در کنار مدیریت ساده بهداشت فردی، راه‌های زیادی برای مقابله با آلودگی اطلاعات و اضطراب و بار روانی ویروس کرونا وجود دارد؛ از جمله استفاده صحیح از شبکه‌های اجتماعی و محدود کردن زمان استفاده از آنها، انجام فعالیت‌های فرهنگی از جمله تماشای فیلم، گوش دادن به موسیقی و مهمتر از همه سفر به دنیای کتاب و کتاب خواندن. با مطالعه، افراد می‌توانند ساعاتی را به دور از هیاهوی شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، خود و خانواده‌شان را در مسیر آرامش قرار دهند. با رضا هوشمند، ناشر و فعال فرهنگی دامغانی و مدیر انتشارات مشق شب و رئیس کانون خرد و توسعه، پیرامون مزایایی که ممکن است بر قرنطینه خانگی مترتب باشد و البته آسیب‌هایی که به‌خاطر شیوع ویروس کرونا بر پیکره صنعت نشر وارد شده، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
رضا هوشمند در ابتدای این مصاحبه گفت: چون هنوز گذار از این مرحله را داریم طی می‌کنیم، هنوز از این موقعیت استفاده بهینه‌ای نبرده‌ایم. برخی این زمان‌ها را با تفریح، برخی دیگر با اشتغال به بعضی امور و عده‌ای نیز با کتابخوانی پر می‌کنند. ولی اگر همین آداب را برای بعد از دوران کرونا داشته باشیم، اتفاق فوق‌العاده مبارک و خجسته‌ای رخ خواهد داد. نیاز بزرگ جامعه ما، کتابخوانی است؛ چه کتابخوانی فیزیکی و چه کتابخوانی صوتی و یا فایل پی. دی. اف.
با شیوع کرونا گذر از فضای شبه‌فرهنگی به فرهنگی اتفاق افتاد
وی افزود: سوء تغذیه فرهنگی آفت بزرگی بود که داشتیم و اخبار ضد و نقیضی در همه حوزه‌ها منتشر می‌شد و مردم نیز به همان اخبار بسنده می‌کردند؛ دوران قرنطینه خانگی نیاز فراموش شده ما را یادآوری کرد و واقعا باید بسیاری از این امور در زمان خودش انجام می‌شد که متاسفانه نشده و بخش فرهنگ فراموش شده بود. فرهنگ گفت‌وگوی سالم دوباره دارد شکل می‌گیرد؛ شاید رجعتی پیدا کنیم به شب‌نشینی‌های گذشته و آسانو (داستان‌های عامیانه با لهجه‌های محلی)؛ گفت‌وگوهای هدفمندی که همه افراد خانواده درگیر و دخیل بودند و گوش می‌کردند الان این موارد واقعا قابل لمس است؛ یک نفر شعر می‌خواند بقیه گوش می‌کنند و لذت می‌برند. ما انسان‌ها به همدیگر نزدیکتر شده‌ایم هرچند فایده‌ای که باید داشته باشد، کاملا محقق نشده است. فضای شبه‌فرهنگی به فرهنگی و گذار از آن دارد اتفاق می‌افتد و اگر هدفمند بماند و پایدار باشد، یکی از نکات مثبت این دوران است.
بازخوردهای متفاوت اهالی کتاب از نسخه‌های پی دی اف، نشان از استقبال مردم بود
هوشمند گفت: همزمان با شیوع کرونا و قرنطینه خانگی، سره از ناسره تشخیص داده می‌شود. ما به جهت حوزه کاری، تعدادی از کتاب‌ها را که در دسترس و امکانش فراهم بود، به صورت پی دی اف و رایگان در اختیار شهروندان گذاشتیم و استقبال خوبی هم شد؛ شاید رایگان بودن آن بی‌تاثیر نبود اما وقتی بازتاب مطالب و بازخوردهای متفاوت را می‌دیدیم امیدوار شدیم.
این ناشر دامغانی افزود: با ظهور کرونا، اقتصاد نشر ضربه بزرگی خورد که البته این ضربه مختص صنعت نشر هم نبود و شبیه بقیه مشاغل مشمول نشر هم شد هرچند ما هم جهت کمک به حوزه فرهنگ تا حدودی گام‌هایی هرچند ناچیز برداشتیم.
رضا هوشمند یادآور شد: توقعی که قبل از ایام شیوع کرونا و این ویروس منحوس و مبارک داشتیم، آسیب پذیری حوزه فرهنگ بود و علی‌القاعده حوزه فرهنگ زیربنای بسیاری از امور و امکاناتی است که در آینده می‌تواند کشور را از جهت‌های مختلف نجات دهد؛ اما از متولیان امر فرهنگ حمایت‌های مختلفی را انتظار داریم که بخشی از آن ترغیب تعهد به کتابخوانی، حمایت به‌جهت خرید کتاب‌های خوب از نشرها البته به صورت عادلانه و توزیع بین کتابخانههای سراسر کشور به‌صورت منصفانه است.
وی گفت: در عین حال فرهنگ‌دوستان، کتاب‌دوستان، نویسندگان، مترجمان و طراحان و سایر عوامل صنعت چاپ زنجیروار به هم متصل هستیم و کرونا به ما گوشزد کرد که حوزه فرهنگ حوزه وسیعی است و معتقدم این تغییرات برای ما ماندگار باشد؛ کتاب یکی از شاخص‌های اصلی است که می‌تواند به ما کمک کند و به این جهت امیدوارم به دلیل بعضی از محدودیت‌ها و افزوده شدن اوقات فراغت که اگر ساماندهی کنیم و علاقه‌مندی‌های‌مان را کشف کنیم و کتاب‌های موجه بخوانیم با یادداشت‌برداری بعد از این ایام به تعداد کتاب‌هایی که خواندیم و محتواهای که از فضای مجازی دریافت می‌کنیم و مورد وثوق بوده است، می‌توانیم تغییرات را در خودمان احساس کنیم که بعضی آداب غلطی که وجود دارد و مشکلاتی که هست به آداب اجتماعی خودمان برمی‌گردد زیرا حریم‌ها را نشناختیم و باید رعایت می‌کردیم باید به گذشته اسلامی و علمی خودمان برگردیم که همه این موارد و نکات بهداشتی و فرهنگی پیشینه علمی و دینی داشته و اینگونه نبوده که کسی از بیرون به ما تزریق کند و رعایت این موارد و مطالعه کتاب باید به عنوان آداب ماندگار باقی بماند.
تاثیرات مثبت کرونا بیشتر از آسیب‌های آن بوده است
این فعال فرهنگی دامغانی اضافه کرد: اگر به خوشبینی متهم نشویم، باید اذعان کنیم که تاثیرات مثبت کرونا بیشتر از آسیب‌های آن بوده است. چیزهایی که جای آن خالی بود و آسیب‌هایی را به ما گوشزد کرد و کمک کرد به ندانم‌کارهایی را که تاکنون به آن فکر نمی‌کردیم، بیشتر توجه کنیم و ویروس کرونا توجه به مشکلات را به ما یادآوری کرد. اما متاسفانه اتفاقات تلخی افتاد که همه ما را غمگین کرد و عزیزانی را از دست دادیم که همگی متاثر شدیم و اگر مسئولان در این ایام و قبل از آن منسجم‌تر و با برنامه مدونی تلاش می‌کردند، یقینا شاهد چنین اتفاقات تلخی نبودیم. همچنین درصورت تداوم بعضی از آداب، بعد از کرونا حتما آدم‌های متفاوتی خواهیم بود؛ اینکه «رعایت بعضی از امور توسط من در سلامتی دیگران تاثیر دارد» و اگر «من رعایت نکنم، ممکن است جامعه‌ای را درگیر و دچار آسیب بزرگی کنم». اینکه رعایت بهداشت فردی لازمه زندگی در اجتماع است و شاید فراموش شده بود، یا کمتر رعایت می‌شد و به ما آموخت که «بنی آدم اعضای یکدیگرند» که این شعر آن زمانی که سروده شده بسیار متوجه زمان فعلی ماست و ملموس است.
مدیر انتشارات مشق شب گفت: اینکه من باید خودخواهی را کنار بگذارم و همزمان که به شما توجه می‌کنم، به خودم هم توجه کنم البته تلخی‌های دوران کرونا هم در طول تاریخ فراموش نمی‌شود انسان‌های بزرگی را به‌ويژه در بخش فرهنگ و هنر از دست دادیم که یادمان نخواهد رفت اما ان شاء الله با یاری خدا از این مرحله هم عبور خواهیم کرد.
رضا هوشمند افزود: نیاز به همبستگی‌ها و اشتراکاتی داریم که با درایت مدیران و مسئولان باید از این مرحله عبور کنیم. البته در اخبار شنیدم که حجم زیادی از ترددهای شهری و بین‌شهری کاهش یافته، در مصرف سوخت صرفه‌جویی شده و لایه ازن نیز در حال ترمیم شدن است؛ ولی شیوع این ویروس تاوان هم دارد که ان‌شاء‌الله تغییر از زوایای مثبت فراگیری کرونا پایدار باشد به‌ویژه بحث مطالعه، کتابخوانی، فرهنگ و دوباره رجعتی داشته باشیم به زمانی که باید در آن وضع قرار می‌گرفتیم و فاصله گرفته بودیم.
وی گفت: دولت می‌تواند با خرید حواله‌های کاغذ جلوی آسیب‌های بیشتر به صنعت نشر را بگیرد؛ مشروط بر اینکه عادلانه و با در نظر گرفتن جمیع شرایط باشد؛ همچنین خرید کتاب‌هایی که فاخر و ارزشمند است، در صورتی که از نشرهای مختلف خریداری شود و به‌صورت منصفانه بین کتابخانههای عمومی سراسر کشور توزیع شود، کمک به صنعت نشر و ترویج فرهنگ کتابخوانی است؛ ضمن اینکه تا حدودی ضررهای این ایام را هم جبران می‌کند.
ناشران با کتاب‌سازی، شان کتاب را پایین نیاورند
رضا هوشمند ادامه داد: مالیات که زیاد بحث آن در جامعه و رسانه‌های جمعی مطرح می‌شود و می‌گویند از صنعت نشر مالیات نمی‌گیرند، همواره یکی از دغدغه‌های ما بوده و خواهد بود که در خرداد و تیرماه هر سال رو به افزایش است؛ در صورتی که دولت با معافیت‌های خاصی می‌تواند گام بزرگی در جهت حل مشکلات اهالی نشر و دوستداران فرهنگ و اهالي کتابخوان بردارد اما دولت و متولیان مربوطه به انحاء مختلف دریافت می‌کنند درصورتی‌که با خرید کتاب می‌توانند این کار را انجام دهند و ناشران مجبور به کتاب‌سازی نشوند و شان کتاب حفظ شود.
کتاب برای صدا و سیما اهمیتی ندارد
وی افزود: با کمال تاسف باید بگویم کتاب برای صدا و سیما اهمیتی نداشته است زیرا در هیچ‌کدام از برنامه‌های صدا و سیما در دست بازیگران و هنرمندان کتاب را ندیدم یا در تصاویر و فیلم‌هایی که از رسانه ملی پخش می‌شود، تحت هیچ شرایطی کتاب و یا کتابخانه دیده نمی‌شود اما با شرمساری باید بگویم و همه هم می‌دانند که فلان کالای لوکس یا زینتی دائما در معرض نمایش است و این آفت بزرگی است که تاکنون یا به آن فکر نشده و یا تدبیر خاصی برایش اندیشیده نشده است؛ در صورتی که صدا و سیما می‌تواند کمک بسیار بزرگی به ترویج کتابخوانی کند.
هوشمند ادامه داد: کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در این مقوله و در تمامی دوره‌ها تدبیری برای حمایت از ماندگاری و پایداری ناشران و فعالان صنعت نشر و کتابخوانی نداشتند؛ شاید به عنوان شعار و در جلسات مطرح شده باشد اما واقعا تدبیری که بتوانند ناشران را که در مرحله خطرناک فرهنگی هستند، حمایت کرده باشند.
فضای مجازی اهرمی برای ترویج فرهنگ است
این ناشر افزود: فضای مجازی شبیه چاقوی دولبه است؛ شاید فرهنگ استفاده از فضای مجازی باید اول با خودش می‌آمد که نیامد یا اینکه ما نخواستیم فرا بگیریم اما در شرایط فعلی به‌صراحت می‌گویم یکی از اهرم‌های فوق‌العاده برای حفظ نظام، ترویج فرهنگ، اطلاع‌رسانی و با کمترین سختی در اختیار مردم است و امیدوارم این روند در مورد خرید کتاب و ترویج فرهنگ کماکان ادامه داشته باشد و از الان به بعد به‌خصوص که زمان آزمون و خطا گذشته و از فضای مجازی باید به عنوان یک ابزار استفاده کنیم. فضای مجازی می‌تواند کاربردهای خاص خود را در زمینه تجارت، فرهنگ و برقراری ارتباط‌‌های متفاوت داشته باشد که بخشی از آن هم به رسانه‌ها و خبرنگاران برمی‌گردد که هر چقدر خوراک رسانه‌ای که از بیرون وارد می‌شود، موثق‌تر باشد، قطعا بازخورد بهتری نیز خواهیم داشت؛ درنهایت و خلاصه با فضای مجازی موافقم و حمایت‌های دولتی هم در این مورد رخ می‌نماید با زیرساخت‌های لازم جهت استفاده از اینترنت پرسرعت و ارزان البته مردم هم باید به نحو احسن از آن استفاده کنند که ناخودآگاه زعمای امر وادار به سانسور نشوند و پیش‌بینی می‌شود مشاغلی همچون صنعت نشر را هم دربربگیرد و ما هم طبیعتا باید به سمت تولید نسخه‌های صوتی و پی دی اف پیش رویم هر چند جلوی اصراف و حرام شدن کاغذ را می‌گیرد و اگر بستر آن فراهم شود، فضای مجازی فرصت خوبی است؛ به‌شرطی که هم دولت زیرساخت آن را فراهم کند و هم ملت آداب استفاده صحیح را فرا گیرند.
نظر شما