به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در خراسان ‌رضوی، روستای دیزباد بالا از توابع بخش مرکزی شهرستان زبرخان در 85 کیلومتری شهر مشهد بر روی دامنه‌های جنوبی رشته کوه بینالود و به صورت پلکانی و در امتداد شرقی- غربی استقرار یافته است. معماری روستا به صورت پلکانی و مشابه روستای ماسوله در استان گیلان است. وجود چشمه‌ساران، قنوات متعدد، باغ‌های سرسبز و خرم و آب و هوایی خنک و دلپذیر باعث شده تا به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری نیشابور در شرق، در فصول مختلف، میزبان جمع کثیری از طبیعت‌گردان باشد. اما شهرت این روستا صرفا به واسطه طبیعت زیبا و مناظر بکر آن نیست؛ بلکه به سبب این است که 88 سال پیش و از سال 1312 هجری شمسی این روستا مدرسه داشته و حالا سال‌هاست که به عنوان روستای بی‌سواد کشور مطرح شده است و تنها روستایی است که صددرصد مردمش با سوادند.
 
مهندس محمود کُردی که بازنشسته وزارت جهاد کشاورزی است و 8 سال گذشته را در کسوت رئیس شورای اسلامی روستای دیزباد بالا در خدمت به هم دیارانش سپری کرده، در گفتگو با خبرنگار ایبنا می‌گوید: پس از آنکه تلاش اهالی برای متقاعدکردن آموزش و پرورش وقت، جهت ایجاد مدرسه دولتی در دیزباد به نتیجه نرسید، مردم آستین همت بالا زدند و علیرغم وجود مشکلات مالی، کمبودها و عدم دسترسی به امکانات، اقدام به ساخت مدرسه می‌کنند و در تاریخ 22 دی ماه سال 1318 با به کار گرفتن یک معلم به صورت مقیم، متعهد می‌شوند که مخارج مدرسه، توسعه ساختمان و حقوق معلم را خودشان پرداخت کنند و این گونه می‌شود که اولین دبستان غیرانتفاعی روستایی ایران در دیزباد بالا تاسیس می‌گردد.
 

وی با اشاره به نامگذاری این روز تاریخی در تقویم روستا اضافه می‌کند: ما در شورای مشورتی روستا این روز را به نام روز محلی «طلیعه خردورزی» نامگذاری کرده‌ایم تا یاد و خاطره نیک اندیشی نیاکان این دیار برای همیشه در یاد زمان باقی بماند.
 
رئیس شورای مشورتی روستای دیزباد بالا در خصوص اولین مدرسه تاریخی روستای دیزباد می‌گوید: این مدرسه چند سال پس از تاسیس به دولت واگذار شد و ساختمان مدرسه، کادر اداری، تعداد معلمان و دانش‌آموزان به تدریج افزایش یافت تا آنجا که مقطع دبیرستان نیز در آن دائر گردید و روستاهای مجاور نیز کودکان خود را برای تحصیل به دیزباد می‌فرستادند تا آنکه تعداد دانش‌آموزان این مدرسه در روزهای اوج خود در سال 1354 به بیش از 500 نفر رسید.
 
سوادآموزی؛ صبح‌ها، کودکان، شب‌ها، والدین
کٌردی همچنین بیان ‌کرد: در زمان تاسیس مدرسه دیزباد، تعداد بزرگسالان دیزبادی بی‌بهره از نعمت سواد کم نبود و یکی از افتخارات این مدرسه آن است که صبح‌ها به کودکان و شب‌ها به والدینشان سواد می‌آموختند تا آنکه در سال 1350 بی‌سوادی در دیزباد ریشه کن شد و روزنامه کیهان در 24 مرداد 1351 خبری با این تیتر منتشر کرد: «دیزباد: اولین روستای بدون بیسواد ایران». 
 

وی با بیان اینکه علاقه به تحصیل هم‌اکنون هم در دل مردم این دیار نهفته است، بیان می‌کند: بسیاری از دانش آموزان مدرسه دیزباد پس از طی مراحل تحصیل به آموزگاری روی آوردند و در مدرسه دیزباد به تعلیم دانش آموزان پرداختند، علاقه به تحصیل امروز هم در این روستا ادامه دارد؛ چنانکه 250 معلم بازنشسته در دیزباد بالا وجود دارند و این روستا دانش‌آموختگان بسیاری دردانشگاه‌های معتبرجهانی دارد که چراغ علم را در این سرزمین همواره روشن نگاه داشته‌اند.
 
رئیس شورای مشورتی روستای دیزباد بالا با اشاره به المان روستای دیزباد می‌گوید: اگرچه امروز از ساختمان آن مدرسه پرافتخار فقط قطعه زمینی به یادگار مانده است؛ اما در یادمان خردورزی نیک اندیشان این دیار، نمادی در مقابل روستا بنا کردیم که پایه‌ آن نشان ژن وراثت، برج کبوتر به نشانه‌ی علاقه دیزبادی‌ها به محیط زیست و در رأس آن برشی از قلم، در احترام به مقام علم و دانش است تا به هر بیننده ای این پیام را برساند که علاقه به دانش اندوزی و احترام به محیط زیست در نهاد هر دیزبادی است.
 

استفاده از خرد جمعی در تصمیمات روستا
علیرضا میرشاهی عضو شورای مشورتی روستا، یکی از دانش‌آموختگان مدرسه دیزباد و حالا استاد بازنشسته دانشگاه هم در گفتگو با خبرنگار ایبنا می‌گوید: اگرچه مشورت کردن در تصمیماتی که به زندگی اهالی مربوط می‌شود، از گذشته در دیزباد رایج بوده؛ اما شورای مشورتی روستا با تشکیل شورای مشورتی از سال 1392 و دعوت از بزرگان هر فامیلی، استفاده از خرد جمعی در تصمیم گیری را رسمیت بخشیده است.
 

وی افزود: از آنجا که شورای روستا یک پارلمان کوچک محلی است که قوانین آن پس از انطباق با قوانین کشوری برای همه افراد لازم الاجرا است، لذا استفاده از اندیشه معتمدین روستا و دریافت نظرات ایشان، وفاق و همدلی و پایبندی به قانون را در میان اهالی با استقبال و رونق بیشتری توام می‌کند و مشارکت مردمی -که یک اصل مهم در توسعه است- را افزایش می‌دهد.
 
فعالیت‌های زیست محیطی نشان از فرهنگ مردم روستاست
حسین خافی مدیر روابط عمومی شورای اسلامی روستای دیزباد بالا هم در گفتگو با خبرنگار ایبنا می‌گوید: رزق و روزی مردم روستا به آب و خاک و منابع طبیعی و محیط زیست وابسته است و تداوم حیات و معیشت در گروی صیانت از این موهبت‌های خداوندی است.
 
وی افزود: دیزبادی‌ها با استفاده از دانش بومی و تجارب پیشینیان و تداوم راه گذشتگان در کسب علم، به خوبی دریافته اند که حفظ آب در گروی حفظ و تقویت پوشش گیاهی منطقه است؛ پس  طی 40 سال گذشته تعداد گله های خود را از 22 گله به 1 گله تقلیل داده اند تا هم تعادل مرتع و دام را رعایت کنند و هم به پایداری منابع آبی قنوات و چشمه‌های خود کمک نمایند که نتیجه آن، حفظ فعالیت کشاورزی به عنوان شغل اصلی اهالی است.
 

مدیر روابط عمومی شورای مشورتی روستای دیزباد بالا ادامه می دهد: انجام دو فعالیت مشترک با دفتر تسهیلات کوچک برنامه عمران سازمان ملل متحد از دیگر افتخارات مردم دیزباد است.
 
خافی با بیان اینکه تمام فعالیت‌های زیست‌محیطی روستاییان دیزباد برگرفته از فرهنگ و دانش آنهاست، بیان می‌کند: معتقدم آنچه دیزباد را از سایر روستاها متمایز کرده و اسباب توفیقات متعدد را فراهم آورده، تعلق خاطر اهالی دیزباد به کسب علم، اطلاع از دانش روزآمد و توجه به دانش بومی به عنوان دستاوردی برآمده از تجربه است.