به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «فلسفه علوم انسانی اسلامی و چیستی علوم انسانی اسلامی» از سلسله نشست‌های سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با سخنرانی حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی مصباح (عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی)، جمعه (سی‌ام اردیبهشت‌ماه) به صورت حضوری در مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد.
 
علی مصباح درباره پیشینه علوم انسانی گفت: علوم انسانی به علومی گفته می‌شود که برای تنظیم روابط خانوادگی، بین‌المللی، اقتصادی و ... انسانی در مقاطع مختلف است؛ به نحوی که این روابط موضوع علوم انسانی است. در گذشته جوامع به شدت تحت تاثیر ادیان قرار داشت و این روابط به وسیله آموزه‌های دینی تعریف و تنظیم می‌شد؛ از زمان رنسانس و مدرن، ابزارها پررنگ‌تر شدند و بیشتر متفکرین به دنبال این بودند که اگر دستوری را می‌پذیرند، بتوانند با عقل آن را اثبات کنند؛ بنابراین در حال حاضر روابط انسانی به علومی گفته می‌شود که بتوان با عقل آن را اثبات کرد.
 
وی ادامه داد: اگر در علوم انسانی تجربه و اثبات عقل را کنار بگذاریم و به دنبال روابط شخصی برویم، با ذهنیات سروکار داریم؛ بنابراین هدف علوم انسانی تغییر کرد. این تغییرات باعث شد، علوم انسانی تغییر کند اما مطلبی که ثابت است این است، مسائل و موضوعات دور یک محور می‌چرخند. تمام این دیدگاه‌ها، مسائل انسانی را از دیدگاه‌های مختلف نگاه می‌کنند. وقتی که با منطق‌های مختلف روبرو می‌شویم، یک بخشی از این مسائل مربوط به این است که انسان چیست و روابط آن چیست؟ بخش دیگر که تفاوت عمده‌ای دارد، ارزش‌یابی این رفتارهاست؛ اگر رفتاری نادرست است، وظیفه اصلاح آن بر عهده علوم انسانی‌ست و باید دستورالعملی را صادر کند.
 
عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی درخصوص رفتارشناسی انسان گفت: رفتارشناسی انسان در اسلام، تنها مختص بعد ظاهری آن نیست بلکه بعد روحی و عرفانی آن هم مهم است؛ کسی که با این مبانی وارد اسلام می‌شود و براساس این مبانی، رفتارها را می‌سنجد، در بسیاری از موارد رفتاری مقابل رفتار تجربه‌گرا دارد. بهترین روش بررسی آثار رفتار فرد، از ابتدای تولد تا مرگ است؛ اگر آثار خوبی برجای می‌گذارد یعنی آن کار خوب است و اگر آثار بدی برجای می‌گذارد یعنی آن کار بد است. حال اگر این معیارها را از لحظه مرگ فراتر ببریم یعنی پس از مرگ و تا انتها. در نتیجه نمی‌توانیم بگوییم این کار خوب است یا بد. چون یک سری از کارها آثار مثبت یا منفی موقت دارند و آثار اصلی آن‌ها پس از مرگ مشخص می‌شود. بنابراین اگر خود را محدود به زندگی این دنیا و جامعه کنیم، شناخت ناقص است.
  
مصباح از هدف اسلامی‌سازی علوم انسانی گفت: مقصود از اسلامی‌سازی علوم انسانی، مسائلی است که در حیطه و حوزه علوم انسانی می‌گنجد. در جهان صاحب‌نظران متفاوتی اقدام کردند و دیدگاه‌های خود را بیان کردند. حال اینکه اسلام چگونه برخورد می‌کند؟ این پاسخ‌ها، علم علوم انسانی می‌شود. علوم اسلامی بدین معنا نیست که با تمام مسائل و مکاتب اختلاف‌نظر داشته باشد بلکه با بعضی از مسائل اختلاف دارد؛ هرچند که در بسیاری از مواقع به مشکل برنمی‌خوریم، بلکه باید آن‌ها را بر اساس منابع علمی بررسی کنیم و نقاط مثبت آن را کشف کنیم و نقاط منفی را نپذیریم؛ نکات مثبت را جایگزین نکات منفی کنیم.

وی درباره دیدگاه‌های مختلف در علوم انسانی افزود: در علوم انسانی اسلامی دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ در بعضی از دیدگاه‌ها باید از عقل استفاده کنیم و به دنبال وحی و شهود نرویم؛ با این دیدگاه دیگر علوم اسلامی نداریم و تنها علوم انسانی است؛ ما از راه عقل می‌فهمیم که نیاز داریم در بعضی از جاها به وحی برسیم و عقل می‌تواند تشخیص دهد که ما ادعای وحی کدام فرد را بپذیریم. خداوند در کنار وحی، عقل، حس و ... قرار داده است؛ آنچه را که از طریق این راه‌ها می‌توان فهمید، نیاز نیست که دوباره از راه وحی فهمید.

مصباح در انتها تاکید کرد: اسلام انسان را به تعقل و تحقیق دعوت می‌کند؛ بنابراین تنها نگاه به منابع وحیانی، نگاه کاملی نیست بلکه به همراه عقل کامل می‌شود. در جوامع بشری خیلی از موضوعات را کامل نمی‌دانند زیرا تمام منابع فهمی را نادیده گرفته‌اند؛ در اصلاح رفتارها دچار مشکل می‌شوند چون شناخت آن‌ها از انسان و ابعاد انسانی ناقص است. مسائل و مشکلات فردی و انسانی که در جوامع مختلف می‌بینیم، نتیجه شناخت ناقص انسان است و این یک خسارت است.

سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از بیست‌ویکم اردیبهشت‌ماه آغاز شده است و تا سی‌ویکم اردیبهشت‌ماه 1401 به مدت 10 روز ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان برای بازدید و خرید کتاب می‌توانند به مصلی امام خمینی (ره) مراجعه کنند.