به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چند روزی است که بحث نامه‌نگاری برای تغییر نام یکی از خودروهای گروه خودروسازی سایپا از سوی دغدغه‌مندان زبان فارسی بسیار داغ شده است و در آخرین اقدام، شاهد نامه‌نگاری محمود شالویی، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور پاسداشت زبان فارسی بودیم. همین موضوع بهانه‌ای شد تا به سراغ محمود شالویی برویم و با او درباره وضعیت این روزهای زبان فارسی و مسئولیتش در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صحبت کنیم.
 
آقای شالویی ابتدا کمی درباره فعالیت‌های خود در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صحبت کنید. به عبارتی می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهید که کار مشاور وزیر فرهنگ در امور پاسداشت زبان فارسی چیست؟
موضوع پاسداشت زبان فارسی یکی از موضوعات مهم در حوزه فرهنگی ماست. از این رو، بر اساس قانونی که بنا بر مصوبه 1375 مجلس شورای اسلامی درباره اهمیت بخشیدن به زبان فرهنگ و خط فارسی تصویب شده است، دستگاه‌های مختلفی در امر اجرا موظف و مکلف شده‌اند تا به پاسداشت زبان فارسی بپردازند. افزون بر مصوبه مجلس شورای اسلامی، مصوبه هیات وزیران را نیز در دوره‌های مختلف داریم و از همه این‌ها مهم‌تر تاکیدی است که مقام معظم رهبری بر حفظ این میراث فرهنگی داشته و دارند.

به موازات همین مواردی که مطرح شد، شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی هم طبق مصوبه هیات دولت و در راستای جامعه عمل پوشیدن بر اقدامات قانونی شکل گرفته است. حدود 12 دستگاه در این شورا حضور دارند که از این بین می‌توان به صداوسیما، شهرداری، وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ، وزارت بهداشت، وزارت گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی، وزارت کشور، وزارت صمت، سازمان ثبت اسناد و املاک و نیروی انتظامی اشاره کرد. این شورا به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود و به همین دلیل در وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی مستقر است که مشاور وزیر مسئولیت دبیرخانه آن را بر عهده دارد و عملا دبیر این شوراست. تکالیف قانونی ما نیز در قانون مشخص شده است و هم بارها مقام معظم رهبری فرموده‌اند که دستگا‌ه‌هایی مثل صداوسیما و وزارت ارشاد و حوزه هنری باید در این راستا کاری کنند. در واقع ما هم مصوبات قانونی داریم و هم اینکه زبان فارسی بیانگر اصالت فرهنگی ماست و واقعیت این است که در معرض خطر است و ما باید به فکر آن باشیم.
 
همکاری شما با نهادهای حافظ زبان فارسی مثل فرهنگستان و بنیاد سعدی به چه شکل است؟
فرهنگستان زبان و ادب فارسی یکی از مهم‌ترین اعضای شورای هماهنگی و پاسداشت زبان فارسی است و بیشترین ارتباط ما نیز در این حوزه با این نهاد است که خود قانون نیز این را مشخص کرده است و می‌گوید که نامگذاری‌ها باید از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شود. بنابراین نام به وزارت فرهنگ داده می‌شود و بعد این نام از طریق سامانه به فرهنگستان زبان و ادب فارسی ارسال می‌شود و بر اساس نظری که فرهنگستان می‌دهد، تاییدیه یا عدم تایید آن اعلام می‌شود. از این رو می‌توان گفت که فرهنگستان نقش‌اش بسیار مهم است و شاید کلیدی‌ترین نقش را دارد. البته دستگاه‌های مختلف هر کدام در این زمینه مسئولیتی دارند. برای مثال وزارت صمت باید روی اصناف نظارت داشته باشد؛ چراکه در حال حاضر یکی از بخش‌های مهم ما همین نامگذاری اصناف و نشانه‌هایی است که روی محصولات گذاشته می‌شود و همه این‌ها زیر نظر اصناف و وزارت صمت است و ما این انتظار را داریم که همکاری پیش از نامگذاری و فراگیر شدن محصولات انجام شود. محصولات بهداشتی و دارویی نیز مربوط به وزارت بهداشت است. شهرداری هم نقش مهمی در این بین دارد.
 
آیا حضور در این شورا تنها از روی مسئولیتی است که قانون روی دوش این نهادها گذاشته یا واقعا این نهادها با شورا همکاری دارند؟
 همه این دستگاه‌ها هم در شورای پاسداشت زبان فارسی حضور دارند و هم عضو دائمی کارگروه شورای پاسداشت زبان فارسی هستند. تقریبا ما هر ماه جلسه داریم و این عزیران می‌آیند و واقعا تلاش‌هایی نیز در حال انجام است؛ اما واقعیت این است که وسعت موضوع به قدری گسترده است که نمی‌توان کاری انجام داد. متاسفانه در خیلی از مواقع نیز کارها بدون مجوز انجام می‌شود. برای مثال طبق آمار و اطلاعاتی که ما داریم، حدود 30 درصد از تابلوهایی که در شهر تهران در معرض فعالیت‌های تبلیغاتی هستند، از جایی مجوز نمی‌گیرند و خودشان وارد عمل می‌شوند. در واقع می‌توان گفت که برای رسیدن به اهداف مورد نظر، نظارت خیلی بیشتری باید باشد.
 
در جلسات شورا چه مباحثی مطرح می‌شود و خروجی این جلسات تا به امروز چه بوده است؟
مباحثی که در این جلسات مطرح می‌شود، مربوط به تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات دستگاه‌های مختلف است. باور کنید، اگر ما همین جلسات را هم نداشته باشیم، وضعیت به مراتب نگران‌کننده‌تر از امروز خواهد شد. خود این نشست‌ها و جلسات باعث می‌شود که بخش مهمی از ویرانگری‌هایی که در حوزه زبان فارسی می‌خواهد اتفاق بیفتد، رخ ندهد و جلوی بسیاری از تهاجم‌های زبانی گرفته شود. در همین جلسه سازمان ثبت اسناد حضور دارد و بر اساس همین همکاری‌ها برای اینکه از نام‌گذاری اسامی غیرفارسی جلوگیری شود، نمایندگانی از فرهنگستان در ثبت اسناد به عنوان همکار حضور دارند و در راستای این ارتباط نزدیک بین ثبت‌ اسناد و فرهنگستان اسامی را با هم هماهنگ می‌کنند. این موضوعاتی که در حال رخ دادن است مربوط به امروز و دیروز نیست و همه باید دست در دست هم دهیم و برای این خطر بزرگ کاری کنیم. این قانون سال 75 تصویب شده است و آن چیزی که باعث شد این قانون تصویب شود، این بود که رفته رفته استفاده از زبان بیگانه در حال زیاد شدن بود و دیگر ضرورت تصویب چنین قوانینی به شدت احساس می‌شد. بنابراین دوره استفاده از زبان بیگانه یک دوره بسیار طولانی است که نه تنها به بعد از انقلاب که به قبل از آن برمی‌گردد. متاسفانه با همه این تلاش‌ها باز هم می‌بینیم که برخی از این نام‌های بیگانه به صورت برند درمی‌آیند و کار از دست ما خارج می‌شود.
 
در حال حاضر ما یک کتابفروشی با چند شعبه داریم که از نام خارجی استفاده می‌کند و این نام هم خیلی میان مخاطبان کتاب محبوب شده است. از طرفی کتاب‌ها و فیلم‌هایی هم که با نام‌های خارجی در حال انتشار است کم نیستند و به نظر شما بهتر نیست که ما این نظارت‌ها را از فعالیت‌های خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شروع کنیم و بعد به سراغ سایر نهادها برویم؟
در زمینه فیلم‌ اخیرا بخشنامه‌ای به سازمان سینمایی ارسال شده است و خود سازمان هم در این زمینه اقدامات مهمی انجام داده است تا اسامی فیلم‌ها دیگر اسامی خارجی نباشند. این را گفتم تا بدانید یکی از موضوعاتی که ما به شکل جدی پیگیری می‌کنیم، حوزه‌های تحت نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و خوشبختانه ظرف یک سال گذشته نیز اقدامات موثری انجام شده است تا به این سمت برویم که دیگر از واژه‌های بیگانه استفاده نکنیم و روند گذشته کاهش پیدا کرده است. درباره اسامی که شما به آن اشاره کردید، در خود قانون هم آمده که اگر موسسه یا شرکتی از خارج از کشور تقاضای نمایندگی کرد، با همان اسم و نشانی که دارد فعالیت کند و از این رو مشکلی وجود ندارد.
 
این موردی که شما به آن اشاره کردید اتفاق خوبی است و باید هم همین باشد؛ ‌البته ما نام نوتلا و کی‌ اف سی را هم تغییر دادیم اما واقعیت این است که ما امروز شاهد راه‌اندازی یک مرکز فرهنگی با نام خارجی هستیم و بعد از خودروساز ایراد می‌گیریم.
آنهایی که نام را تغییر داده‌اند که کار بسیار خوبی کرده‌اند؛ اما اگر یک شرکت ایرانی، نام خارجی گذاشته است، باید تغییر نام دهد؛ چراکه این تخلف است. درباره آن دو شرکت خارجی هم که شما نام بردید دلیل تغییر نام این است که هیچ کدام از واحدهایی که این نام را گذاشته بودند، نمایندگی شرکت خارجی نبودند و فقط می‌خواستند از نام آن استفاده کنند.
 
ما برای این کار دستگاه نظارتی داریم؟ در حال حاضر منی که می‌خواهم شکایت کنم به کجا باید بروم؟
 طبق قانون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادارات آن در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف محل رجوع هستند و در صورتی که شکایتی شود باید ورود و مساله را پیگیری کنند؛ اما واقعیت این است که با توجه به وسعت و حجم کار، اهرم‌های نظارتی را نباید تنها به یک دستگاه سپرد و همه دستگاه‌ها متولی باید ورود کنند. از طرفی خود مردم هم می‌توانند ناظران خوبی در این حوزه باشند و ادارات ما را از این گونه نام‌ها مطلع کنند و به نظر من این یک مسئولیت اجتماعی است و همه باید برای حفظ زبان فارسی همکاری لازم را با نهادهای مربوطه داشته باشیم. همان‌طوری که ما می‌بینیم در برخی از کشورهای خارجی مردم تعصب خاصی روی زبان خود دارند. از این رو، به نظرم اگر مردم به نقش هدایتی و نظارتی خود عمل کنند، این مشکلات به سرعت حل خواهد شد.
 
طی روزهای گذشته انتقادی به سایپا و نامگذاری «کوئیک» وارد شد. شما هم نامه‌ای نوشتید و خودروساز نیز از روز نخست اصرار دارد که این نام یک روستایی در نزدیکی کرمانشاه است و تخلفی صورت نگرفته است. به نظر شما پاسخ خودرو ساز قانع‌کننده بوده است؟
خیلی پیش می‌آید که اسم‌ها براساس نام یک منطقه انتخاب می‌شوند و دغدغه‌ اصلی همین بوده است اما قانون مسیر را مشخص کرده و این فرهنگستان است که باید درباره این نامگذاری‌ها نظر بدهد و در این باره باید بگویم که این نام مورد قبول فرهنگستان نیست. فرهنگستان برای این موارد معتقد است که اگر این نام، متعلق به یک روستا یا منطقه هم باشد برای محصولات محلی قابل قبول است و نباید چنین نامی را برای یک محصول ملی و بین‌‌المللی انتخاب کرد. بر اساس قانون، مرجع تشخیص فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و آنها نیز برای یک نامگذاری همه جوانب امر را مد نظر قرار می‌دهند؛ ضمن اینکه در فرهنگستان مجموعه‌ای از خبرگان ادب فارسی قرار دارند که باید به نظر آنها احترام گذاشت.
 
بعد از نامه‌نگاری‌های مختلف، آیا واکنشی هم خودروسازان نسبت به این موضوع داشته‌اند؟
نامه به تازگی ارسال شده است و ما هنوز منتظر هستیم. البته طبیعتا همه باید همکاری کنند تا قانون اجرا شود و ما این موضوع را از سوی نماینده وزارت صمت نیز در جلسه پیگیری خواهیم کرد.