که با وجود عدم حضور و درک جبهه‌های نبرد، باری‌به‌هرجهت کار کند و با تمام سلول‌هایش نسبت به کاری که انجام می‌دهد، حس مسئولیت، تأثیرگذاری و مالکیت نداشته باشد، یک روزی از یک جایی، تاریخ انقضای محصول نچسبی که تولید کرده است، تمام می‌شود و آن روی خودش را که به‌محاق‌رفتن اثر است، نشان می‌دهد. به هرحال این عرصه، عرصه دغدغه‌مندی است.
.jpg)
تاکنون چند عنوان کتاب چاپ‌شده دارید؟
کلا از ابتدای شکل‌گیری انتشارات، حدود 210 عنوان کتاب چاپ کرده‌ایم، البته ما یک مؤسسه فرهنگی ـ اجتماعی تخصصی آزادگان هستیم که فقط یک بخش از فعالیت ما معطوف به چاپ کتاب است و چاپ کتاب همه فعالیت ما نیست. در کنار چاپ کتاب خاطرات آزادگان، فعالیت‌های هنری گسترده مانند ساخت فیلم، سریال، سمفونی و ... مشارکت داریم و نیز مرجعی موثق برای اهالی سینما و تلویزیون محسوب می‌شویم. همچنین فعالیت‌هایی چون اجرای طرح‌های پژوهشی کلان، برگزاری اردوها و همایش‌های تخصصی و بسیاری از فعالیت‌های گسترده اجتماعی، فرهنگی، هنری و ... را انجام می‌دهیم. در واقع بیشتر از کمیت اثر بهدنبال کیفیت بیشتر، ساختار قابل‌قبول و مؤلفه‌‌های دیگری که به کیفیت می‌افزایند، هستیم.
برای هر موضوعی که می‌خواهید کار کنید، چه فرآیندی طی می‌شود؟
اگر منظور چاپ کتاب است که این فرایند بین همه خانواده بزرگ ناشران مشترک است، البته از یک جایی به بعد مسیرمان با سایرین جدا می‌شود. ما یک ناشر برخوردار نیستیم و معمولاً ما از ظرفیت‌های خودمان استفاده می‌کنیم و با کمترین ابزار معمول بهدنبال بیشترین تأثیرگذاری هستیم. و اما آن مسیری که ما از سایر ناشران دفاع مقدس جدا می‌شویم، شاید حس مسئولیت نسبت به همان ترویج فرهنگ و سبک زندگی آزادگان است که ما را وادار می‌کند فقط ماشین چاپ نباشیم، از‌این‌رو به‌دلیل ناپایدار‌بودن حضور جامعه هدفمان، یعنی آزادگان، به‌لحاظ گذشتن زمان و فراموشی و نداشتن عمر حضرت نوح عزیزان آزاده، موجب می‌شود که تا فرصت باقی است، برای تطبیق استنادی و صحت‌سنجی بخش مهم و تأثیرگذار دفاع مقدس، به دنبال کشف واقعیت‌های دوران مقاومت باشیم، که این اتفاق نادری در این حوزه است.
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ما شناسایی سوژه‌هاست، کسانی که قطعاً اتفاقات دوران مقاومتشان تأثیرگذار و جذاب است، البته این به معنی نادیده گرفتن طیف بزرگی از آزادگان نیست و به‌دلیل تفاوت در زاویه دید آزادگان؛ حتی در صورت تکراری‌بودن اردوگاه‌ها، خاطراتشان همواره مورد توجه انتشارات بوده است.
سوژه‌ها و نویسنده‌ها را چگونه انتخاب می‌کنید؟
ما با این طیف ارتباط تنگاتنگ داریم. آرشیو اسناد مؤسسه و حضور نمایندگان و دفاتر استانی موجب می‌شود که بتوانیم به عزیزان آزاده دسترسی بیشتری داشته باشیم. مؤسسه مرکزی در همه زمینه‌ها ستادی عمل می‌کند، از این‌رو با ارسال شیوه‌نامه‌های کارشناسی‌شده و تعیین چهارچوب‌ها براساس نیاز جامعه، به استان‌ها و از طریق آنها می‌توانیم به شناسایی سوژه‌ها بپردازیم. فعالیت‌های مؤسسه کاملا تابع راهبردهای اداری و تعیین‌شده است که براساس همان محورها حرکت می‌کنیم. برای کتاب‌های موضوعی هم سوژه‌هایی که اولویت دارند در اتاق فکر و شورای پژوهشی مؤسسه با مشورت صاحب‌نظران تعیین می‌شود.
از نظر کارشناسان چقدر استفاده می‌کنید؟
قطعا کسی بدون نظر کارشناسی راه به جایی نخواهد برد. شورای پژوهشی مؤسسه پیام آزادگان متشکل از افراد متخصص و صاحب نام آزاده و غیر‌آزاده است که در این مسیر ما را یاری می‌کنند. علاوه بر این، ایجاد گروه‌های کارشناسان و مطلعان هر اردوگاه در شبکه‌های مجازی، برگزاری نشست‌های متعدد با صاحب‌نظران این حوزه، استفاده از نظرات منتقدین با برگزاری نقدهای کتاب، اقدام برای تشکیل اتاق فکر و ...از دیگر اقدامات ما برای استفاده از نظرات کارشناسان است.
برای طرح جلد یا جذابیت‌های داخل کتاب چه برنامه‌ای دارید؟
ما معتقدیم که هم عنوان کتاب و هم طرح جلد، خوانش دارد و با این نگاه، چندسالی می‌شود که با حساسیت بیشتری حرکت می‌کنیم. به گفته صاحب‌نظران در هر دوی این زمینه و نیز در مورد صفحه‌آرایی و ... تغییرات خوبی حاصل شده است.
بازخورد مخاطبان‌تان چگونه بوده‌است؟
منتقدان و افراد سخت‌گیر و نیز مخاطبان هم نسبت به گذشته از کیفیت کار، چه به لحاظ طرح جلد و عنوان و چه صفحه‌آرایی، کاغذ و چاپ و ... راضی هستند.
در بخش توزیع با چه مشکلاتی روبه‌رو بوده‌اید؟
داستان چرخه توزیع کتاب در کشور ما یک چرخه معیوب است. این بخش، معضل همیشگی ما و سایر نشرهای خصوصی است که نتوانسته‌اند به قلمرو توزیع فله‌ای نفوذ کنند، اما این ضعف کمتر در انتشارتی‌های برخوردار که حامی دولتی و ... دارند، خودش را نشان داده است و در واقع بازار خراب نشر و چاپ بیشتر متوجه ناشرانی است که حمایت نمی‌شوند و در واقع نه رانت و حامی و نه سرمایه دارند. طبیعی به‌نظر می‌رسد که بیماری معمولاً افراد ضعیف را زودتر از پا در خواهد آورد! البته این هم ضعف است و هم قوت! درست است که نشرهای دولتی و صاحب‌نام بازار توزیع را دردست دارند، اما مخاطب ما، مخاطب اصیل و علاقمند است، اگرچه کتاب‌های ما در همایش‌ها و مراسم وزارتخانه‌ها و ادارات در بسته‌های اهدایی جایگاهی ندارد اما لااقل در کتابخانه منازل خاک نمی‌خورد، کسی که دنبال کتاب‌های ماست، یک خواننده علاقه‌مند است که با عشق کتاب را تهیه و مطالعه می‌کند. نه توزیع‌کننده کتاب و نه ناشران در این اوضاع بسیار بد اقتصادی، اقبال چندانی ندارند.
همه‌گیری بیماری کووید 19 و محدودیت‌های رفت و آمد موجب توجه بیشتر به خرید در فضای مجازی شد. آیا در مؤسسه پیام آزادگان عرضه اینترنتی هم دارید؟
شیوع بیماری کووید 19 مزید بر علت شد برای ناشرانی که در شرایط عادی هم برای توزیع کتاب مشکل دارند. این بیماری باعث شد نمایشگاه‌های فیزیکی کتاب که محلی برای عرضه و ارتباط مستقیم با مخاطب است، خودبه‌خود تعطیل شود. کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها از رونق بیافتد و مخاطبانش را تا حدودی از دست بدهد. هنوز کتابخانه مجازی و به‌طورکلی فضای مجازی نتوانسته است و شاید به این زودی هم نخواهد توانست جای کتاب و کتابخانه را بگیرد. توجه داشته باشیم همه مخاطبان کتاب از نسل جوان و آشنا به فضای مجازی نیستند.
برنامه‌های تبلیغاتی شما چیست؟
خبرگزاری‌ها، سایت مؤسسه، نقدهای کتاب و ... از این دست، برنامه‌های تبلیغی صداوسیما متعلق به بعضی از نشرهای برند است، چون معمولاً در اختیار بخش‌های خصوص است که دست ما کوتاه و خرما بر نخیل.
برای ترجمه کتاب‌ها برنامه‌ای دارید؟ فکر می‌کنید از بین کتاب‌های خودتان عنوان‌هایی هست که برای ترجمه مناسب باشد؟
تا به حال دو عنوان کتاب به چند زبان ازجمله به‌عربی ترجمه شده است؛ «سرباز کوچک امام(ره)» که در سال 1396 با تقریظ رهبر معظم انقلاب اسلامی توجه ویژه‌ای به آن شد. این کتاب روایت آزاده نوجوان آن روزها، مهدی طحانیان است که با قلم فاطمه دوستکامی به‌نگارش درآمده است و کتاب «زمان ایستاده بود» که خودم نویسنده این کتاب هستم، به‌طور تختصصی به موضوع لحظه اسارت آزادگان می‌پردازد. البته به‌شدت معتقدم برای ترجمه آثار باید خواسته بشویم و نه اینکه خودمان ترجمه کنیم، چیزی که در ترجمه آثار ما آن‌چنان جایگاهی ندارد!
پرفروش‌ترین کتابی که داشتید چه کتابی بوده است؟
کتاب «سرباز کوچک امام(ره)» که تاکنون حدود 120 هزار نسخه از آن چاپ و توزیع شده است و همچنان مخاطبان و علاقه‌مندان زیادی دارد.
نظر شما