به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) فرهنگ زبان‌آموز پیشرفته فارسی که به قلم سید مصطفی عاصی تدوین و تالیف شده است، در سی‌وهشتمین جشنواره کتاب سال به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد. این کتاب که توسط نشر سمت منتشر شده است، 896 صفحه دارد و با هدف تدوین اثری برای کمک به فارسی‌آموزان تالیف شده است. به بهانه انتخاب این کتاب به عنوان اثر برگزیده در این دوره از جشنواره کتاب سال، مصاحبه‌ای با نویسنده این اثر، سید مصطفی عاصی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. سید مصطفی عاصی زبان‌شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.
سید مصطفی عاصی در آغاز کمی درباره چرایی تالیف این فرهنگ گفت و توضیح داد: «فرهنگ‌نگاری امروز به عنوان یکی از شاخه‌های کاربردی زبان‌شناسی، بر این باور است که به جز فرهنگ‌های جامع و عمومی برای هر زبان، شایسته است که فرهنگ‌های تخصصی برای رشته‌های گوناگون علمی و فرهنگ‌های تخصصی برای اهداف مختلف تدوین شود.
یکی از مهم‌ترین فرهنگ‌های اختصاصی فرهنگ زبان‌آموز، برای کمک به کسانی است که می‌خواهند زبان دیگری را به جز زبان مادری فراگیرند. برای زبان‌های دیگر، از جمله زبان انگلیسی چنین فرهنگ‌هایی تدوین شده و به‌تدریج تکمیل شده است. اما برای فارسی‌آموزان چنین کاری در سطح پیشرفته انجام نشده بود. از آنجا که همواره به فرهنگ ایران‌زمین و زبان فارسی به عنوان زبان ملی، رسمی و مشترک همه ایرانیان که سند هویت تاریخی همه ایرانیان است عشق ورزیده‌ام، گمان می‌کنم تالیف فرهنگ برای آموزش زبان فارسی می‌تواند راهی در جهت گسترش و اعتلای زبان فارسی در جهان به شمار بیاید.»
مولف این کتاب در ادامه درباره گروه هدف و مخاطبان این کتاب توضیح داد: «مخاطبان این فرهنگ غیرفارسی‌زبانانی هستند که می‌خواهند زبان فارسی را در سطح پیشرفته فراگیرند و به کتابی نیاز دارند که نه‌تنها به عنوان مرجع، بلکه به عنوان کتاب کمک‌درسی از آن استفاده کنند.»
از این زبان‌شناس ایرانی درباره ساختار و بخش‌بندی کتاب فرهنگ زبان‌آموز پیشرفته فارسی پرسیدیم. او پاسخ داد: «ساختار این فرهنگ را از دو دیدگاه می‌توان در نظر گرفت. یکی کلان ساختار است که بخش‌های عمده این فرهنگ را بر عهده می‌گیرد. از جمله مقدمه‌ای نسبتا طولانی است که درباره ویژگی‌های فرهنگ، روش تدوین، ویژگی واژه‌ها و آگاهی‌هایی که درباره این موضوع ارائه شده است. بعد از آن دستور مختصر زبان فارسی، به‌ویژه در زمینه ساختمان واژه ارائه شده که استفاده از فرهنگ را بسیار ساده‌تر می‌کند. در بخش اصلی فرهنگ ما حدود 31000 سرواژه داریم که با تعریف و مثال و... ارائه شده‌اند. بعد از آن نیز در بخش پایانی چندین پیوست وجود دارد که مجموعه‌ای از اطلاعات فهرست‌بندی‌شده در آن ارائه می‌شود. این فهرست مکمل واژه‌های ارائه‌شده در فرهنگ است. اما ساختمان خرد فرهنگ که همان ساختمان یک مدخل است، چندین بخش مختلف دارد.»
سید مصطفی عاصی در ادامه درباره ویژگی‌ها و شاخصه‌های این کتاب گفت: «از ویژگی‌های اصلی این فرهنگ استفاده از رایانه در تمام مراحل تدوین آن است. سرواژه‌ها با روش‌های رایانه‌ای، با دقت از میان فهرست واژگان زبان فارسی برای این مقطع از زبان‌آموزی برگزیده شده است و نزدیک به 31000 سرواژه با رنگ آبی برای تمایز از متن فرهنگ فهرست شده‌اند. برای درک بهتر معنی هر واژه در مواردی که نیاز بوده است، از تصویر استفاده شده است. تلفظ هر واژه و گونه گفتاری و محاوره‌ای آن هم با روشی ساده آوانگاری شده است. نکته‌های کاربردی برای واژه‌هایی که در موقعیت‌های ویژه کاربرد دارند، در این فرهنگ یاد شده است. تفکیک معنی واژه‌های چندمعنا و نشان‌دادن مقوله دستوری آنها و ارائه معنی اختصاصی آنها در گونه‌های زبانی و موقعیتی از ویژگی‌های دیگر این فرهنگ است. مشتق‌ها، ترکیب‌های مهم و همایندهای هرسرواژه نیز ارائه شده است. در بسیاری از موارد عبارت‌های اصطلاحی که مربوط به این واژه‌ها هستند نیز در پایان هر مدخل آمده است. این بسیار مهم است که زبان‌آموز از باهم‌آیی‌های واژه‌ها اطلاع داشته باشند، چون قابل‌حدس‌زدن نیست. عبارت‌های اصطلاحی هم تا جایی که ممکن است باید برای آنان معرفی شوند.»
او سخنانش را با بیان برتری‌های این کتاب در مقایسه با نمونه‌های دیگر ادامه داد و گفت: «باید بگویم که این فرهنگ با در نظر گرفتن مخاطبان اصلی‌اش که فارسی‌آموزان در سطح پیشرفته هستند، طراحی شده است. این فرهنگ یک فرهنگ پیکره بنیاد است و از این نظر اولین فرهنگ پیکره‌بنیاد است که بر پایه‌های داده‌های واقعی زبان فارسی بر اساس یک پیکره شصت‌میلیون‌واژه‌ای در پایگاه داده‌های زبان فارسی تهیه شده است. تعریف واژه‌ها هم بر پایه همین کاربردهای واقعی و نمونه‌های اصلی از زبان در پیکره است و مستند به مثال‌هایی است که در پیکره آمده. این تعریف‌ها با جمله‌های بسیار ساده و حساب‌شده ارائه می‌شود. در این تعریف‌ها از تعداد محدودی واژگان تعریف استفاده شده است. حدود 2800 واژه که براساس پژوهش‌هایی تعیین شد و آن‌هایی بودند که زبان‌آموز در سطح مقدماتی و میانی با آنان آشنا می‌شود.
به جز اینها، برای سرواژه‌ها با نشانه‌های خاصی که طراحی شده است، بسامد نسبی کاربرد آنها نشان داده شده است. این برای زبان‌آموز اهمیت بسیاری دارد. چراکه با استفاده از آن زبان‌آموز می‌تواند بسامد کاربرد یک واژه را در زبان تشخیص بدهد.»
سید مصطفی عاصی در پایان درباره بازخوردهای چاپ این کتاب و انتخاب آن به عنوان اثر برگزیده صحبت کرد و گفت: «در این دوران همه‌گیری کرونا بسیاری از مجامع علمی تعطیل شده است. همان‌طور هم انتشار کتاب‌ها چنان که باید و شاید هم خبررسانی نمی‌شوند. رویدادی مانند کتاب برگزیده سال می‌توانند کمی از این نقصان را جبران کنند. کتاب فرهنگ زبان‌آموز هم این فرصت را داشت که به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شود. واکنش‌ها در شبکه‌ها و صفحه‌های مجازی بسیار دلگرم‌کننده بود. جا دارد که از همه فرهیختگان و فرهنگ‌دوستانی که این کتاب را تایید کردند و به بنده شادباش گفتند، سپاس‌گزاری کنم.»
یکشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ - ۱۰:۳۹
سید مصطفی عاصی گفت: از آنجا که همواره به فرهنگ ایران‌زمین و زبان فارسی به عنوان زبان ملی، رسمی و مشترک همه ایرانیان که سند هویت تاریخی همه ایرانیان است عشق ورزیده‌ام، گمان می‌کنم تالیف فرهنگ برای آموزش زبان فارسی می‌تواند راهی در جهت گسترش و اعتلای زبان فارسی در جهان به شمار بیاید.
نظر شما