خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) روزهای پایانی سال 1401 بهانه‌ای است تا مروری بر مهمترین رویدادهای کتاب محور حوزه اندیشه داشته باشیم. در سالی که گذشت که اقدامات مهمی چون برگزاری جوایز و جشنواره های تخصصی در علوم انسانی، چاپ نشریات ویژه اندیشه و .... برگزار شد که در گزارش زیر مشروحی از آن آمده است.

مراسم هفتمین و هشتمین دوره‌‌ اعطای جایزه‌‌ دکتر رضا داوری‌‌اردکانی
مرکز فرهنگی شهر کتاب به منظور تقدیر از دانشجویان دکتری رشته فلسفه، با مشاوره و هم‌فکری، اشراف و حمایت مادی و معنوی دکتر رضا داوری اردکانی، هفتمین و هشتمین دوره‌ی جایزه‌ «دکتر رضا داوری اردکانی» را برگزار کرد. هیأت داوران این جایزه را رضا داوری‌ اردکانی، پرویز ضیا شهابی، شهرام پازوکی، سیدحمید طالب‌زاده، سیدمحمدرضا حسینی بهشتی، جواد صافیان و علی‌اصغر مصلح تشکیل دادند. مراسم هفتمین و هشتمین دوره‌‌ اعطای جایزه‌‌ دکتر رضا داوری‌‌اردکانی با انتخاب رساله‌ «هایدگر و ویتگنشتاین: مقایسه‌ای از نظرگاه «انسان‌شناسی فلسفی» نوشته‌ احسان کریمی‌ترشیزی به عنوان رساله‌ برگزیده و رساله‌ «تبیین تکلیف بدل شدن به خویشتن بر مبنای دریافت نوین کی‌یر کگور از رویداد حرکت» نوشته‌ی سیدکیارش شیخ‌الاسلام به عنوان رساله‌ تشویقی در مرکز فرهنگی شهر کتاب با حضور هیات داوران برگزار شد.
 
همایش بین اللمللی ملاصدرا
آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد، استاد حوزه و دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در پیام تصویری به همایش بین‌المللی «میرداماد» که در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان برگزار شد، گفت: فندرسک، دهستانی در بخش رامیان و از توابع استان گلستان است که از این دیار، دو حکیم و عارف نام‌دار برخاسته‌اند؛ اولین آنها، مولانا ابوالقاسم بن ابوطالب میرحسینی فندرسکی مشهور به میرفندرسکی(اوایل قرن یازدهم) و دیگری، محمدباقر استرآبادی مشهور به میرداماد است. این دو تقریباً با یکدیگر هم‌دوره و معاصر بودند و چنان حوزه اصفهان را منور کردند که این دیار در زمان خودش مرکزیت والایی یافت و موجب شد تا عده زیادی از طالبان حکمت از اطراف و اکناف در این دیار اقامت کنند و از محضر بزرگان مختلف، از جمله میرفندرسکی و میرداماد بهره‌مند شوند.
 
همایش «شهید مطهری و امتداد اجتماعی حکمت و فلسفه اسلامی» روز دهم اردیبهشت‌ماه در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با سخنرانی علی لاریجانی، غلامحسین ابراهیمی دینانی، غلامرضا اعوانی، رضا داوری اردکانی و احمدحسین شریفی برگزار شد.  رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم طی پیامی به این همایش گفت: حضرت استاد مطهری فضیلت‌ها و مزیت‌های بسیار داشت. ایشان فقیه و اصولی و مفسر و حدیث‌دان و دانای فلسفه بود و این جامعیت به دشواری و به ندرت نصیب اهل علم می‌شود اما آقای مطهری چیزی بیش از این جامعیت داشت. او فیلسوف بود. فیلسوف کیست؟ فیلسوف از چیزها و نسبتشان با هستی می‌پرسد. پرسش فلسفی چیستی با پرسشی که همه ما از شئ و امر ناشناخته می‌کنیم تفاوت دارد. فیلسوف نمی‌خواهد بداند چیزها به چه کار می‌آیند و با آنها چه می‌توان کرد. کار فیلسوف این است که در نظر به چیزها و قضایا به آغاز و مبادی می‌رود و در آنجا چیزها را چنان می‌بیند که به چشم عادی نمی‌آید.
 
دهمین همایش «فلسفه دین معاصر» با محوریت «فلسفه دین و افق‌های پیش رو» امروز دوشنبه ۲۳ خردادماه در دانشگاه خوارزمی برگزار شد.
حمیدرضا آیت‌اللهی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این مراسم با بیان اینکه در زمینه‌های مختلف فلسفی همانند معرفت‌ شناسی وارد تحولاتی شده‌ایم گفت: معرفت شناسی دیدگاه‌های بسیار جدیدی را به وجود آورده است بنابراین می‌توانیم در میدان‌های زیادی کار فلسفی کنیم و متأثر از سایر حوزه‌ها همانند زیست شناسی تکاملی، کیهان شناسی، تحلیل‌های فلسفی تاریخ و جغرافیایی، در فلسفه دین زمینه‌های بحث جدیدی را به وجود بیاوریم لذا فیلسوفان دین باید مترصد اینگونه تحولات باشند تا بتوانند کارهای جدیدی انجام دهند.

رونمایی از کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» تالیف عماد افروغ، که دربرگیرنده مجموعه یادداشت‌های روزانه این جامعه‌شناس است، با حضور علیرضا مختار‌پور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، احمد حسینی پژوهشگر فلسفه؛ حجت‌الاسلام مهدی امامی، رییس موسسه علمی- فرهنگی انقلاب اسلامی؛ مانی کلانی فارغ‌التحصیل دکترای مردم‌شناسی از دانشگاه تهران؛ عماد افروغ، نویسنده و پژوهشگر علوم اجتماعی، امروز‌(دوشنبه  22خرداد) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، سالن «فرهنگ» برگزار شد.

مجموعه نشست‌های تخصصی «علوم اعصاب و علوم انسانی» توسط گروه علم و فناوری مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد. نشست اول از این سلسله نشست‌ها، روز سه شنبه هفدهم خرداد با حضور حسین وفاپور و کیوان الستی و با اجرای لیلا اردبیلی، در محل تالار فارابی مؤسسه برپا شد.

طرح مطالعاتی- تشکیلاتی «حدیث مستور» با هدف بررسی و بازخوانی شخصیت و اندیشه‌های شهید بهشتی با محوریت مطالعه آثار ایشان، در قالب ۱۰ سرفصل سه ماهه از مرداد ماه ۱۴۰۱ آغاز شد. در این دوره ضمن کمک به تشکیل هسته‌های اندیشه محور در هر شهر و شبکه سازی گروه‌های تشکیل شده، زمینه برای ظهور عملی اندیشه‌های شهید و همچنین فعال شدن افراد شرکت کننده در عرصه‌های اجتماعی فراهم می‌آید.
 
شرکت کنندگان طرح می‌توانند از امکاناتی چون: پشتیبانی محتوایی، پشتیبانی فردی و تیمی، دریافت نمایه موضوعی آثار مکتوب و صوتی، تولیدات رسانه‌ای، نشست‌های نقد و بررسی و پرسش و پاسخ و نشست‌های موضوع محور و تطبیقی با سایر متفکران برخوردار شوند.
 
فصل اول این دوره، با موضوع «آزادی و حق‌طلبی» و با محوریت پنج عنوان کتاب «نقش آزادی در تربیت کودکان»، «آزادی، هرج و مرج، زورمداری» (دو جلد)، «حق و باطل از دیدگاه قرآن»، «دکتر شریعتی جستجوگری در مسیر شدن» و «بایدها و نبایدها» تنظیم شده است. ثبت نام این دوره از ۶ مرداد ۱۴۰۱ از طریق سایت کانون چشمه جاری آسمان امکان‌پذیر شده است.
 
اختتامیه سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فارابی با حضور رییس جمهور
آیین اختتامیه سیزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی با معرفی برگزیدگان این رویداد علمی روز سه شنبه 14 تیرماه در سالن اجلاس سران  با حضور حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی رئیس جمهور، محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و جمعی از پژوهشگران و محققان عرصه علوم انسانی و اسلامی برگزار شد.
 
جشنواره بین‌المللی فارابی با هدف شناسایی و معرفی استعدادهای برتر در حوزه علوم انسانی و اسلامی، معرفی و ارائه آثار و نظریه‌های برتر، روش‌ها و طرح‌های جدید در حوزه علوم انسانی و اسلامی در میان اندیشمندان ایرانی و غیر ایرانی برگزار شده است.

فراخوان چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فراخوان چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی ویژه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی را اعلام کرد. این جشنواره ویژه علوم انسانی و اسلامی، توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با همکاری بنیاد ملی نخبگان و مدیریت مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم به صورت سالانه برگزار می‌شود.
 
آثار علمی در این جشنواره در پانزده گروه علمی «اخلاق، ادیان و عرفان»، «تاریخ، جغرافیا و باستان ‌شناسی»، «حقوق»، «زبان، ادبیات و زبان‌شناسی»، «علوم اجتماعی و علوم ارتباطات»، «علوم‌اقتصادی، مدیریت و علوم مالی»، «علوم تربیتی، روان‌شناسی و علوم ورزشی»، «علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای»، «علوم قرآنی، تفسیر و حدیث»، «فقه و اصول»، «فلسفه، منطق و کلام»، «فناوری اطلاعات، اطلاع‌رسانی و کتابداری»، «مطالعات انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره)»، «مطالعات هنر و زیبایی‌شناسی» و «مطالعات میان رشته‌ای» دریافت می‌شوند.
 
همایش ملی «بزرگداشت شیخ اشراق»
این همایش توسط معاونت پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با همکاری ستاد ملی بزرگداشت سهروردی با حضور ‏جمعی از استادان و پژوهشگران کشور، شنبه  8مردادماه ‏‏1401 به‌مناسبت روز گرامی‌داشت سهروردی در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار شد. در این همایش ملی «حسن بلخاری» رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، «غلامعلی حداد عادل» رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، «محمود شالویی» دستیار ویژه وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «احمد حسین شریفی» رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، «نجفقلی حبیبی» عضو هیأت امنای موسسه حکمت سهروردی، «منوچهر صدوقی‌سها» پژوهشگر و مدرس حکمت اسلامی، «غیاث الدین طه محمدی» رئیس بنیاد بوعلی سینا، «قاسم پورحسن» استاد دانشگاه علامه طباطبایی، «انشاءالله رحمتی» استاد فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، «سیدمحمد علی دیباجی» استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران، «حسن سیدعرب» عضو هیأت علمی دانشنامه جهان اسلام، «سیما نوربخش» پژوهشگر و مدرس حکمت اشراق و «سعید انواری» استاد دانشگاه علامه طباطبایی سخنرانی کردند.

جوایز بالزان از سوی بنیادی به همین نام به «پژوهشگران، هنرمندان و دانشمندان برجسته در سطح بین‌المللی» اعطا شد. این جایزه در چهار بخش مختلف به برگزیدگان تعلق می‌گیرد. مارتا نوسبام به خاطر «مشارکت پایدار در طیف وسیعی از موضوعات فلسفی که در مجموع درک ما را از هستی اخلاقی‌مان، بازتعریف می‌کنند، برای شکل‌دهی دوباره وی به مفاهیمی نظیر اهداف عدالت اجتماعی، در سطح جهانی و ملی و نیز به خاطر تمایل او به پل زدن بین جامعه دانشگاهی و عموم مردم» برنده جایزه بالزان 2022 در بخش فلسفه اخلاق شد. جایزه بالزان شامل 750 هزار فرانک سوئیس (تقریبا 780 هزار دلار) است و نیمی از مبلغ هر جایزه «در یک پروژه تحقیقاتی نوآورانه که توسط جوانان و با راهنمایی فرد برنده انجام می‌شود، سرمایه‌گذاری خواهد شد.
 
مارتا نوسبام پیش از این جوایز مهمی مانند جایزه هولبرگ 2021، جایزه برگروئن 2018، جایزه کیوتو 2016 و جایزه شاهزاده آستوریا در سال 2012 را برای فعالیت در زمینه‌های مختلف علوم انسانی و اجتماعی از آن خود کرده است و به نوعی می‌تواند پرافتخارترین فیلسوف عصر ما باشد. وی همچنین در سال 2017 برای سخنرانی جفرسون انتخاب شد که بالاترین افتخاری است که دولت آمریکا برای دستاوردهای فکری برجسته در علوم انسانی به یک فرد اعطا می‌کند.
 
مارتا نوسبام در زمینه حقوق زنان، فلسفه یونان باستان و فلسفه روم باستان، فعالیت و پژوهش می‌کند. او همچنین در زمینه مطالعات کلاسیک، الهیات و علوم سیاسی، فعال و عضو کمیسته مطالعات آسیا و نیز عضو برنامه حقوق بشر است. وی سابقه تدریس در دانشگاه‌های هاروارد و براون را نیز دارد. «سلطنت ترس»، «کیفیت زندگی»، «درباره عشق(مجموعه مقالات نوسبام و چند اندیشمند دیگر)»، «خشم و بخشش؛ رنجش، سخاوت، عدالت» و «ارسطو» از جمله آثار مکتوب این استاد فلسفه است که در ایران ترجمه و منتشر شده است.

نخستین دوسالانه کتاب علوم انسانی با رویکرد اسلامی برگزار شد
نخستین دوسالانه کتاب علوم انسانی با رویکرد اسلامی امسال برای شناخت برترین آثار در ۱۱ رشته و همچنین حمایت از طرح‌های پژوهشی برگزار شد. این طرح با معرفی آثار برگزیده در ۱۱ رشته خانواده، روانشناسی، علوم تربیتی، فلسفه علوم انسانی، اقتصاد، جامعه‌شناسی، مدیریت، علوم سیاسی، ارتباطات، آینده پژوهی و حقوق و فقه اجتماعی از آثاری  که از فروردین سال ۱۳۹۹ تا اسفند ۱۴۰۰ منتشر شده اند، در محور اول با شاخص‌های مدنظر مجموعه تقدیر شدند.
 
در محور دوم، از طرح‌های پژوهشی آماده انتشار، تقدیر و حمایت شد. در دوسالانه بعدی برای سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ آثار بین‌المللی که در علوم انسانی با رویکرد اسلامی نوشته شده هم تقدیر می‌شوند.
 
اختتامیه هفته پژوهش پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مراسم اختتامیه هفته پژوهش پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 27 آذر با حضور محمدعلی زلفی گل، غلامعلی حداد عادل، باقر ساروخانی، جمیله علم‌الهدی و جمعی از اساتید حوزه علوم انسانی برگزار شد، استادان، پژوهشگران و دانشجویان برگزیده این پژوهشگاه تقدیر شدند.

نخستین شماره مجله تخصصی ارغوان‌نامه منتشر شد
اولین شماره از مجله تخصصی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در قطع وزیری و ۳۴۷ صفحه به صورت چهار رنگ با مدیر مسئولی رضا غلامی و سردبیری لیلا اردبیلی منتشر شد.
 آنگونه که در سرمقاله این نشریه آمده، ارغوان‌نامه تلاش می‌کند که به دور از تنگناهای مجلات علمی و پژوهشی از تمام ظرفیت‌های یک مجله حرفه‌ای مانند گفتگو، اقتراح، انواع یادداشت‌ها، ترجمه و غیره استفاده نمایید و با عالی‌ترین سطح از آزاداندیشی که فرصت‌های باز و بی‌تکلفی برای طرح مباحث متفاوت برای صاحب‌نظران فراهم می‌کند. ایجاد بسترهای اولیه برای تعامل و هم‌افزایی پژوهشگران، راه را برای شکل‌گیری فعالیت‌های علمی جمعی که ثمرات آن قطعاً دوچندان خواهد بود، از دیگر اهداف این مجله تخصصی است.
 
اختتامیه نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی
اختتامیه نخستین جشنواره کتاب درسی دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی روز یکشنبه هفتم اسفندماه برگزار شد و داود مهدوی‌زادگان، رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی، حسین‌علی سعدی رئیس دانشگاه امام صادق(ع) و غلامعلی حداد عادل رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی در آن به ایراد سخن پرداختند. بر اساس اعلام دبیرخانه آن، ۴ اثر به عنوان آثار برگزیده این جشنواره انتخاب شدند و ۹ اثر دیگر نیز شایسته تقدیر شناخته شدند.

نخستین دوره دوسالانه کتاب علوم انسانی با رویکرد اسلامی
 مراسم پایانی نخستین دوره دوسالانه کتاب علوم انسانی با رویکرد اسلامی، امروز (چهارشنبه دهم اسفندماه ۱۴۰۱) با حضور برخی شخصیت‌های علمی کشور در تالار بیان پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار و آثار برگزیده نخستین دوره دوسالانه کتاب علوم انسانی با رویکرد اسلامی معرفی شد.

نخستین کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی
به همت مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی، نخستین کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی با هدف گرامی‌داشت مقام حکیم ابونصر فارابی طی سه روز از تاریخ ۱۰ تا ۱۲ اسفندماه برگزار شد. کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی با مشارکت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران، وزارت علوم و آموزش عالی جمهوری قزاقستان،  معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه الفارابی قزاقستان، موسسه فلسفه، علوم سیاسی و مطالعات دینی قزاقستان، بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسرا،  فرهنگستان هنر، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شبکه چهار صدا و سیما، مجمع عالی حکمت اسلامی و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

در این کنگره اساتیدی همچون استاد داوری اردکانی، استاد ابراهیمی دینانی، استاد اعوانی، استاد عبدالله انوار، استاد ضیا موحد، استاد پارسانیا، و اساتیدی از سایر کشورها ازجمله چارلز باترورث، ترنس کلون، مقداد عرفه منسیه،  نورفر ترجان، الکساندر اروین، زاکیبک آ لتائف و سخنرانی کردند.

در روز پایانی نیز از فارابی پژوهان برجسته تجلیل شد. در این راستا از دکتر رضا داوری اردکانی، عبدالله انوار، حجت‌الاسلام محسن مهاجرنیا و ترنس جی. کلون از سنترال کالج آیوا دانشگاه اردن تقدیر شد. همچنین از خانواده مرحوم علی رضا صدرا تقدیر به عمل آمد.