به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست خبری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سه‌شنبه(۱۵شهریور‌ماه) با حضور عصمت مومنی، معاون کتابخانه ملی؛ فاطمه صدر، معاون پژوهش و منابع دیجیتال کتابخانه ملی و محمدجواد جعفریان، معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در تالار اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شد.

صدر با بیان اینکه اداره کل پژوهش کتابداری و آموزش یکی از اداره کل‌های مهم  معاونت پژوهشی را بر عهده دارد. این اداره کل مسئولیت سه گروه پژوهشی ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی گروه پژوهشی علم داده و هوش مصنوعی، علم اطلاعات و دانش‌شناسی بر عهده دارد.

معاون پژوهش  و منابع دیجیتال کتابخانه ملی ایران افزود: از آنجاکه کتابخانه ملی نقش حاکمیتی و مرجعیت را در برخی حوزه‌های تخصصی مانند علوم آرشیوی علم اطلاعات و دانش‌شناسی و حفاظت و نگهداری از اسناد و تحقیقات تاریخ معاصر و تاریخ شفاهی برعهده دارد. اعضای هیات علمی سازمان در قالب گروه‌های پژوهشی مشغول انجام طرح‌های پژوهشی با اولویت ملی هستند.  

وی با بیان اینکه در بخش آموزش معاونت پژوهش و منابع دیجیتال  کتابخانه ملی توامندسازی نیروهای داخل سازمان و آشنایی با علوم و فنون روز در بخش وظایف اداره آموزش معاونت پژوهش کتابخانه ملی  تعریف می‌شود. در مجموع در این اداره کل 16 دوره آموزشی برگزارشده که 12 دوره این آموزش‌ها مجازی و چهار دوره حضوری بوده است.

صدر درباره تعداد طرح‌های مصوب پژوهشی در حال انجام در شرف تکمیل این سازمان گفت: 31 طرح پژوهشی در اداره آموزش معاونت پژوهش کتابخانه ملی در حال انجام و اتمام است. انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در قسمت اداره  منابع کتابی و غیر کتابی به تولید و انتشار آثار اندیشمندان داخلی  و خارجی منتشر می‌کند. این اداره وظیفه انتشار نسخ خطی و نفیس را دارد و  هم در زمینه آثار پژوهشی مانند دستنامه‌ها اصطلاح‌نامه‌ها دانشنامه‌های تخصصی آثار سند پژوهشی تاریخ معاصر و تاریخ شفاهی را دربرمی‌گیرد.

وی درباره تدوین دانشنامه‌ها اظهار کرد: دانشنامه مدیریت اسناد، علم آرشیو، دانشنامه سند‌شناسی و دانشنامه زنان ایران، چهار دانشنامه‌ در حال تدوین در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هستند.

آمار اعضای کتابخانه ملی تاپایان مرداد‌ماه 256 هزار عضو نفر است
مومنی گفت: کتابخانه ملی وظیفه صیانت، حفاظت، گردآوری و ساماندهی آثار مکتوب و غیر‌مکتوب در بحث ایران‌شناسی اسلام‌شناسی، انقلاب اسلامی و تلاش برای تقویت و اعتلای سطح تخصصی کتابداری و اطلاع‌رسانی و علم اطلاعات و دانش‌شناسی، مشورت و نظارت بر کتابخانه‌های کشور را بر عهده دارد.
 
وی گفت: چهار اداره کل فراهم‌آوری و حفاظت، اداره کل پردازش و سازماندهی، اداره کل اطلاع‌رسانی و اداره کتب و نسخ خطی از دی‌ماه سال گذشته تا پایان مرداد‌ماه آماری از فعالیت‌های خود ارائه کردند؛ به‌عنوان مثال؛ اداره‌کل فراهم‌آوری و حفاطت کتابخانه ملی از دی‌ماه سال گذشته تاکنون 80هزار نسخه کتاب لاتین و 52715نسخه نشریات را در بخش مبادله و اهدا دریافت کرده است.

وی با اشاره به کل منابع دریافت شده در بخش مبادله و اهدا اداره کل فراهم‌آوری و حفاظت این سازمان گفت: اداره کل فراهم‌آوری و حفاطت در بخش اهداء در مجموع 338 هزار و 766 منبع دریافت کرده است که که شامل 26594کتاب و 39946 منبع غیرکتابی، 35635 نشریه و 502 پایان‌نامه است.
 
معاون کتابخانه ملی درباره آمار‌های ارائه شده در بخش اداره کل پردازش و سازماندهی کتابخانه ملی گفت: در این اداره کل در بخش بررسی درخواست‌های فیپا و ایجاد رکورد در بخش منبع کتاب 60801 و در بخش غیرکتابی 102 منبع ثبت کرده است. همچنین این اداره کل، در بخش فهرست‌نویسی پیش از انتشار فیپا در بخش کتابی 56784 منبع و در بخش غیرکتابی 102 منبع ثبت شده است.
 
وی افزود: در این بخش از دی‌ماه سال گذشته تاکنون در مجموع برای 126 کتابخانه شابکا صادر شده است؛  همچنین در این بخش 339 شاپا برای نشریات جاری و 344 شاپا برای نشریه‌های قدیمی ثبت شده است.

مومنی درباره آمار اداره کل اطلاع‌رسانی گفت:  این اداره کل در قسمت فعالیت‌های جاری گروه مخازن تخصصی و عمومی کتاب؛ از دی‌ماه سال گذشته تاکنون، آماری را ارائه کرده است.  به‌عنوان مثال؛ امانت کتاب در بخش کتابخانه‌های عمومی 13755 نسخه کتاب و در بخش تالارهای تخصصی از مخازن بسته؛ 42هزار و 353 نسخه کتاب بوده است.
 
مومنی درباره افزایش منابع سازمان افزود: براساس آمار اداره کل اطلاع‌رسانی در بخش فعالیت‌های جاری گروه مخازن تخصصی و عمومی کتاب، موجودی مخازن تخصصی و عمومی کتابخانه ملی در این مدت، 46 هزار و 820 نسخه افزایش داشته است.

وی درباره آمار اعضای کتابخانه ملی از دی‌ماه سال گذشته تا پایان مردادماه گفت: از دی‌ماه سال گذشته تا مرداد‌ماه امسال، 4820 عضو جدید به  اعضای کتابخانه ملی افزوده شده است. 4200 نفر از اعضا قبلی کارت عضویت خود را تمدید کردند. اعضای کتابخانه ملی تا پایان مرداد‌ماه امسال 256 هزار نفر است.


جعفریان، معاون اسناد کنابخانه ملی در این نشست با اشاره به فعالیت‌هایی که در این بخش برای مدیریت بحران‌های مختلف از‌جمله سیل، آتش‌سوزی و آفات پیش‌بینی شده است، گفت: بعد از بارندگی‌های اخیر، به‌طور کلی شیوه‌نامه‌های مدیریت رطوبت و شیوه سرکشی‌ها به مرکز اسناد آرشیو ملی تغییر کرد. در بارندگی اخیر با توجه به اینکه 60 ساعت بعد از پایان بارندگی،  
مراجعه 60 ساعته به مخازن در زمان بارندگی‌های شدید در سنوات گذشته موجب آبگرفتی ساختمان مرکز آرشیو شده بود که این سرکشی‌ها به نظارت 24 ساعته و حضور نگهبانی دائم در این محل تغییر عملکر داد.
 
وی با بیان اینکه در بارندگی‌های اخیر سرکشی‌های یک‌ساعته و اقامت مدیران در ساختمان آرشیو ملی باعث شد اسناد مورد نظارت مستمر قرار بگیرد. در اولین زمان حضوردرباره سیتم اطفای حریق در مرکز آرشیو ملی گفت: به‌زودی اپراتور 24 ساعته کنترل حوادث را در بخش ایمنی و پشتیبانی ساختمان مرکز آرشیو ملی مستقر می‌کنیم.
 
انتقال یک میلیون  و 254 میلیون برگ سند در یک‌سال گذشته
جعفریان از وجود بیش از ۴٠٠ میلیون برگ سند در ساختمان آرشیو ملی ایران خبر داد و گفت: از میان این تعداد،  20 درصد سندها فهرست‌نویسی شده‌اند. در یک‌سال گذشته یک‌میلیارد و 254 میلیون برگ سند به سازمان آرشیو ملی منتقل شده که ۲٠ میلیون برگ سند آن دارای ارزش نگهداری بودند و یک‌میلیارد و 230 میلیون برگ سند امحا و 60هزار متر مربع فضا در زمینه سند آزاد شده است.
 
معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: در مرآوده با سازمان‌ها و نهادها نقش تسهیل‌گری به جای تصدی‌گر را  در بخش سند  دردستور کار قرار دادیم و خواستار ارائه روش‌های مناسب برای نگهداری اسناد سازمان‌ها از سوی معاونت اسناد کتابخانه ملی شدیم.
 
معاون اسناد کتابخانه ملی ایران از همکاری با شهرداری تهران برای اختصاص فضایی برای انتقال اسناد کتابخانه ملی به فضایی بالغ بر 6‌هزار متر مربع خبر داد و اظهار کرد: اسناد از این پس این محل جایگزین اسناد  ملی راکد می‌شوند و در واقع این اسناد در این محل تفکیک می شوند اسناد امحا شونده و دارای ارزش شناسایی می‌شوند.
 
جعفریان درباره حوزه اشاعه معاونت اسناد کتابخانه ملی ایران گفت: تالار پژوهش  کتابخانه ملی ایران 6‌ماه گذشته،  میزبان 6‌هزار نفر مراجعه‌کننده حضوری بوده است؛ همچنین خدمت اسکن اسناد در محل کتابخانه ملی به زودی آغاز می‌شود. 

دیجیتال سازی 620 عنوان نسخه خطی در طول هشت‌ماه

صدر در پاسخ به پرسش خبرنگار ایبنا درباره دیجیتال‌سازی نسخ خطی گفت: براساس آمار در کتابخانه دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران،  699 هزار و  582  نسخه خطی در کتابخانه ملی وجود دارد که مربوط به تصاویر نسخ خطی ایران در کشورهای دیگر و خودمان است و 620 عنوان نسخه خطی هم در طول هشت‌ماه گذشته دیجیتال‌سازی شدند.

در ادامه معاون اسناد کتابخانه ملی ایران در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایبنا درباره  اسناد دیجیتال‌سازی شده مرکز اسناد آرشیو ملی و بارگذاری این اسناد گفت: بیش از 400 میلیون برگ سند اکنون در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران وجود دارد. اگر به سسیتم سامانه رسا آرشیو ملی مراجعه کنید هر سندی که در مرکز آرشیو ملی ایران وجود دارد، کاربر حداقل کاربرگش را در این صفحه می‌تواند ببیند.

وی افزود: رویت کاربرگ  پرونده یا سند در سیستم رسا ممکن است چند صفحه یا چندین هزار صفحه باشد و کابر بعد به سراغ دیتاهای بیشتر برود. از این دیتاهای ریز، یعنی جزییات اسناد موجود، نزدیک 20 دردصد فهرست‌نویسی دقیق و 12 درصد دیجیتال‌سازی شدند؛  البته کاربران کتابخانه ملی ازطریق ایمیل و سامانه ارتباطی، مراجعه حضوری  به تالار پژوهش کتابخانه ملی امکان رویت اصل سند را نیز دارد.

جعفریان اظهار کرد: هر سندی که در مرکز آرشیو ملی وجود دارد، حداقل کاربرگش موجود است و امکان دسترسی کاربران به آن در محیط رسا وجود دارد. اما ممکن است این کاربرگ‌ها دیجیتال‌سازی نشده باشند و به‌صورت حضوری می‌توان این سند را با مراجعه حضوری در صورت نداشتن محدودیت دسترسی رویت کرد.  

عصمت مومنی معاون کتابخانه ملی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایبنا درباره آمار نسخ خطی موجود در کتابخانه ملی، و آمار دیجیتال‌سازی این منابع اظهار کرذ: براساس آمار موجود 40 هزار و 629 نسخه خطی ثبت شده و 35 هزار و 20 نسخه چاپ سنگی ثبت شده در کتابخانه ملی وجود دارد.  

وی درباره بودجه خرید منابع خطی در کتابخانه ملی گفت: این بودجه در ردیف بودجه‌های تملکی حساب می‌شود و از سال 1400 تاکنون 73 نسخه خطی در کمیته  خرید ارزیابی نسخ خطی انجام شده و امیدواریم با اختصاص بودجه این نسخه‌های خطی خریداری شوند.

مومنی درباره وجود بانک اطلاعاتی از منابع خطی خارج از کشور گفت: رایزنان فرهنگی در زمینه شناسایی نسخ خطی نقش مهمی دارند. یکی از ماموریت‌های مهم رایزنان فرهنگی  شناسایی آمار نسخ خطی منتسب یا درباره ایران در خارج از کشور است. اخیرا در حوزه شناسایی نسخ خطی تفاهم‌نامه‌ای منعقد شده و امیدواریم براساس این تفاهم‌نامه‌‌های منعقد شده است.

در بخش دیگری از این نشست، معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره اینکه سال 98 نقل قول‌های متعددی درباره اسناد آسیب‌دیده مطرح شد گفت: در سال 98 اتفاقی در طبقه منفی پنج آرشیو ملی رخ داد، اتفاق ناگواری بود که موجب آسیب دیدن حجمی از اسناد در آن بخش شد. در آن دوره بخشی از آن اسناد در دست بررسی بود که یا امحا شود یا نگهداری شوند و بخشی هم اسنادی بودند که از آن مرحله گذشته و ارزش نگهداری داشتند. مشخص نیست که چند درصد از اسناد آسیب‌دیده، مربوط به اسنادی است که باید امحا می‌شد و چند درصدی از آن‌ها اسنادی بود که قابل نگهداری بود.

وی با بیان اینکه میزان آسیب بالا بوده و بخش قابل توجهی از آن اسناد امحایی بوده است، اظهار کرد: این اتفاق به این دلیل رخ داد که در آن هنگام حدود 60 ساعت بازرسی و بررسی از مخازن صورت نگرفت؛ یعنی از ساعت 16 روز چهارشنبه تا ساعت 8 روز شنبه سرکشی به مخازن صورت نگرفته بود؛ این در حالی بود که در آن زمان بارندگی شدیدی رخ داده بود و دما در آن طبقه، با دیگر طبقات، حدود 10 درجه تفاوت دارد.

سرنوشت ثبت مثوی در کمیته حافظه جهانی
محمد‌هادی ناصری، سرپرست اداره کل حوزه ریاست کتابخانه ملی،  همچنین در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر سرنوشت ثبت مثنوی در کمیته حافظه جهانی(یونسکو) گفت: ماجرای ثبت مثنوی در کمیته حافظه جهانی یک ماجرای مشترک بین چند کشور است و باید یک فرآیند دقیق و مفصلی را طی کند که در حال حاضر در دست انجام است.

وی درباره حضور سه کشور ایران، ترکیه و افغانستان و اینکه آیا افغانستان با توجه به تغییر ساختار سیاسی همچنان در این پرونده حضور دارد یا خیر، گفت: این پرونده با همان روال قبلی پیگیری می‌شود.