محبوبه نجف‌خانی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: افزایش گرایش کودکان و نوجوانان در دهه اخیر به کتاب‌هایی که در ژانر ترس و وحشت منتشر می‌شود به دلیل افزایش انتشار این گونه کتاب‌هاست. تا ده سال گذشته به دلیل فضای بسته موجود، این گونه کتاب‌ها مجوز نشر نمی‌گرفتند و اغلب افراد با چاپ آنها مخالفت می‌کردند، اما با باز شدن فضا، کم کم ذهنیت منفی که نسب به اینگونه کتاب‌ها وجود داشت کمرنگ شد و این آثار ترجمه و منتشر شدند.
وی افزود: چون اغلب کودکان و نوجوانان ما در جامعه و فضای خسته کننده مدرسه امکانب برای بروز احساسات و تخلیه انرژی ندارند به سوی این گونه کتاب‌ها جذب شدند تا با خواندن آن ها انرژی و هیجان نهفته در وجودشان تخلیه شود.
اين منتقد ادبي ادامه داد: البته بعد از انتشار برخی از کتاب‌ها مانند «نارنیا» و «هری پاتر» در قالب مجموعه، بچه‌ها به مجموعه خوانی عادت کردند و بیش از گذشته به این حوزه توجه نشان دادند. کتاب‌های ژانر وحشت هم از جمله کتاب‌هایی هستند که اغلب در قالب مجموعه نوشته و منتشر می‌شوند و این امر نیز در گرایش بچه‌ها به سمت این ژانر موثر بوده است.
نجف خاني توضيح داد: از طرفی چون امروزه ناشران در پی سودآوری بیشتر هستند، ترجیح می‌دهند به سمتی بروند که بازخورد بهتری داشته باشد و برخی از هزینه‌هایشان را جبران کند. بنابراین به دلیل استقبال بچه‌ها از کتاب‌های ژانر ترس و وحشت می‌بینیم که بسیاری از ناشران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای اقدام به چاپ این کتاب‌ها کرده‌اند.
وی یادآوری کرد: یکی از نخستین ناشران حرفه‌ای که اقدام به چاپ این گونه کتاب‌ها کرد، انتشارات قدیانی بود که در عین حالی که کتاب‌های بسیار قوی و خوبی در سایر ژانرها و حوزه‌ها داشت، چندین مجموعه در ژانر وحشت برای کودکان و نوجوانان منتشر کرد. اين ناشر به دلیل استقبال خوب مخاطبان به این کار ادامه داد. اما به دلیل استقبال و فروش خوب کتاب‌های این ژانر، بسیاری از ناشران غیرحرفه‌ای نیز به انتشار این کتاب‌ها به صورت موازی اقدام کرده‌اند.
او در ادامه به عدم رعايت كپي رايت در اين آثار اشاره كرد و گفت: ناشران به دلیل نبود کپی‌رایت، وقتی می‌بینند مجموعه‌ای با استقبال روبه‌رو شده شروع به ترجمه همان مجموعه بوسیله مترجمان تازه‌کار و نا آشنا با کودک و ادبیات کودک با حداقل دستمزد می‌کنند. اغلب این مترجمان و ناشران غیرحرفه‌ای هیچ گونه مطالعه، شناخت و پژوهشی در ژانر وحشت برای کودکان و نوجوانان ندارند؛ در نتیجه بسیاری از نکات و ظرایف کار را رعایت نمی‌کنند.
نجف‌خانی در ادامه سخنانش به تفاوت‌های فرهنگی کودکان و نوجوانان ایرانی با بچه‌های غربی اشاره کرد و گفت: باید توجه داشت که کودکان و نوجوانان ما از نظر فرهنگی تفاوت بسیار زیادی با کودکان و نوجوانان غربی دارند؛ بچه‌ها در غرب در فضای بازتری زندگی می‌کنند و از مدارسی استفاده می‌کنند که روش تدریس و آموزش و پرورش در آنها کاملا متفاوت است.
او نتيجه اين آموزش و پرورش را پختگي كودكان غربي عنوان كرد و گفت: آنها بسیار پ دنیا دیده‌تر از بچه‌های ایرانی هستند و نمی‌توانیم بگوییم نسخه‌ای که برای آنها جواب می‌دهد حتماً برای فرزندان ما هم در این جامعه با فرهنگ و آداب و رسوم متفاوت و فضای آموزشی بسته و خسته‌کننده مدارس جواب می‌دهد.
وی ادامه داد: به عقیده من امروزه بچه‌ها از هوش و ذکاوت بالایی برخوردارند و به خوبی می‌دانند که چه کتابی برایشان مناسب است و چه کتابی را نباید بخوانند. همچنین پدر و مادرها نیز با روحیات فرزندانشان به خوبی آشنایی دارند و سعی می‌کنند کتاب‌هایی را انتخاب کنند که با ذائقه بچه‌ها هماهنگ باشد.
اين مترجم در توضيح سخنش گفت: اغلب بچه‌هایی که روحیات حساس و ظریفی دارند از این گونه کتاب‌ها استقبال نمی‌کنند چون می‌دانند که کتاب‌های ژانر وحشت اثر مناسبی برای روح و روان آنها ندارد و سبب افزایش ترس و اضطراب در آنها می‌شود. این گونه بچه‌ها، اغلب، به خاطر چشم‌و هم چشمی و رقابت‌هایی که در مدارس با یکدیگر دارند به سراغ این گونه کتاب‌ها می‌روند اما وقتی می‌بینند با روحیه‌شان سازگار نیست در نخستین جلد مجموعه از خواندن آن انصراف می‌دهند.
نجف‌خانی گفت: بچه‌هایی هم که دیوانه‌وار این کتاب‌ها را می‌خوانند و از خواندن آنها لذت می‌برند، کودکان و نوجوانانی پر انرژی و به دنبال کسب هیجانند و هر کتابی آنها را جذب نمی‌کند؛ آنها بیشتر به دنبال کتاب‌هایی هستند که سرشار از ترس و اضطراب و هیجان باشد. اکثر نوجوانان از خواندن این کتاب‌ها به دنبال ترس و وحشت نیستند بلکه هیجان برایشان مهم است و نویسنده کتاب می‌تواند با ایجاد تعلیق در کار بچه‌ها را جذب کند. اصولا بچه‌هایی که کتابخوان حرفه‌ای و با تجربه هستند چارچوب‌های خاصی برای خود قائلند. اینها افرادی بسیار منطقی‌اند که خیلی خوب استدلال می‌کنند و انتخاب‌های خوبی دارند.
مترجم «وقتی بابا کوچک بود» ادامه داد: کتاب‌های ژانر وحشت بسیار زیادی در غرب منتشر می‌شود اما باید کتاب‌هایی از بین آنها برای ترجمه انتخاب شود که واقعاً حرفی برای گفتن داشته باشد نه اینکه صرفا هدفش ترساندن و ایجاد رعب و وحشت در مخاطب باشد.
وی همچنین گفت: من با انتشار کتاب‌هایی که خشونت را در بین کودکان و نوجوانان رواج می‌دهد، کاملا مخالفم. به عنوان مثال آثار «هانگرگیمز» از جمله آثاری است که تاثیر منفی و مخربی بر روح و روان آنها دارد. همچنین کتاب‌هایی که درباره خون‌آشام‌ها تولید می‌شود از جمله کتاب‌هایی است که سبب افزایش خشنونت در بین نوجوانان شده و موجب می‌شود کم‌کم بی‌رحمی در بچه‌ها عادی شده و در وجودشان نهادینه شود. بر این اساس است که می‌بینیم بعد از چند سال گروه‌های خشنی مانند داعش شکل می‌گیرد.
این مترجم و منتقد ادبی اظهار کرد: ناشران و مترجمان باید کتاب‌هایی را در ژانر وحشت انتخاب کنند که درونمایه قوی‌ای داشته و نویسنده آنها به دنبال این است که در نهایت پیامی را به مخاطب منتقل کند نه اینکه هدفش فقط ترویج و اشاعه ترس و بی‌رحمی در بین نوجوانان باشد.
نجف‌خانی در پایان تاکید کرد: باید توجه داشت گروه‌هایی در غرب هستند که با اهداف دیگری به جز تربیت و آموزش کودکان اقدام به انتشار کتاب‌های خشونت‌بار می‌کند. البته در مقابل اینها گروه‌های روشنفکری نیز وجود دارد که کتاب‌های خوب، عاطفی و مناسب را برای بچه‌ها منتشر کرده و به آنها جایزه می‌دهند. همچنین اقدام به انتشار کتاب‌هایی در حوزه بازآفرینی افسانه‌های کهن با تصویرگری جدید و یا به شکل کمیک استریپ برای مخاطب خردسال می‌کنند که تا حدودی فضای خشنی را که توسط گروه مقابل ایجاد می‌شود، تلطیف کنند.
محبوبه نجف‌خانی سال 1335 در تهران زاده شد. وی دانش آموخته رشته مترجمی زبان انگلیسی و از اعضای شورای كتاب كودک و انجمن نویسندگان كودك و نوجوان است. از آثاری که وی برای بچه‌ها ترجمه کرده است، می‌توان به «دماغ ملكه» و «جناغ» اثر دیك كینگ اسمیت، «گنجینه داستان‌های ایرلندی» نوشته جیمز رایور دان، «بندر امن» و «دختر گلهای وحشی» اثر ماریتا كانلن مك كنا، «دوست یا دشمن» اثر مایكل مور پورگو، «قصر افسون شده» از ای. نسبیت، «جوینده یابنده است» نوشته امیلی رودا و «داوری شگفت انگیز جورج»، «تمساح غول پیكر»، «من و زرافه و پلی» و «انگشت جادویی» که آثاری از رولد دال هستند، اشاره کرد.
در این باره بیشتر بخوانید:
گیتا گرکانی: خواندن کتاب‌های ژانر وحشت می‌تواند برای بچه‌ها سودمند باشد/ دوران شیرین کودکی افسانه است
مدیر نشر ویدا: کتاب‌های ژانر وحشت مهارت‌های زندگی را به نوجوانان آموزش می‌دهند
یکشنبه ۸ شهریور ۱۳۹۴ - ۰۹:۲۴
بررسی تاثیرات ژانر وحشت بر کودکان و نوجوانان/3
محبوبه نجف‌خانی: انرژی نهفته بچه‌ها با کتاب‌های ژانر وحشت تخلیه می‌شود/ داستان خون آشام‌ها بچه‌ها را بی‌رحم می‌كند
محبوبه نجف‌خانی، مترجم و منتقد ادبی معتقد است اغلب کودکان و نوجوانان ما چون در جامعه و فضای خسته‌کننده مدرسه امکانی برای بروز احساسات و انرژی‌های نهفته‌شان نمی‌یابند، به سوی کتاب‌های ژانر وحشت جذب می‌شوند تا با خواندن اینگونه آثار، انرژی و هیجان نهفته در وجودشان تخلیه شود.
نظر شما