این دوره از جشنواره شامل آثار منتشرشده در مدیریت هنری کتاب، کارگروه نشر، ترجمه، مقاومت بین‌الملل اسلامی، مدافعان حرم، توطئه‌های داخلی، پژوهش نظامی ـ سیاسی، پژوهش ادبی، فرهنگی و اجتماعی، منابع و آثار مرجع، تاریخ شفاهی، هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، کودک و نوجوان، شعر و نثر ادبی، زندگی‌نامه داستانی، داستان، مستند و خاطره است. این رویداد ویژه کتب منتشرشده در سال‌های 98 ـ 97 بوده و آخرین مهلت ارسال آثار 20 مرداد سال‌جاری است.
در گفت‌وگویی با فرزانه قلعه‌قوند؛ نویسنده و معاون پژوهشی انتشارات پیام آزادگان، درباره برگزاری بهینه این رخداد فرهنگی و ارزیابی تأثیرات آن در حوزه نشر دفاع مقدس به گفت‌وگو نشستیم.
اصولا انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس چه کارآیی در حوزه کتاب دفاع مقدس دارد؟
اگر دست‌اندرکاران جشنواره‌ها و انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس به تغییر و کارآیی فکر کنند، یقینا راهی برای رسیدن به آن پیدا خواهند کرد و در این‌صورت اگر خوشبینانه و آرمانی فکر کنیم، این اتفاق به ارتقاء صنعت نشر، کمک به اوضاع اقتصادی ناشران، ترویج فرهنگ دفاع مقدس، ارتقاء صنعت سینما و فیلم‌سازی، الگوبرداری نویسندگان نوقلم و جوان از کتاب منتخب و ... خواهد انجامید. اما طی سال‌هایی که از این داستان می‌گذرد تا به امروز، اتفاق خاصی را شاهد نبودیم، یا حداقل انتشاراتی که در این رقابت اقبال چندانی را با غول‌های نشر ندارند، دستشان به دامن این کارآیی هم نرسیده است. این نشان می‌دهد که متولیان و دست‌اندرکاران باید کمی از لاک سنتی خود بیرون بیایند و نیم‌نگاهی به خلاقیت داشته باشند، ولو استفاده از تجربه‌های موفق خارج از حوزه دفاع مقدس در جهان.
آیا انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در ارتقاء کمی و کیفی تولید کتاب نقشی را ایفاء کرده است؟
اگر منظور از ارتقاء کمی، افزایش کتاب‌های ارسالی است، دست‌اندرکاران ثابتی که سال‌ها در این بخش فعالیت میکنند، می‌توانند پاسخگو باشند. انبوه کتاب‌های ارسالی از استان‌ها که بیشتر آن‌ها متأسفانه در چارچوب کتاب منتخب نیست، با افزودن به آمار کتاب‌های ارسالی فقط یک امتیاز خوب برای برگزارکنندگان محسوب می‌شود و فقط گزارش‌ها را رنگین‌تر میکند، ولی ارتفاء کیفی را خیر. البته تولید کتاب متأثر از علت‌های زیادی است. امروزه با اوضاع بد اقتصادی، که گریبان‌گیر جامعه شده است، کتاب جایگاهی در سبد خرید مردم ندارد و این امر موجب شده که تعداد شمارگان تنزل یابد و ناشران ناگزیر به چاپ کتاب‌های دیجیتالی با کیفیت نامناسب روی آورند که علاوه بر اینها به کل سلامت در اعلام تعداد شمارگان کتاب زیر سؤال رفته است.
در نشست بهترین کتاب منتخب دفاع مقدس، یکی از پیشنهادات، ارسال شاخص‌های کتاب خوب به انتشاراتی‌ها، به‌‌ویژه شهرستان‌ها بود که این اتفاق نیفتاد. اگر امکان‌پذیر می‌بود تا همه بدانند چه ویژگی‌هایی در ترازوی داوران مورد‌توجه قرار می‌گیرد، قطعا می‌توانستند خودشان را به آن مرز نزدیک کنند. به همان دلائلی که در سؤال بالا ذکر شد، تاکنون شاهد این ارتقاء نبوده‌ایم.
البته اگر رویکردها و سیاست‌گذاری‌ها تغییر کند، قطعا باعث ارتقاء خواهد شد و این از چند منظر قابل‌بررسی است. از جمله آن‌ها می‌توان به دیده شدن کتاب اشاره کرد. تولید انبوه و ارتقاء شمارگان کتاب، که در این امر علاوه بر نگاه اقتصادی که با عنایت به فروش بیشتر اتفاق می‌افتد، بالطبع سودآوری برای انتشارات و گاهی نویسنده را به‌دنبال دارد و تسریع در انتخاب کتاب خوب را برای پژوهشگران و علاقه‌مندان این عرصه، که معمولا به دنبال به‌دست‌آوردن کتاب خوب و قابل استناد هستند، به‌دنبال دارد.
کتاب خوب و منتخب، آیینه دفاع مقدس است و این انتخاب موجب ترویج سبک زندگی رزمندگان و اهالی دفاع مقدس در محدودیت‌های حاکم بر مناطق جنگی است و نیز به ترویج فرهنگ دفاع مقدس خواهد انجامید و قطعا اگر ناشری صرفا دنبال تجاری‌سازی دفاع مقدس نباشد و با این نگاه به فعالیت بپردازد، می‌تواند به هدفش برسد و مخاطب می‌تواند در این بهترین کتاب منتخب، فرهنگ دفاع مقدس را جست‌وجو کند.
ناشران، پدیدآورندگان و فعالان نشر دفاع مقدس، چگونه می‌توانند در جریان انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس تأثیرگذار و همراه باشند؟
باید با کیفی‌ترکردن محتوا و رعایت استانداردهای لازم در همه قسمت‌های کتاب، ازجمله جلد، عنوان و صفحه‌آرایی و … که قطعا در کتاب‌های منتخب دیده می‌شود، به الگوبرداری بپردازند، انتظار می‌رود با استمرار این حرکت، کتاب‌ها به سمت کیفی‌تر‌شدن حرکت کنند، اما متأسفانه شاخص‌های انتخاب ناشر برتر، فقط و فقط متوجه کمیت است و در واقع رقابت برندهای این عرصه مطرح است نه دلسوزی برای تغییر وضعیت. در این رقابت، فقط طیف‌های از‌پیش تعیین‌شده‌ای مجوز حضور دارند و بقیه فقط به کمیت اضافه میکنند.
شاخص‌ها باید یا تغییر کند و یا برایشان ضریب تعیین شود؛ زیرا تفاوت و تبعیض موجب دلسردی و درجا‌زدن و در واقع شهیدشدن کیفیت آثار و نابودی ناشران خواهد شد.
آیا انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس، توانسته جریان‌سازی مطلوب کند و ناشران و نویسندگان را به سمت‌و‌سوی کارهای بهتر و متنوع‌تر سوق دهد؟
باید این اتفاق می‌افتاد، اما متأسفانه به همان دلایلی که در سؤال قبلی پاسخ دادم، به‌علاوه توجه ویژه‌ای که به برندها (هم نویسنده و هم ناشر) می‌شود، این‌طور نشد.
انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس، چه سازوکارهایی می‌تواند برای ناشران داشته باشد؟
قطعا موجب رونق نشر خواهد شد و اگرچه برای رسیدن به این هدف ناشران راهی ندارند، جز اینکه برای ورود به این عرصه به سراغ برندها بروند، طراح صاحب‌نام، نویسنده معروف و شاخص که قطعا در یکی از کتاب‌هایش تقریظ مقام معظم رهبری ثبت‌شده باشد، فرصت خوبی برای ناشران جویای نام و نان است.
نظر شما