وی افزود: در امر کتابخانه‌ای در ایران هم اقداماتی برای بکارگیری قابلیت‌های داده‌کاوی در دست انجام است؛ اما استفاده از شبکه‌های اجتماعی بستر بسیار مناسبی برای کتابداران به وجود آورده که می‌توانند کارهای متفاوتی انجام دهند؛ برای مثال آنها می‌توانند برای تمدید مدت زمان امانت یا رزرو و درخواست منابع‌شان با استفاده از امکانات فضای مجازی ضرورت حضور کاربران در این موارد را به حداقل برسانند؛ حتی برخی از نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای امکان امانت دیجیتال را با استفاده از ربات‌های تلگرامی ایجاد کرده و کتابداران نیز از این امکان استفاده و کتاب‌های دیجیتالی را علاوه بر دیگر بسترها از این طریق هم مدیریت می‌کنند.
خراسانچی گفت: کتاب‌های الکترونیک و پادکست‌ها و کتاب‌های صوتی در شبکه‌های اجتماعی برای همه و در این روزها بیشتر از هر زمان دیگری دانلود شده‌اند و این امر نشاندهنده آن است که مردم در امر خواندن کتاب پذیرای فناوری هم هستند و کتابداران و کتابخانه‌ها می‌توانند از این ظرفیت حداکثر بهره را ببرند.
این متخصص در عرصه کتابداری گفت: یکی دیگر از این ابزارها و پلت‌فرم‌ها، صفحات اینستاگرامی است که قدرت اطلاع‌رسانی زیادی دارد و می‌توان ظرف مدت کوتاهی آنچه که می‌خواهید را منتشر کنید. اغلب کتابداران و اهالی کتاب در این شرایط که به عنوان دوران کرونایی می‌توان از آن یاد کرد، با استفاده از فضای اینستاگرام منابع و کتاب‌های خوبی را معرفی کرده‌اند که شاید در گذشته این فعالیت گسترش این چنینی نداشت. این امر نشاندهنده بستر خوب اینستاگرام در پیشبرد فعالیت کتابخانه‌ها است، بد نیست در اینجا اشاره کنم که همانطور که افراد در مواقع نیاز به مشاوران روانشناسی مراجعه می کنند، برای هر موردی مثل بحران های اجتماعی می توانند به کتابداران به عنوان مشاوران اطلاعاتی مراجعه کنند و از آنها برای این که در شرایط متفاوتی مانند ترس، اضطراب، پرخاشگری و... چه بخوانند، مشورت بگیرند. مسلما فناوری های نوین در این حوزه نیز به ارتباط بیشتر و سریعتر بین کاربران و کتابداران کمک شایانی نموده اند.
وی با اشاره به فعالیت انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران در زمان کنونی که در دوران بحران کرونا به سر می‌بریم، افزود: در همین راستا در انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران با استفاده از فضای مجازی (اینستاگرام و تلگرام) فعالیتی برای انتشار کتاب گویا و انجام بازی‌های خانوادگی آغاز کردیم. در ابتدا سراغ بازخوانی متون کهن رفتیم و پس از گویا شدن کتاب هزارویک شب، از 23 فروردین انتشار آن را آغاز کردیم. در واقع هر شب ساعت 9 یک حکایت را در کانال تلگرام این انجمن منتشر خواهیم کرد. علاوه بر آن هفته‌ای سه بازی سنتی ایرانی که می‌توان در خانه انجام داد را هم معرفی می‌کنیم. گفتنی است، این فعالیت‌ها مزید بر ارائه منابع دیجیتال است.
خراسانچی با اشاره به برقراری ارتباط میان کتابداران با مخاطبان در بستر مجازی گفت: معمولا در کتابخانه‌های دیجیتال بخش پرسش از کتابدار وجود دارد که در این بخش کتابداران می‌توانند با مخاطبان در ارتباط غیر مستقیم باشند و راهنمایی مورد نظر را ارئه دهند. این خدمت برای پژوهشگران کارآیی بسیاری دارد و آنها می‌توانند منابع درخواستی خود را به صورت آنلاین از کتابدار دریافت کنند. و خدماتی که در کتابخانه‌های مجازی به خدمات SDI (اشاعه اطلاعات گزینشی) معروف است را به خوبی در اختیار مخاطبان قرار دهند.
وی گفت: این دوران فرصت خوبی است تا کتابداران از طریق پادکست‌ها فایل‌های صوتی مربوط به کتاب‌ها را در اختیار مخاطبان قرار دهند. در واقع اگر جلسه نقد و بررسی درباره کتابی برگزار شده می‌تواند در این دوران بازنشر بیشتری داشته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا فناوری می‌تواند در این روزها میزان مراجعه‌کنندگان را به کتابخانه‌های مجازی و الکترونیک را افزایش دهد، گفت: به طور قطع پاسخ به این سوال مثبت است. چراکه کتابخانه دیجیتال و استفاده از اپلیکیشن‌ها و فناوری‌های باز وارد عرصۀ کتابخانه‌ها شده‌اند و تفکر پلتفرمی برای استمرار حیات اکوسیستمی و تغییر نگرش در مفهوم کتابخانه‌های عمومی گام‌های اولیه‌اش را برداشته است. کتابخانه‌ها با اطلاعات و دانشی که در اختیار دارند می‌توانند با استفاده از داده‌های ثبت شده از نتایج جستجوی کاربرانشان و بهره‌گیری از سیستم‌های توصیه‌گر و جست‌وجوهای هوشمند، به کاربرانشان برای دستیابی به پاسخ پرسش‌هایشان و آنچه نیاز دارند، كمك‌های شایانی كنند.
این کارشناس با اشاره به عملکرد استاندارد دو طرفه میان مخاطبان و کتابداران در بستر فناوری گفت: امروز؛ زمانه کتابخانه‌های پلت فرمی است و این روزها مردم بیشتر سراغ این نوع کتابخانه‌ها می‌روند. چراکه فناوری به آنها امکان مشارکت هم‌افزا را می‌دهد. در این نوع مشارکت کتابخانه دیجیتال تنها منبع در اختیار مخاطب نمی‌گذارد، بلکه در یک فضای تعاملی بحث و گفت‌وگو صورت می‌گیرد؛ درواقع مخاطب می‌تواند تولید محتوا کند و به اشتراک هم بگذارد و کتابدار هم می‌تواند با دانشی که دارد منابع مورد نیاز را در اختیار مخاطب بگذارد؛ در حقیقت این نوع مشارکت می‌تواند سبب تولید انواع محتواها شود.
خراسانچی افزود: به اعتقاد من برای اینکه کتابخانه‌ها عملکرد بهتری داشته باشند حتمن باید به سمت پلتفرم شدن بروند و فضای تعاملی و مشارکتی را ایجاد کنند. در واقع از این راه می‌توانند از شکل خدمات پایپی و خطی رها شوند. در این نوع خدمات ناشر و نویسنده تولیدکننده هستند و خواننده مصرف کننده است و کتابدار و کتابخانه حلقه واسط هستند. این سیستم به نوعی در زمان انقلاب صنعتی سوم پاسخگو بوده است اما در حال حاضر در این دوره باید فضا مشارکتی و تعاملی باشد تا افراد بتوانند بازخورد خود را ارئه دهند.
وی گفت: همانگونه که پیش‌تر هم اشاره شد بسترهای شبکه‌های اجتماعی در تقویت موارد بالا کمک‌کننده خواهد بود؛ یعنی مخاطب خود را در آنچه که کتابخانه تولید کرده است، سهیم می‌داند و می‌تواند اظهار نظر کند و حتی در تکمیل منابع هم نقش داشته باشد.
به گفته خراسانچی، در حال حاضر این فرایند در کتابخانه‌های فیزیکی و دیجیتالی امروز ما در ابتدای راه است؛ اما در برخی کشورها شروع شده است. در کل تفکر پلت فرمی به طور جدی از سال 2012 در دنیا کلید خورده است و تنها در سه شهر در دنیا این فرایند پیاده شده که یکی از آنها کتابخانه عمومی نیویورک است؛
وی ادامه داد: امیدوارم در آینده‌ای نزدیک، این مهم در کتابخانه‌های ما هم شروع شود چراکه الگوی بومی آن در کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد از سال 1394مورد اقدام و آزمایش قرار گرفته است.
خراسانچی افزود: کتابخانه به مفهوم پلتفرم، به عنوان بستری اجتماعی برای مشارکت همۀ افراد و نهادها و با هدف فراهم کردن زمینه‌های تبادل اطلاعات و دانش عمل می‌کند. کتابداران می‌توانند با توجه به دارايي‌های ارزشمندشان در کتابخانه‌ها و با تفكر پلتفرمي براي همنواسازی و خلق و تبادل ارزش‌ها با ذینفعان، به‌خصوص منابع و ذینفعان بیرونی خود، اقدام كنند. در واقع همه این امکانات باعث می‌شود مخاطب خود را جزیی از چرخه و زنجیره تولید اثر بداند.
نظر شما