آذربایجانی، پژوهشگر حوزه علوم تربیتی و کارشناس ـ مجری این برنامه با اشاره به اهمیت ضرورت مطالعه کتاب‌های غیردرسی، عنوان کرد: منظور از کتاب‌های غیردرسی اصطلاح است؛ زیرا حتی در کتاب‌های غیردرسی هم نکات درسی و آموزشی وجود دارد اما از آموزش متمرکز و درسی تبعیت نمی‌کند و به شکل آزادتری وجود دارد.
این نشست با طرح سوالی از میهمانان برنامه درباره ضرورت کتاب‌های غیردرستی برای کودکان ادامه پیدا کرد و شیرین هاشمیان در سخنانی گفت: بحث خود از دیدگاه تاثیر مطالعه بر مغز نوجوانان صحبت می‌کنم؛ وقتی یک کودک و نوجوان کتابی مطالعه می‌کند و خود را جای شخصیت‌های آن کتاب می‌گذارد، این شخصیت همیشه با خلقیات مطالعه‌کننده کتاب همسو نیست، هم از جنسیت، هم طرز تفکر و هم نحوه زندگی.
وی افزود: در بچه‌‌هایی که عادت مطالعه در آنها به وجود آمده است، حس همدلی و درک کردن دیگری به وجود می‌آید و می‌توان امیدوار بود در مواجهه با رویدادهای اجتماعی فعال‌تر باشد و هوش هیجانی خود را به کار بگیرد.
هاشمیان با بیان اینکه کودکانی که مدت طولانی مطالعه می‌کنند، به مرور عادت می‌کنند که روی یک مطلب تمرکز کنند، عنوان کرد: بچه‌ها می‌توانند حواس خود را روی یک ریتم داستانی متمرکز کنند و جلو بروند، این بچه‌ها در آینده نیز تمرکز بیشتری دارند و بهتر می‌توانند فعالیت اجتماعی داشته باشند و به نوعی هوش هیجانی آنها تقویت می‌شود.
وی تاکید کرد: محققان به این نتیجه رسیده‌اند کسانی که بیشتر مطالعه می‌کنند و عادت به مطالعه دارند، می‌توانند از دو نیمکره مغز خود استفاده بکنند و حتی استفاده بهتری کنند که این موضوع منجر به ساختن دنیایی می‌شود که اقتصاد بهتر و پیشرفت بهتری پیش روی خود دارد.
هاشمیان با اشاره به اینکه خواندن نیاز به تمرکز و دقت دارد، گفت: گاهی والدین گلایه می‌کنند که برای بچه‌ها کتاب خریداری کردیم و هرچه به آنها می‌گوییم کتاب بخوان، فایده ندارد، مساله این است که بخوان امر بر نمی‌تابد، به‌خصوص این روزها که بچه‌ها با انواع و اقسام وسایل دیجیتالی محاصره شده‌اند.
به گفته وی، در زمانه کنونی کتاب به تنهایی نمی‌تواند نقش خود را در اوقات فراغت کودک و نوجوان ایفا کند، بلکه به مروج کتاب نیاز داریم، کتاب باید برای کودکی که در منزل با مادرش است تا کودکی که در مدرسه تحصیل می‌کند ترویج شود.
این مروج کتابخوانی همچنین در بخش دیگر صحبت‌های خود با بیان اینکه آماری منتشر شده که زمان مطالعه 13 دقیقه در 24 ساعت است، گفت: بیش از 12 سال است که با مخاطب کودک 7 تا 12 سال کتابخوانی می‌کنم، در کتاب «سواد شکوفایی» آمده که بچه‌ها حتی از قبل به دنیا آمدن نیاز دارند که خانواده برای آنها کتاب بخوانند.
وی افزود: جامعه‌ای را متصور هستیم که همه افراد آن سواد دارند و اهل مطالعه هستند، نورون‌های مغز بچه‌ها از 2 سالگی فعال شده می‌شود و اگر فعالیت‌ها تقویت نشوند و عادت مطالعه در آنها ایجاد نشود، پس از آن خیلی سخت است که این مطالعه در آنها شکل بگیرد.
در این زمینه از خانه همه‌چیز شروع می‌شود و مادر و پدر باید وقت بگذارند و برای بچه‌ها کتاب بخوانند، همچنین خودشان کتاب بخوانند و به‌عنوان الگو برای فرزنداشان باشند.
تفاوت‌های کتاب بازاری و کتاب ناب
در بخش دیگری از این نشست، محمد گودرزی با اشاره به مفهوم کتاب‌های غیردرسی گفت: در کتاب‌های به اصطلاح آموزشی و درسی ممکن است با شعر و داستانی مواجه شویم که به معنای کتاب غیردرسی باشد و وقتی از این اصطلاح استفاده می‌کنیم باید به معنا و مفهوم آن با توجه به دامنه وسیع کتاب‌های غیردرسی توجه داشته باشیم.
وی ادامه داد: در دامنه و فراوانی آثار این حوزه، کتاب‌های سطحی و بی‌مایه‌ای داریم و ضرورت می‌دانم که به جای استفاده از کتاب‌های غیردرسی از عنوان کتاب‌های ضروری کودکان استفاده کنیم.
گودرزی با بیان اینکه مطالعه کتاب‌های ضروری برای کودکان در هر سنی واجب است، اما این سوال مطرح می‌شود که این آثار چه کتاب‌هایی هستند، گفت: این کتاب‌ها به لحاظ هنری بسیار غنی هستند، ساختار هنری فوق‌العاده‌ای دارند و وقتی یک کودک کتاب ضروری را می‌خواند، سفری ذهنی برای او آغاز می‌شود و کودک در آن دنیا کم می‌شود.
وی افزود: با مطالعه کتاب کودک به جهان تازه‌ای وارد می‌شود، جهانی که نیمی از آن را از قبل پدیدآورنده ساخته و نیم دیگر آن را کودک می‌سازد، اینجا دقیقا نقطه تمایز بین کتاب‌های ناب و ضروری و کتاب‌های بازاری و سطحی است.
گودرزی با بیان اینکه همیشه برایم سخت بوده که جواب سوال فرق کتاب بازاری با داستان ناب را بدهم، گفت: در کتاب‌های بازاری، کم‌مایه و سطحی معمولا نیمه دوم یعنی جهانی که کودک می‌سازد را نداریم، بلکه فقط نیمه اولی را که نویسنده خلق کرده به شکل سطحی داریم، کودک آن را می‌خواند اما بخش دومی که باید خودش بسازد را ندارد.
به گفته وی، کتاب‌های ضروری، مهمترین کاری است که باید برای تهیه و خریداری آنها سرمایه‌گذاری کرد، تمام آموزش و پرورش‌های پیشرفته در دنیا، انتخاب کتاب برای دانش‌آموزان را امری مهم می‌دانند.
گودرزی با طرح این موضوع که ما نباید به یک کتابخانه بزرگ مملو از کتاب در مدارس فکر کنیم، گفت: یک کتابخانه کوچک آموزگار که 35 دانش‌آموز دارد و 35 کتاب ضروری دارد بسیار بهتر از یک کتابخانه بزرگ بدون کتاب ضروری است.
وی همچنین تاکید کرد: وقتی صحبت از کتاب درسی اثرگذار می‌کنیم باید تمرکز خود را روی کتاب‌های ضروری ببریم، 80 درصد کتاب‌هایی که در جشنواره دانایی و توانایی برگزیده می‌شوند جزو همین آثار هستند، آثار برگزیده سایر جشنواره‌ها نیز می‌توانند فهرستی در این حوزه داشته باشند.
گودرزی با بیان اینکه بسیاری از چیزهایی که از نگاه بزرگسالانه خطرناک می‌بینیم، ممکن است از نگاه کودکان خطرناک نباشند، گفت: درباره این آثار باید نگاه کودکان را نیز در نظر داشته باشیم و به تناسب نگاه آنها فکر کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم.
توجه خوب خانواده‌ها به کتاب غیردرسی
محمد طوسی دیگر سخنران این نشست بود، وی در سخنانی با بیان اینکه درباره چرایی مطالعه کتاب برای کودکان، گفت: جامعه امروز و آینده گریزی ندارد که بچه‌ها در آن آگاهی داشته باشند و اگر کسی ابزار علم و آگاهی نداشته باشد حتی در شغل خود هم موفق نخواهد بود، کسی که روزگاری آهنگری و کشاورزی را تجربی یاد گرفته امروز نیازمند مطالعه است.
وی افزود: آگاهی و دانستن، یک ارزش است و اگر خانواده‌ها به آن توجه داشته باشند، ناگزیر هستیم که بچه‌ها را در مسیر آگاهی قرار دهیم.
طوسی با بیان اینکه در نمایشگاه کتاب گاهی خانواده‌ها به دنبال کتاب برای کودکان یک‌ساله و دوساله خود هستند، ادامه داد: توجه خانواده‌ها به کتاب خواندن و آگاه شدن فرزندانشان خیلی مهم، جذاب و نشان‌دهنده اتفاق‌های خوبی در جامعه است.
وی در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به کمبود کتاب غیردرسی طی سال‌های گذشته در خانه‌ها، توضیح داد: امروز اما وضعیت فرق کرده است و دیگر در همه خانه‌ها کتاب غیردرسی برای کودکان و نوجوانان وجود دارد زیرا سطحی از آموزشی که بچه‌ها نیاز دارند از مهارت‌های زندگی در کتاب‌های درسی نیست.
طوسی با بیان اینکه بخش زیادی از منابع آموزشی و تربیتی بچه‌ها در کتاب‌های درسی قرار ندارد، تاکید کرد: امروز خانواده‌ها و والدین باید به خرید کتاب‌های غیردرسی توجه زیادی داشته باشند، امروز می‌توانیم بسیاری از مشکلات رفتاری را با مطالعه این کتاب‌ها برطرف و اصلاح کنیم و چنین آثاری می‌توانند در نهادینه‌سازی بسیاری از رفتار و خصایص رفتاری کودکان موثر باشد.
نظر شما