اخلاق‌آهن، شاعر و استاد زبان فارسی دانشگاه جواهر لعل نهرو دهلی نو در این مراسم با اشاره به ارزش و اهمیت شناخت حضرت محمد(ص) گفت: نه تنها پیروان حضرت محمد(ص) بلکه حتی کسانی که از پیروان ایشان نیستند، اما آشنایی با شخصیت ایشان دارند، محبت آن حضرت را در دل خود دارند و این توجه در ادبیات هم نمود یافته است.
شروع آشنایی با پیامبر(ص) از زمان خود ایشان در هند
وی اظهار کرد: آشنایی با پیغمبر(ص) در هند تقریباً از زمان خود ایشان شروع شده است و بعد هم با مهاجرت فارسی زبانان به هند بیشتر رواج می‌یابد. مثلاً مسعود سلمان از اولین شاعران فراسی‌زبان شبه‌قاره هند است که از شاعران بزرگ منطقه به‌شمار می‌آید و شعرها درباره پیامبر(ص) سروده است. همچنین شهاب‌الدین بن‌جمال‌الدین بدایونی متخلص به مهمره یا بوعلی قلندر و بسیاری دیگر از شاعران ایرانی به هند مهاجرت کردند که از میان آنها می‌توان به غزالی مشهدی، عرفی شیرازی، قدسی و شاعران دیگر اشاره کرد و تا امروز تمام این شاعران در مدح پیامبر(ص) شعر گفته‌اند و فقط محدود به زبان فارسی نیست.
همچنین شاعرانی که پیروان دین هندو هستند یا ادیان دیگر که در این منطقه زندگی می‌کنند و آشنایی با شخصیت پیامبر(ص) دارند هم در توصیف پیامبر(ص) شعر سروده‌اند و البته در این زمینه کارهای تحقیقاتی هم انجام شده است و این اقدامات، خود دلیل بزرگی و انسان‌دوستی اهل بیت پیغمبر(ص) و دین اسلام است.
در بخش دیگر این برنامه، محمدکاظم کاظمی، شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی افغانستان با اشاره به جایگاه ویژه شعر نبوی در کشور افغانستان گفت: حتی شاید بتوانیم بگوییم که جایگاه شعر نبوی در کشور افغانستان بیشتر از آن چیزی است که در ایران می‌بینیم. زیرا در ایران به دلیل غلبه فرهنگ تشیع که طبیعتاً شعر مذهبی را به انواع شعر نبوی، شعر علوی، شعر رضوی، شعر عاشورایی و امثال اینها تقسیم‌بندی کرده است، طبیعتاً سهم پیامبر(ص) در شعر فارسی در این سرزمین کمتر از مقداری است که در سنت شعری قدیم ما و در افغانستان بوده است.
سهم برجسته پیامبر(ص) در اشعار و مداحی ها در افغانستان
وی عنوان کرد: در افغانستان هم در شعر و هم در مداحی‌ها و منقبت‌ها سهم پیامبر(ص) بسیار برجسته است. البته این را نباید انکار کرد که برجستگی حضور پیامبر(ص) در شعر افغانستان تا حدودی در شعر سنتی و شعرهایی که در غالب‌های قصیده از سوی شاعران حدود صدسال پیش سروده می‌شده بیشتر به چشم می‌خورد و هرچه به سمت امروز می‌آییم، جلوه شعر مذهبی در کشور کم‌رنگ‌تر می‌شود.
کاظمی افزود: به هرحال شعر افغانستان را از این منظر به چند دسته می‌توانیم تقسیم کنیم، یکی شعرهایی است که بر اساس سنت قدیمی منقبت‌سرایی یا نقدسرایی در شعر فارسی سروده می‌شده و شاعرانی که در دوره‌هایی مقارن با مشروطیت می‌زیسته‌اند، اشعارشان این حال و هوا را دارد. هرچه به سمت امروز حرکت می‌کنیم، شعر نبوی کشور ما هم به‌روزتر می‌شود و ما در آثار کسانی مثل خلیل‌الله خلیلی یک مقدار حال و هوای امروزی‌تر و نزدیک‌تر با حس و حال و تجربه‌های عینی انسان امروز را می‌بینیم.
وی بیان کرد: استاد خلیلی را می‌توانیم از جهت پرداختن به شعر نبوی از شاعران شاخص کشورمان بدانیم هم از این جهت که در یک مقطع تاریخی خاص شعر می‌گفته که کمتر شعر افغانستان جلوه پیدا کرده و هم اینکه شعرهای بسیار و فاخری در مدح حضرت رسول(ص) سروده و به نوعی می‌توانیم او را شاگرد مکتب اقبال لاهوری بدانیم. در یکی از قصیده‌هایی که استاد خلیلی برای حضرت محمد(ص) می‌سراید به جنبه‌های ارتباط شخصی با حضرت نگاه می‌کند، یعنی لحن کلی‌گویی که در شعر نادم دیده بودیم در شعر استاد خلیلی نیست.
این منتقد ادبی گفت: بعضی شاعران مقداری قدم فراتر می‌گذارند و شعر نبوی را با مسائل جامعه پیوند می‌دهند و به نوعی از مدح و منقبت صرف فاصله می‌گیرند و علامه سیداسماعیل بلخی در این زمینه شاعر برجسته‌ای است که وقتی برای پیامبر(ص) شعر می‌گوید تمام مسائل عدالت‌خواهی و مسائل سیاسی و اجتماعی جهان را نشانه می‌گیرد.
وی تصریح کرد: در بین شاعران نسل‌های بعد باز یک مقدار این ارتباط شعر با مسائل سیاسی و اجتماعی زمانه پررنگ‌تر می‌شود و البته این را هم باید معترف بود که در کل حضور پیامبر(ص) در شعر چند دهه اخیر افغانستان کمتر از شعر سنتی است، بخاطر اینکه گرایش‌های غیر مذهبی و حتی مواقعی ضد مذهبی در شعر افغانستان وجود داشته و اینها طبیعتاً سهم شعر مذهبی را در دوره‌هایی کمتر می‌کرده، البته در سال‌های اخیر جهش ویژه در این زمینه می‌بینیم.
در ادامه این برنامه پس از شعرخوانی علیرضا قزوه، شاعر و نویسنده ایرانی، محمد ابوالکلام سرکار، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکای بنگلادش در باب شعر نبوی در بنگلادش و معرفی شاعران آن سامان گفت: سرزمین بنگلادش از سابقه دیرینه تاریخی و فرهنگی برخوردار است و دارای فرهنگ اصیل و غنی و زبان مخصوص بوده و حدود هزارسال است که زبان فارسی به عنوان زبان ادبی، علمی و دینی در این سرزمین رایج شده است و ادیبان، شاعران، سوفیان و نویسندگان آثار ارزنده خود را به این زبان به یادگار گذاشته‌اند.
وی اظهار کرد: زبان بنگالی یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های شبه قاره هند به شمار می‌آید. در زبان بنگالی واژه‌های انگلیسی، عربی و فارسی اضافه شده است و در حال حاضر بیش از هزار واژه فارسی در زبان بنگالی وجود دارد و در زمان قدیم یعنی قرون وسطی و همچنین در دوره جدید شاعرانی بوده‌اند که درباره پیامبر رحمت شعر گفته و کتاب نوشته‌اند.
ابوالکلام سرکار افزود: شاعران قدیم در ستایش پیغمبر(ص) بسیار نوشته‌اند. در دوره معاصر این رسوم تغییر یافته، یعنی شاعران بنگالی در دوره معاصر به پیغمبر(ص) سلام گفته‌اند. درکل شاعران بنگالی در مدح حضرت نبی شعرهای بسیاری گفته‌اند، امید است این آثار در سرزمین بنگلادش حفظ شده و در آینده بیشتر شود.
در ادامه این مراسم با شعرخوانی احمد شهریار، شاعر و پژوهشگر ادبی فارسی و اردو از کشور پاکستان و از سرزمین اقبال لاهوری همراه شد و سپس این شاعر و پژوهشگر ادبی به بیان نظرات خود در باب کنگره جهانی محمد پیامبر رحمت در آیینه ادب و هنر پرداخت و گفت: ما در زبان اردو همیشه مدح پیامبر(ص) را داشته‌ایم و خوشبختانه امروزه کتاب‌های مجزا و بسیاری از کتاب‌هایی که فقط در آنها به مدح پیامبر(ص) پرداخته‌اند را داریم.
وی اظهار کرد: مدح پیامبر(ص) در طول تاریخ شعر اردو در قالب‌های مختلف بوده، نه تنها فقط غزل یا شعر نیمایی و یا شعر سپید، ولی مدح پیامبر(ص) اغلب در قالب غزل بوده است و در زبان اردو رایج است که کتاب‌هایی که به زبان اردو نوشته می‌شود، معمولاً با حمد خدا و مدح پیامبر(ص) شروع می‌شود و این نشانگر اهمیت این موضوع در زبان اردو بوده است. مدح پیامبر(ص) در زبان اردو امروزه بسیار رونق یافته و امید است شاهد آثار بیشتری در این زمینه باشیم.
حضرت رسول(ص)؛ ویژه‌ترین شخصیت دینی در ادبیات فارسی
محمد مرادی، شاعر و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در بخش دیگر این برنامه درباره موضوع پیامبر(ص) و بازتاب نام نورانی ایشان در شعر نبوی گفت: در تاریخ ادبیات فارسی که نگاه کنیم حضرت رسول(ص) ویژه‌ترین شخصیت دینی است که از هزارو صدسال قبل تصاویر و تعابیری از ایشان در ادبیات فارسی نمود داشته است.
وی عنوان کرد: شاعران نخستین در این هزار و صدسال از اشارات عرفانی و گروه‌های مختلف ادبیات و شعر و سرود درباره جنبه‌های معنوی زندگی ایشان سروده‌اند و شاعران بزرگی مثل خاقانی، مولوی و سعدی اشعاری در مدح حضرت رسول(ص) دارند. در دوران غزنویان حضرت امیر(ع) و حضرت رسول(ص) شخصیت‌هایی هستند که بیش از بقیه در ادبیات نمود دارند و از شاعران دوران سامانی نیز می‌توانیم به رودکی اشاره کنیم در کل در قرن چهارم بیشتر در ادبیات فارسی به دانش و فضل حضرت رسول(ص) اشاره شده است و در دوران غزنویان با توجه به سیاست مذهبی که دارند نام حضرت رسول(ص) در اشعار نمود بیشتری پیدا می‌کند. هرچه به دوره 5 و 6 هجری قمری نزدیک می‌شویم بسامد اشعار در ستایش پیامبر(ص) بیشتر می‌شود که از بین آنها می‌توان به سنایی و ناصرخسرو اشاره کرد و اولین کسی که توانسته یک فضای جدیدی به ستایش حضرت رسول(ص) در ادبیات فارسی ببخشد، قطعاً سنایی غزنوی است.
پایان‌بخش این مراسم شعرخوانی رستم عجمی، دکترای زبان و ادبیات فارسی بود.
نظر شما