«جم»؛ شهرستانی صنعتی و محروم از کتابخانه عمومی استاندارد!

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) در بوشهر، شهرستان «جم» در کنار «عسلویه» نقش پررنگی را در اقتصاد صنعت نفت و گاز کشور ایفا می‌کند؛ اما پیش از اینکه صنعت نام این شهرستان را سر زبان‌های بیندازد، پیشینه فرهنگی درخشانش موجب شده بود که نام آن در نزد اهالی فرهنگ و ادب آشنا بنماید. شهرستان جم در خوش آب و هواترین نقطه استان بوشهر در امتداد رشته کوه زاگرس واقع شده که تا پیش ازنشانه‌های صنایع نفت و گاز در منطقه جنوب استان نمایان شود، تردد به این شهرستان به دشواری انجام می‌شد.

هرچند از دید برخی اهالی این شهرستان، صنعت، برخی از منابع آبی و طبیعت بکر این منطقه را زیرچرخ‌های خود درهم کوبیده اما زمینه‌ساز توسعه آن در بخش‌های مختلف شده است! اما آیا این توسعه در حوزه فرهنگ هم محقق شده است؟ وقتی به زیرساخت‌های فرهنگی این شهر نگاهی انداخته می‌شود، کمبودها یکی پس از دیگری رخ عیان می‌کنند و این نشان می‌دهد این شهرستان فرهنگ‌خیز برای رسیدن به توسعه فرهنگی هنوز راه دارد.

یکی از خلأهایی که در حوزه زیرساخت‌های فرهنگی در شهرستان جم همچنان احساس می‌شود، کمبود فضای کتابخانه‌ای است؛ این شهرستان با وجود تراکم جمعیتی که دارد؛ اما تنها در گستره خود پنج کتابخانه نهادی و مشارکتی را جای داده که در پی افزایش شمار کتابخوانان این منطقه، ظرفیت موجود، گاه در پاسخگویی به نیاز مخاطبان خود باز می‌ماند.

در میان کتابخانه‌های موجود در این شهرستان، کتابخانه عمومی آیت‌الله محسنی‌‌جمی بیشترین نقش را در توسعه و تبادل کتاب ایفا می‌کند؛ اما این کتابخانه هم به‌دلیل محدودیت‌ها و شرایطی که دارد، همیشه نمی‌تواند پاسخگوی ذائقه‌ها و سلیقه‌ها و نیازهای جامعه کتابخوان جمی باشد. بی‌شک توسعه فضای کتابخوانی در این شهرستان صنعتی امروز بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود که بایستی مسئولان با جدیت بیشتری به آن فکر کنند و با بازکردن پای مدیران صنعتی به این موضوع، حمایت‌های مالی صنعت نفت و گاز را شامل حال جامعه کتابخوان این شهرستان کنند.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان بوشهر درباره فضای کتابخانه‌های شهرستان جم به خبرنگار ایبنا در بوشهر گفت: جمعیت فعلی شهرستان جم براساس سرشماری سال 95، 70 هزار نفر است که با توجه به آن، سرانه فضای کتابخانه‌ای این شهرستان متاسفانه در رتبه‌های آخر استان قرار دارد. حال با توجه به جمعیت این شهر، فضای کتابخانه‌ای جم باید توسعه پیدا کند؛ اکنون برای برقراری عدالت فرهنگی و دسترسی به کتاب در مناطقی که در این شهرستان از نعمت کتابخانه عمومی بی‌بهره هستند، از کتابخانه سیار استفاده می‌شود.

حیدر راهب ادامه داد: این شهرستان درحال حاضر دارای پنج کتابخانه عمومی است که در مساحتی برابر با 855 متر مربع در طول سال در حوزه‌های مختلف فرهنگی و خدمات ترویجی فعالیت می‌کنند. کل اعضای کتابخانه‌های این شهرستان بیش از 2 هزار نفر است. طبق آماری که اخیرا به‌دست آمده، مردم فرهیخته جم در شاخص عضویت و امانت کتاب، با وجود ضعف زیرساخت‌ها نسبت به سرانه استانی وضعیت رضایت‌بخشی دارند و این نشان می‌دهد که مردم جم، مردم کتابدوستی هستند.

وی در ادامه به منابع کتابخوانی این شهرستان اشاره و بیان کرد: تعداد منابع کتابخانه‌های عمومی شهرستان جم، 23 هزار نسخه کتاب است که با توجه به رشد اعضا و همچنین تراکم جمعیتی این شهرستان بایستی افزایش بیابد.

راهب، کمبود سرانه فضای کتابخانه‌ای را در شهر جم چالش‌برانگیز دانست و تاکید کرد: شهر جم به‌عنوان مرکز این شهرستان از داشتن یک کتابخانه استاندارد محروم است، در حال حاضر در این شهر دو کتابخانه فعال است که یکی از آن‌ها کتابخانه عمومی حجت‌الاسلام محسنی‌‌جمی است که از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور فعال شده و دیگری هم کتابخانه مشارکتی که در شهرک توحید جم بنا شده و ویژه خانواده‌های کارکنان پتروشیمی‌های مستقر در جنوب استان است.
 

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان بوشهر در معرفی بیشتر کتابخانه عمومی حجت‌الاسلام محسنی‌‌جمی داد: این کتابخانه در سال 1374 احداث‌شده که قدمتی نزدیک به 27 سال دارد و اکنون نیازمند بازسازی و توسعه است؛ چون این کتابخانه با زیربنای 350 مترمربع جوابگوی نیازها و تقاضاهای کتابخوانان این شهر نیست و ظرفیت استفاده اعضای خانم و آقا را به‌صورت همزمان ندارد؛ اما به‌دلیل اینکه زمین کتابخانه وقفی است، امکان توسعه آن هم وجود ندارد! بنابراین بایستی کتابخانه عمومی جدیدی در موقعیت دیگری ایجاد شود.

راهب درباره مهم‌ترین فعالیت‌هایی که در حال حاضر در کتابخانه حجت‌الاسلام محسنی‌‌جمی برگزار می‌شوند، تصریح کرد: هم‌اکنون فعالیت‌های فرهنگی شامل برگزاری نشست‌های کتابخوانی و مسابقات فرهنگی و کتابخوانی در این کتابخانه برگزار می‌شود، افزون‌ بر این، به‌منظور کیفیت‌بخشی خدمات‌دهی این کتابخانه، بخش ویژه اعضای کودک و نوجوانان در بخشی از آن ایجاد شده، همچنین به‌طور منظم ماهانه منابع کتابخانه‌ بر اساس نیازسنجی مراجعه‌کنندگان و علاقه‌مندان به کتابخوانی به‌روز می‌شود؛ اما این‌ها برای توسعه کتابخوانی در این شهرستان صنعتی کافی نیست.

وی ادامه داد: برنامه اصلی برای کتابخانه، درحال حاضر تعمیر و بازسازی سالن‌های مطالعه آن است که نیازمند حداقل یک‌میلیارد و 500 میلیون تومان اعتبار است که تخصیص اعتبار هم قرار است به‌زودی از محل تملک دارایی‌های استان اتفاق بیفتد. این‌جا باید اشاره کرد نهاد کتابخانه‌ها صرف یک دستگاه بهره‌بردار است که اعتباری برای ساخت و تعمیر در ردیف بودجه آن تعریف نشده اما اعتبار تعمیرات از محل تملک‌ دارایی‌های استان برای کتابخانه‌های عمومی تامین شده است.

راهب در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آیا برای احداث کتابخانه‌های جدید در این شهرستان، پتروشیمی‌های مستقر در این منطقه حمایتی خواهند کرد، بیان کرد: با شورای راهبردی پتروشیمی‌های منطقه پارس مذاکراتی انجام شده اما تاکنون اعتباری برای احداث کتابخانه‌ها متقبل نشده‌اند؛ البته قبل از تخصیص اعتبار، باید زمین برای ساخت کتابخانه در جم از سوی فرمانداری اختصاص بیابد.

در ادامه این گزارش، به سراغ مسئول کتابخانه عمومی حجت‌الاسلام محسنی‌جمی رفتیم که به‌عنوان مهم‌ترین کتابخانه شهر با همه کمبودها مشغول خدمات‌رسانی به جامعه کتاب‌دوست و کتابخوان شهرستان جم است. سمیه شادکام که از سال 95 مدیریت این کتابخانه را عهده‌دار شده‌است، در خصوص وضعیت مکانی کتابخانه مذکور گفت: کتابخانه عمومی حجت‌الاسلام محسنی‌جمی در زمینی وقفی-استیجاری واقع شده است که ساختمان کتابخانه با توجه به قدمتی که دارد، فرسوده شده و همچنین از نظر ساختاری با کتابخانه استاندارد فرسنگ‌ها فاصله دارد. این مساله متاسفانه موجب به‌وجود آمدن مشکلاتی هم برای اعضای کتابخانه و هم همکاران شده است.

وی ادامه داد: ظرفیت مخزن کتابخانه تکمیل شده و توانایی پذیرش منابع جدید را ندارد. سالن مطالعه عملا در کتابخانه وجود ندارد و از یک اتاق کوچک به‌عنوان سالن مطالعه استفاده می‌شود و همین موجبات نارضایتی مراجعه‌کنندکان را فراهم کرده‌است.
 

شادکام درباره اینکه بیشترین مراجعه‌کنندگان کتابخانه را کدام قشر تشکیل می‌دهد، توضیح داد: به صورت قطعی نمی‌توان گفت که کدام قشر است؛ چون همه رده‌های سنی از کودک و نوجوان گرفته تا بزرگسال به‌صورت پیوسته و منظم به کتابخانه مراجعه دارند و منابع موجود در کتابخانه هم پاسخگوی تقاضای آن‌هاست. میزان اسقبال مراجعه‌کننده خانم و آقا هم به کتابخانه یکسان است. خوشبختانه از ابتدای سال تاکنون حدود ۱۳ هزار جلد کتاب به امانت رفته که بیشتر این آثار در حوزه ادبیات و همچنین روانشناسی به امانت گرفته شده‌اند.

وی در ادامه با بیان اینکه با اجرای مستمر برنامه‌های فرهنگی و جانبی همواره در پی این هستیم که اعضای کتابخوان کتابخانه را افزایش بدهیم، افزود: یکی از بزرگ‌ترین معضلات ما در این زمینه نبود یک کتابخانه استاندارد در شهرستان جم است. با توجه به اینکه در حال حاضر زمین کتابخانه وقفی است و متاسفانه به سبب اینکه در سال‌های نخستین افتتاح کتابخانه، پرداخت پذیره به اداره اوقاف صورت نگرفته، بنابراین اجازه ساخت و ساز و توسعه ساختمان کتابخانه را نداریم. متاسفانه در حال حاضر ساختمان کنونی هم از نظر فضا و هم ساختار فیزیکی وضع مناسبی ندارد و قادر به ارائه خدمات‌دهی مناسب در حوزه‌های مختلف نیست. این در حالی است که منابع چاپی بسیار غنی در این کتابخانه وجود دارد که موجب استقبال اعضا شده‌است. بی‌شک اگر کتابخانه ساختمان مناسب‌تری داشت، به‌یقین خدمت‌رسانی به اعضا با کیفیت بهتری انجام می‌شد.

 مسئول کتابخانه عمومی حجت‌الاسلام محسنی‌جمی در ادامه در پاسخ این پرسش مبنی بر اینکه آیا برای بازسازی کتابخانه فعلی یا ساخت کتابخانه جدید، فرمانداری و شهرداری جم در سال‌های اخیر اقدامی هم کرده‌اند، گفت: خیر؛ اما قرار شده بود از سمت شهرداری یا شورای اسلامی شهر قطعه زمین مناسبی برای ساخت کتابخانه تعیین شود و فرمانداری نیز از محل تملک دارایی‌ها مبلغی را برای ساخت در نظر بگیرد. الان چند ماه از این موضوع می‌گذرد اما هنوز زمین مناسبی برای کتابخانه تعیین نشده است!

وی تاکید کرد: با وجود این کمبودها ولی من و همکارانم تمام همت خود را به کار گرفته‌ایم تا فرهنگ کتاب و کتابخوانی در هر شرایطی در این شهرستان توسعه بدهیم و در این زمینه از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنیم، امیدوارم مسئولان نیز نگاه ویژه‌ای به توسعه زیرساخت‌های کتابخوانی در این شهرستان داشته باشند.

به گزارش ایبنا، بی‌شک زیبنده شهرستان جم نیست که از داشتن یک کتابخانه استاندارد بی‌بهره باشد؛ چراکه این شهرستان هم سابقه درخشانی در عرصه فرهنگ و ادب دارد و هم در صنعت نفت و گاز امروز به قطب مهمی بدل شده است. بنابراین انتظار می‌رود که صنایع مستقر در این شهرستان خوش‌ آب و هوا و زرخیز، در راستای مسئولیت‌های اجتماعی خود علاوه بر حمایت‌های مالی از برنامه‌های فرهنگی و کتابخوانی نظیر نشست‌های نقد و رونمایی کتاب، برگزاری نمایشگاه کتاب و ... در توسعه فضای کتابخوانی شهرهای جنوبی استان شامل عسلویه، جم، کنگان و دیر نیز گام‌های استواری بردارند.