سال‌های اسارت این آزاده قهرمان در بیمارستان العماره و الرشید، اردوگاه‌های الانبار، رمادی 2، رمادی 13، تکریت 5 و موصل 2 سپری شد.
در ادامه گفت‌وگو با سیدجمال‌الدین زهرایی؛ نویسنده «الفبای اسارت» را می‌خوانیم.
توضیح مختصری درباره موضوع و عنوان کتاب بفرمایید.
کتاب «الفبای اسارت» شامل خاطرات و مطالب گردآوری شده درباره روزهای اسارت است. اتفاقاتی تلخ و شیرین که در ایام عادی، بدون دغدغه از آن‌ها عبور می‌کنیم؛ جریاناتی که در «اسارت»، استرس‌زا و دلهره‌آور بودند. عنوان کتاب نیز برای جلب توجه بیشتر مخاطبان، «الفبای اسارت» انتخاب شده، چون ابهام دارد.
اسارت، سرنوشت تلخی است که ناگزیر در پرونده بعضی از مردان جنگی نوشته می‌شود، اما آن‌ها که رنج اسارت و زخم تیر و ترکش را همزمان تحمل می‌کنند، بی‌تردید از جنس دیگری هستند. آنچه در این کتاب مورد توجه بوده، بیان شیرین و جذاب خاطرات و اتفاقات است که چون از دل برمی‌آید، لاجرم بر دل می‌نشیند. خواننده کتاب «الفبای اسارت» میتواند به موضوعات و اتفاقات مهم دوران دفاع مقدس سر بزند و از آن بهره بگیرد.
زندگی هر انسانی الفبای خاصی دارد. این خاص بودن بستگی به عقاید، تفکر، نوع نگاه و برداشت فرد از دنیا و آخرت دارد. زندگی اسرا هم در دیار غربت اسارت، الفبای مخصوص اسارتی داشت. با یاری خداوند بزرگ و تشویق دوستان همدل و محبت‌هایی که بعد از پاره‌نوشته‌هایی با عنوان «اینجا اسارت» است از جانب همرزمان و مردم عزیز به این حقیر ابراز شد، مصمم شدم به یاد شهدای مظلوم دوران اسارت و با یاری جستن از روح مطهر حاج‌آقا ابوترابی و ایثارگری همه آزادگان سرافراز میهن اسلامی و در راستای عمل به فرامین مقام معظم رهبری که فرمودند: «آزادگان خاطرات خود را بیان کنند»، عزمم را جذب کنم و تلخی‌ها و شیرینی‌های دوران اسارت و رخداد و حادثه‌هایش را به ترتیب حروف الفبا به رشته تحریر در آورم. این مطالب یقینا با کاستی‌هایی همراه است که برای تکمیل آن نظر سایر آزادگان و همچنین خاطرات تلخ و شیرین افراد دیگری را بر این سبک و سیاق می‌طلبد.
روایت خاطرات در کتاب به چه صورت بوده است؟
کتاب حاضر، شرح‌حال آزادگانی است که سال‌ها از عمر و جوانی خود را پشت سیم‌خاردارهای اردوگاه‌های نظامی عراق و یا زندان‌های بغداد و سلول‌های انفرادی با زجر و شکنجه سپری کردند. این خاطرات براساس حروف الفبا و از اردوگاه‌های متفاوت انتخاب شده که از حرف (آ) شروع و به حرف (ی) ختم شده است.
اینها روایت آزادگانی است که خواننده کتاب به نوعی سببی، نسبی، دوست، همکار یا همسایه آن‌ها را می‌شناسد. نویسنده نقش یک راوی را ایفا میکند و مخاطب میتواند هر آزاده را که می‌شناسد، جایگزین فردی که در مورد او نگاشته‌شده کند تا ماجراهای مطرح شده ملموس شود و عینیت پیدا کند. باید به این نکته تکراری توجه داشت که بیان خاطرات زمان اسارت به‌خصوص اتفاقات این نوشتار مربوط به شخص خاصی نیست و بیانگر شرح حال اسرا به‌طور عام در دوران اسارت در اردوگاه الانبار یا عنبر و اردوگاه‌های 5 و 17 تکریت، بیمارستان العماره و الرشید، موصل 2 و غیره است.
ویژگی شاخص این اثر از نگاه شما چه چیزی است؟
راوی رخدادها در نقش همه اسرا، در خیلی جاها متکلم وحده است! این یعنی اینکه قصه‌ها، غصه و درد تمام اسرا است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با آزادگان در رمضان 1391 فرمودند: «آزادگان، خاطرات خود را در دوران اسارت، بیان کنند و نسبت به جمع‌آوری، نشر و توزیع آن‌ها کوتاهی نکنند. اینها میراث فرهنگی بزرگی هستند که باید به نسل‌های بعد، منتقل شود.» ویژگی شاخص کتاب بر این پایه است.
کتب ادبیات مقاومت جزو محبوب‌ترین کتاب‌های منتشرشده در سال‌های اخیر است؛ چرا در میان آن‌ها کمتر کتابی درباره آزادگان دیده می‌شود؟!
چون مرجع و جایگاهی با عنوان «آزادگان» در کشور وجود ندارد. ای کاش مسئولان در این‌باره چاره‌ای بیندیشند تا از دستاورد سال‌های مقاومت آزادگان برای نسل‌های بعد سخن بگویند. زندگی اسرا بعد از اسارت باید واکاوی شود، به‌ویژه رنج و فشارهایی که اعضای خانواده مثل پدر، مادر، همسر، فرزند، برادر و خواهر در سال‌های دوری عزیزان خود متحمل شده‌اند تا مشخص شود اسارت چه اثرات زیان‌باری بر روح و جسم اسیر و خانواده‌اش گذاشته است.
خاطراتی که از دوران دفاع مقدس منتشر شده و آثاری که با عنوان فرهنگ جبهه فراهم آمده، چقدر میتواند به‌عنوان مواد خام برای خلق آثار بزرگ و ماندگار مورد استفاده نسل‌های بعد قرار گیرد؟
اینها گوشه‌ای از آن همه فداکاری و ایثار شهدا، جانبازان و رزمندگان در طول دوران دفاع مقدس است. به چه چیزی ملت یک کشور افتخار می‌کنند؟ آیا عزت، شرف و مقاومت از جنس افتخارات نیستند؟ از اینها که بگذریم، همیشه می‌گویم شخصیت حاج‌آقا ابوترابی و نقش ایشان در اسارت و اخلاق الهی این مرد بزرگ، مظلوم واقع شده و دست‌اندرکاران فرهنگی و حوزه ایثار، کوتاهی کرده‌اند. یقینا تبیین خلق و خوی این بنده خاص خداوند میتواند برای نسل‌های بعدی راهگشا و کارگشا باشد.
در حوزه دفاع مقدس چه کتاب‌هایی را توصیه می‌کنید؟
زندگینامه و وصیت‌نامه شهدای عزیز که به‌صورت کتاب درآمده همگی مفید است. هرکدام دری از رحمت الهی است. مطالعه آن‌ها در این حوزه و بیان از خودگذشتگی و فعالیت‌هایشان، انسان عاقل را متحول و به خدا نزدیک میکند.
و توصیه شما به جوان‌ترها
«زندگی»، یک جریان است که از نقطه‌ای شروع و به نقطه‌ای ختم می‌شود. (تولد تا مرگ)، باید تلاش کرد و به آینده خوش‌بین بود. باید به خداوند هم توکل کرد و هم اعتماد داشت. کسانی که درحال حاضر، «میدان» و «سیاست» را خروجی مقاومت می‌دانند و آن را برای نسل بعدی بزعم خود؛ میراث، می‌گذارند و آن‌ها که درجازدن را، سه بر یک به نفع خود تلقی می‌کنند و منتظر کف‌زدن هستند، نباید ما را از خون و بدن قطعه‌قطعه شهید سلیمانی و دیگر شهدای عزیز دوران دفاع مقدس و راه و مسیر نورانی آن‌ها و زنده نگه‌داشتن یادشان باز دارد. جوان؛ یعنی نفس خداوند! آن‌هم جوان مسلمان و انقلابی مانند شهید حججی، شهید فهمیده، شهید اسکندری و ... امید که جوانان عزیز ما با مرور مقاومت و صبر آزادگان که در دل دشمن با عزت و شرف زندگی کردند، راه شهدا و امام (ره) را پیش ببرند و در آن مسیر حرکت کنند.
نظر شما