تنگناها و ستیزه برای منزوی‌کردن زبان فارسی در افغانستان همواره وجود داشته است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خوزستان، وب نشست مجازی با عنوان «نقش شعر و زبان فارسی در یکپارچگی فرهنگی و تاریخی ملت‌ها» به میزبانی انجمن ترویج و زبان ادب فارسی (شعبه خوزستان) و با حضور گلرخسار صفی‌آوا شاعر برجسته فارسی‌زبان از تاجیکستان، محمدکاظم کاظمی شاعر و متقد ادبی افغانستانی مقیم ایران، مهدی باقرخان شاعر پارسی‌گوی و مدرس دانشگاه از هندوستان، سیداحمد شهریار شاعر پارسی‌گوی از پاکستان و علی‌محمد مودب شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی از تربت جام، شامگاه گذشته (27 شهریورماه) برگزار شد.

در این نشست منوچهر جوکار دبیر نشست و مسئول انجمن ترویج و زبان ادب فارسی (شعبه خوزستان) ضمن خوشامدگویی به میهمانان و گرامیداشت روز شعر و ادب پارسی گفت: انجمن شعر و ترویج زبان فارسی در صدد است تا با برگزاری نشست‌ها با کشورهایی که وجوه مشترک با ایران دارند، بتواند به واسطه فرهنگ و تاریخ ملت‌ها گنجینه زبان فارسی را حفظ کند تا به عنوان میراثی برای نسل‌های آینده، به آنها منتقل شود.

جوکار افزود: باید تلاش کنیم زبان فارسی را از بحران‌هایی که در کشورهای همسایه در حال روی دادن است، حفظ کرده و برای قلمرو فارسی زبانان در سراسر جهان آینده روشن را امید داریم.

در این نشست محمدکاظم کاظمی شاعر و منتقد ادبی افغانستانی مقیم ایران گفت: وقتی به قلب تاریخ مراجعه می‌کنیم، درمی‌یابیم که زبان فارسی افغانستان به نوعی صورت قدیمی زبان فارسی ایران است.

کاظمی زبان را پل ارتباط و پیوند انتقال پیام بین ملت‌ها دانست و بیان کرد: سه کشور فارسی‌زبان افغانستان، تاجیکستان و ایران اگرچه پراکنده هستند، اما می‌توانند بدون واسطه و با تعامل و داد و ستد دانش‌شان را به هم انتقال دهند؛ سه کشوری که مردمانش بدون نیاز به مترجم می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و آثار صوتی در هرسه کشور قابل استفاده است.

مولف کتاب «پیاده آمده بودم» ادامه داد: 70 درصد کتابفروشی‌های افغانستان کتاب‌های چاپ ایران را به مخاطبان ارئه می‌دهند و به خصوص نزدیک سال تحصیلی دانشگاه‌ها تعداد زیادی کتاب از ایران به افغانستان ارسال می‌شود.

این پژوهشگر ادبی با اشاره به چالش‌ها و تنگناهای زبان فارسی در افغانستان تصریح کرد: در افغانستان همواره تنگناها و ستیزه برای منزوی کردن زبان فارسی از گذشته تاکنون وجود داشته و حلقه‌ای در حاکمیت افغانستان در تلاش هستند که با تاکید بر زبان دَری، زبان فارسی را تضعیف کرده و این دو زبان را مستقل بدانند.

وی در پایان ضمن ابراز امیدواری از برون‌رفت فضای تاریک در فرهنگ افغانستان عنوان کرد: وظیفه شاعران و نویسندگان تقویت و پاسداشت زبان فارسی و حفظ کردن این تمدن است.

مهدی باقرخان شاعر هندی هم با اشاره به تاریخچه‌ زبان فارسی در هند گفت: هرچند زبان فارسی در هند پیشینه چند ساله دارد و در یک برهه زمانی معادل باسواد و با فرهنگ بودن به شمار می‌آمد؛ اما از زمان ورود انگلیس به هند زبان انگلیسی با زبان فارسی خلاصه شد و زبان فارسی به عنوان زبان خارجی یک کشور غریبه، مواجه شد.

باقرخان با تاکید بر اینکه زبان فارسی با هوییت تاریخی و تمدن هند گره خورده است، بیان کرد: فلسفه هند و متون مقدس هند از طریق زبان فارسی به دنیا شناخته شده است و نسخه خطی کیفی و کمی در هند موجود است که در ایران نیست و برای حفظ تمدن کشور هند باید بتوانیم منابع اصیل فارسی را گسترش دهیم.

مدرس دانشگاه‌های فارسی زبان هند افزود: 40 دانشگاه زبان و ادبیات فارسی مستقل در هند وجود دارد و بیش از 70 درصد زبان هندی از زبان فارسی است و آنچنان این زبان در زبان دَری هند درآمیخته و همه کلیدواژه‌های زبان دَری را دربرگرفته است.

خالق مجموعه شعر «شیراز هند» ضمن ابراز خرسندی از تغییر رویکرد دولت‌ها نسبت به پاسداری پیشینه تاریخی گفت: اخیرا از سوی دولت هند مصوبه 2020 اعلام شده است که بر اساس این مصوبه زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی کلاسیک هند در برابر زبان سانسکریت قرار داده است. امیدوار هستیم ثمرات این مصوبه به زودی در سطح حفظ زبان فارسی به بار بنشیند.

گلرخسار صفی‌آوا شاعر برجسته فارسی زبان تاجیکستانی هم در این نشست گفت: به شیوه عاشقان و با لهجه‌ی عارفان و با زبان بی‌نظیر حافظ، رودکی، فردوسی و مولوی و به پارسی سخن می‌گویم که ما وارث این چنین زبان بزرگی هستیم.

وی افزود: خدا را شکر می‌کنم که هدیه زبان فارسی را به من عطا کرد. زبان مولانایی که معجزه تمام زبان‌ها، لهجه‌ها و قاره‌ها است. زبان عمر خیام که در عمق و بنیاد سخن انسان‌ها را آرام می‌کند و ما از سعادت و صدای این زبان بهره می‌بریم.

سیداحمد شهریار شاعر پاکستانی از دیگر سخنرانان این نشست هم با اشاره به وجوه اشتراکات زبان فارسی در این کشور گفت: قومیت‌های مختلفی در این کشور زندگی می‌کنند که اصالتا ایرانی اما ساکن پاکستان هستند و به زبان فارسی ایران امروز صحبت می‌کنند و مهاجرانی که شهروند پاکستان شدند نیز با زبان مادری فارسی سخن می‌گویند. همچنین سرود ملی پاکستان به زبان فارسی سروده شده و تنها یک کلمه اضافه آن دَری است که همه نشانگر انس عجیب زبان فارسی در این کشور است.

شهریار با توضیح اینکه بیش از 60 الی 70 درصد واژگان فارسی در زبان اردوی پاکستان به کار می‌رود، افزود: شاعران پاکستان در اشعارشان بیشتر از کلمات فارسی استفاده می‌کنند و پاکستان با مجلات ادبیات فارسی همکاری دارد که می‌توان به مجله سروش و مجله پیغام آشنا اشاره کرد که هر دو مجله هنجارشکنی کرده و تنها مبنا را بر ادبیات کهن قرار نداده‌اند بلکه از شعر نیمایی و کلاسیک استقاده می‌کنند و به شخصه از طریق همین مجلات با شاعران امرووزی ایران آشنا شدم.

مولف مجموعه شعر «پیراهن گم کرده‌ام» ضعف زنان پاکستان را ناآشنابودن با حوزه ادبیات زنان ایران دانست و اضافه کرد: اطلاعات زنان پاکستان در مورد شاعران و نویسندگان به دوره قبل از انقلاب برمی‌گردد و از رشد آثار شاعران و داستان‌نویسان زن در ایران در این چند سال اخیر بی‌خبر هستند و تصور آنان بعد از انقلاب چاپ کتاب‌های مذهبی است.

شهریار در پایان ضمن ابراز خرسندی از ورود فضای مجازی به کشورها یادآور شد: جای خوشحالی دارد که با عصر ارتباطات و گسترش شبکه‌های مجازی فاصله مرزی کشورها از بین رفته و ما شاهد اوضاع امروز زبان فارسی در اقصی نقاط دنیا هستیم.

علی‌محمد مودب شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی تربت جامی هم گفت: جامعه نخبگان چند کشور فارسی زبان به این نتیجه رسیده‌اند که سرمایه مشترکی دارند. سیاستمداران و قدرتمندان کار خودشان را می‌کنند اما کلمات و لهجه‌ی میراث مشترک تربت جام و هرات جداشدنی نیستند و در حوزه افغانستان زبان فارسی همچون یک معدن بِکر پر از اصطلاحات کهن دست‌نخورده است و رسانه‌های ایران باید بتوانند از این میراث ماندگار صیانت کنند.

مودب ضمن انتقاد از عملکرد رسانه‌ای ایران در جدی‌ نگرفتن تغییرات و تحولات وقایع اخیر افغانستان افزود: وضعیت آژیر خطر در افغانستان به صدا درآمده و باید دولتمردان ایرانی تلاش کنند هویت زبان فارسی و شاعران و نویسندگان افغانستان را از آسیب‌های جدی پیش رو حفظ کنند.