در این مراسم که به نقد و بررسی کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای» اختصاص داشت، نگارنده این اثر «مهدی جمشیدی»، در قالب یک پژوهش علمی و مستند، اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای را گردآوری کرده و روایتی تحلیلی و راهبردی از آن ارائه کرد. او گفت: تلاش کردم تا مخاطب در این اثر هم با زیرساخت‌های معرفتی و فکری اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای آشنا شود و هم با نمودها و مصداق‌های عینی آن. این اثر در چهارچوبی روایت شده که شامل مجموعه‌ای از تجویزها و توصیه‌های فرهنگی بوده و ادبیات آن استدلالی و بین‌الاذهانی است. جهت‌گیری اثر به سوی اندیشه‌پردازی و تبدیل گفته‌های فرهنگی به اندیشه‌های فرهنگی است. همچنین در آن از پرداختن به اضلاع ساختاری غفلت نشده و مسئله‌هایی از جنس نظام‌سازی فرهنگی مهم انگاشته شده‌اند.
عضو هیئت علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره اثر خود بیان کرد: نوشتار حاضر به موضوع نظریه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای می‌پردازد و «خوانش نظریه‌وار» از گفتارهای فرهنگی حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای، در دستورکار قرار گرفته است.
او بیان کرد: تلاش کرده‌ام در اثر خود از گفته‌ها و نکته‌های پراکنده رهبر انقلاب در حوزه فرهنگ، اندیشه فرهنگی بیافرینم. براین اساس، منظومه‌ای راهبردی از بنیادی‌ترین بخش‌ها و پاره‌هایی از اندیشه فرهنگی ایشان، طراحی شده که اضلاع مهم این کتاب را دربر می‌گیرد و مخاطب از طریق آن می‌تواند با مواضع و دیدگاه‌های فرهنگی ایشان، به روشنی و به طور دقیق، آشنا شود.
او ادامه داد: از آنجایی که رهبر بیان کردند رشد فرهنگی بعد از انقلاب سرعت کمی داشته و کم شتاب بوده، به بازاندیشی در سیاست فرهنگی که از سوی ایشان بیان شد پرداختم و از آنجایی که رهبر یک متفکر مفهو‌م پرداز بویژه در حوزه فرهنگی هستند، و ذهن ایشان یک ذهن مفهو‌م‌پرداز است به تالیف این کتاب دست زدم که بیشتر شبیه یک دانش‌نامه است و اگر کسی یک‌بار این کتاب را بخواند از سال 1353 تاکنون با تمامی فعالیت‌های فرهنگی ایشان آشنا می‌شود.
جمشیدی اظهار کرد: یکی از معیارهای من در نگارش کتاب این بود که بتوانم نظریه‌پردازی کنیم. بازسازی تفکرات ایشان متکی بر مفاهیم هستند، مفاهیمی که انقلاب اسلامی را نشر و گسترش داد و می‌توان از این مفاهیم یک دانش‌نامه تهیه کرد.
او توضیح داد: نظریه، معرفتی دانسته می‌شود که متناسب با اقتضائات علم شکل گرفته است، اما اندیشه، تا حد زیادی، تابع این قواعد نیست و بیشتر وامدار فلسفه و ایدئولوژی، و دین است. براین اساس، نظریه معرفتی معتبرتر و متقن‌تر از اندیشه قلمداد می‌شود و معرفت‌هایی که نتوانند حدنصاب‌های نظریه را فراهم آوردند به منطقه حاشیه‌نشین و دورافتاده اندیشه، تبعید می‌شوند.
او افزود: نگاه مساله‌محور که می‌تواند نگاهی کارکردی باشد و نگاه تاریخی که بریده‌ای از تاریخ را بیان می‌کند، از ملاک‌های دیگر در نگارش این کتاب بودند. همچنین تولید چارچوبی مفهومی که خودش موضوعیت داشته باشد معیار دیگر است.
جمشیدی در انتها بیان کرد: من فرهنگ، فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی را به عنوان چارچوب مفهومی در نظر گرفتم که چارچوبی معرفتی است و بنابراین سه فصل از کتاب دلالت مفهومی دارد و بعد وارد بخش دوم کتاب که تاریخی است می‌شوم.
در ادامه این مراسم سعیدی‌فر درباره کتاب بیان کرد: در این کتاب سعی شده است نظریه وجود داشته باشد و روش‌شناسی نیز بحث و توضیح داده شده که به لحاظ روشی چه روشی مورد استفاده قرار گرفته است زیرا باید بدانیم که این کتاب برداشت شما از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای را بیان می‌کند نه سخنان خود ایشان را.
او تصریح کرد: چیزی که در کتاب جایش خالی است تصاویری از خود سوژه است زیرا می‌خواهید اندیشه ایشان را بحث کنید. بنابراین اگر در ابتدای کتاب تصاویری از ایشان ارائه می‌شد مخاطب در پرتو آن تصاویر، مولف را دنبال می‌کرد. مثلا می‌دانست که شخصیت مورد بحث کتاب دو نوع زیست فرهنگی را تجربه کرده است. یک نوع زیست فرهنگی قبل از انقلاب و یک نوع زیست فرهنگی بعد از انقلاب. بعد که تصاویری از ایشان ارائه می‌شد می‌توانست بحث را بهتر ادامه دهد. زیرا اشاره به اینکه ایشان یک فقیه است و اگر ما زندگی او را به‌عنوان یک فقیه در نظر بگیریم مخاطب می‌دانست که یک فقیه مصلحت را همیشه مد نظر دارد و بر اساس مصلحت است که نظر خود را مطرح می‌کند.
سعیدی‌فر اظهار کرد: یکی از مسائلی که می‌شد در کتاب کار شود ولی وجود نداشت این بود که برای «تبیین» هم یک مفصل در کتاب باز می‌شد. چارچوب نظری و توصیف در کتاب وجود دارد ولی تبیین که بیشتر جنبه تئوریک دارد و به چرایی راودادها توجه می‌کند در کتاب وجود ندارد. این درحالیست که اگر ما نظریه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای را بخواهیم مطرح کنیم، تبیین نظر ایشان دارای اهمیت است.
علی جعفری استادیار علوم ارتباطات احتماعی و معاون فرهنگی کمیته امام خمینی(ره) هم درباره این کتاب گفت: کار از لحاظ محتوایی و در سطح صورت‌بندی و توضیح مفاهیم مادر کار خوبی است و تمام مفاهیم فرهنگی اعم از ولنگاری فرهنگی، فتوحات فرهنگی و... که از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده، در کتاب وجود دارد. همچنین راهبردهایی که رهبر انقلاب برای برون رفت از بحران‌ها مطرح می‌کند نیز در این کار بیان شده است.
او بیان کرد: ما در ایران به‌ویژه در سنت آکادمیک خود، شرح اندیشه بسیار کم داریم و اساساً شرح اندیشه یا تفسیر اندیشه وجود ندارد یا اگر وجود دارد به عنوان یک فعالیت آکادمیک مطرح نمی‌شود در حالی‌که در فعالیت آکادمیک دنیا اساسا سنّت روایت اندیشمندان، خودش یک عملکرد آکادمیک محسوب می‌شود. مثلا صدها کتاب هگل را روایت کرده است. اما در ایران چون سنت روایت، سنت شرح و سنت نقد وجود ندارد، وقتی صحبت از نقد می‌شود ما درگیر تعارفات می‌شویم.
جعفری ادامه داد: در حوزه علمیه این مسئله کمتر وجود دارد و مسئله حل شده‌ای است. مثلا اغلب فقهای بزرگ ما، شرحی بر آثار بزرگان دارند تاجایی که گاهی حتی خود شرح اثر، با ارزش‌تر از اصل اثر است. بنابراین اثری که کمک کند تا شما آثار بزرگان آن اندیشه و تفکر را بهتر بشناسید در ایران بسیار کم وجود دارد اما در سنت آکادمی غرب مرسوم است. بنابراین در غرب رقابت در اندیشه وجود دارد اما در سنت آکادمی ما افراد آکادمیک وارد این حیطه نمی‌شوند.
او تصریح کرد: بخشی از بازار نشر در اروپا این است که بازار ایده‌هاست تا همه بتوانند ایده‌شان را مطرح کنند و جامعه در نهایت بتواند ایده بهتر و برتر را انتخاب کند. بنابراین رقابت در اندیشه وجود دارد. این کتاب به جهت اینکه روایت و خوانش اندیشه یک شخصیت مهم که مفهو‌م‌ساز بوده را بیان کرده و به اندیشه او اهمیت می‌دهد، هم برای سنت دانشگاهی و هم سنت حوزوی ضروری است. بنابراین این کتاب می‌تواند علاوه بر تشدید سنت روایت و نقد و شرح، در حوزه بیانات آیت‌الله خامنه‌ای یک اثر خاص باشد.
نظر شما