ایل قشقایی از آن گروه از ایلات و عشایر ایران است که در حال حاضر داده‌ها و دانسته‌های تاریخی درباره آن ـ اعم از خاطرات و اسناد و تا حدودی نیز تحقیق و پژوهش ـ به حدی در دسترس قرار گرفته و منتشر شده است که بتوان گفت از نقش و اهمیت آن در تحولات ایران معاصر شمه‌ای در دست است.
رویدادهای ایل قشقایی کتاب شد
از شیوع آنفلوانزا تا روایت جنگ صولت‌الدوله با پلیس جنوب
فهرست مطالب کتاب شامل این عناوین است: «یادداشت دبیر مجموعه»، «شرحی کوتاه از زندگی میرزا نصرالله دبیری»، «فصل اول: تبار ایلخانان»، «فصل دوم: ریاست داراب‌خان بر ایل قشقایی در سال 1304 هـ.ق»، «فصل سوم: ذکر وقایع در ایلات و عشایر قشقایی» و «فصل چهارم: ذکر وقایع سنه 1336 هجری».
در قسمت‌هایی از یادداشت دبیر مجموعه درباره ایل قشقایی آمده است: «ایل قشقایی از آن گروه ایلات و عشایر ایران است که در حال حاضر داده‌ها و دانسته‌های تاریخی درباره آن اعم- از خاطرات و اسناد و تا حدودی نیز تحقیق و پژوهش – به حدی در دسترس قرار گرفته و منتشر شده است که بتوان گفت از نقش و اهمیت آن در تحولات تاریخ معاصر ایران شمه‌ای در دست است. آنچه نیز اینک به صورت مختصری از رویدادهای ایل قشقایی منتشر می‌شود، برگ دیگری است در تکمیل این دفتر.»
اما میرزا نصرالله دبیری کیست؟ او یک از آخرین میرزایان خاندان شیخ هابیلی از طایفه کشکولی بود و همچنان که از نام و رسمش پیداست به عنوان منشی و کارگزار عمر خود در ایل کشکولی سپری کرده است. آنچه از او بر جای مانده روایتی از تحولات ایل قشقایی در دوره پایانی قاجار با تمرکز بر بزرگان طایفه از جمله حاج عباسعلی‌خان و ابوالفتح‌خان کشکولی است.
دبیری در کنار ثبت روایت ایل قشقایی به وضعیت ایل قشقایی و تحولاتش در سال‌های بعد از مشروطه و دوران جنگ جهانی نخست نظر دارد و نکاتی را بازگو می‌کند که در کمتر منبع دیگری قابل دسترسی است.
یکی از مطالب جالب روایت میرزا نصرالله دبیری بحث شیوع آنفلوانزاست؛ «در سال 1338ه.ق یک سال پس از شیوع آنفلوانزا، ابوالفتح خان از گرمسیرات به خاک کشکولی برمی‌گردد اما نویسنده جوان که تازه ازدواج کرده بود همراه ابوالفتح‌خان به طایف برنمی‌گردد و به عنوان منشی به خدمت صولت‌الدوله درمی‌آید. بعد از آن مدتی نیز منشی حمزه‌خان کلانتر تا سال 1356ه.ق بوده و از آرزوی او برای نگارش کتابی درباره تاریخ ایل قشقایی و خاندان و ایلخانان و طایفه کشکولی خبر می‌دهد. برای این مهم حاج عباسعلی‌خان اوراق پراکنده‌ای را به مرور زمان در اختیار یک نویسنده قرار دادند اما آن نویسنده موفق نمی‌شود که به آن اوراق سر و سامانی دهد تا اینکه پس از مرگ حاج عباسعلی خان برای روشن شدن تکلیف اوراق نویسنده تصمیم می‌گیرد کتابی در تاریخ طایفه کشکولی و ایل قشقایی به نگارش دربیاورد.
کاتب که ذوق و شوق زیادی در ثبت وقایع و رویدادها داشته است پس از بازنویسی کتاب مزبور درصدد برمی‌آید که شنیده‌ها و مشاهدات خود را در دفتر جداگانه‌ای به نگارش دربیاورد. میرزانصرالله دبیری با وجود اینکه از تاریخ ایل قشقایی آگاه بود و قسمت‌هایی از کتاب خود را نوشته است، اما بخش زیادی از مطالب آن را روایت‌های شفاهی حاج عباسعلی خان کشکولی ذکر کرده است.
این مجموعه مشتمل بر بازنویسی و تصحیح یک نسخه خطی در ارتباط با تاریخ ایل قشقایی به قلم میرزا نصرالله دبیری است. رویدادهایی که در این نسخه به آن اشاره شده را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد: الف) قسمتی که خود نویسنده در ابتدا و انتهای این مجموعه روایت کرده است و تبارنامه خاندان ایل‌بیگان و ایلخانان قشقایی و تبارنامه خوانین کشکولی بزرگ، کشکولی کوچک و قراچه تا زمان حیات نویسنده را شامل می‌شود.
ب) قسمت دوم شامل رویدادهایی است که نویسنده از قول حاج عباسعلی‌خان کشکولی نقل کرده است و در موارد متعدد نام خود را بدین‌گونه «اینجانب حاج عباسقلی‌خان» یا «بنده» آورده است. در خلال آن نویسنده از دوران داراب‌خان و رقابت‌های بین او و سلطان محمدخان و حاج نصرالله‌خان و سپس به کشمکش‌های تصاحب قدرت اشاره می‌کند و آن‌گاه وقایعی از جمله شرح جنگ قشقایی‌ها با انگلیسی‌ها را تا پایان مخاصمه و درگیری‌ها.
در ارتباط با روایت جنگ صولت‌الدوله با نیروهای پلیس جنوب و ائتلاف مخالف به دلیل اینکه دبیری خود از همراهان نیروی هوادار صولت‌الدوله بوده، گاه اطلاعات منحصربه‌فردی را ارائه کرده است. از جمله ذکر فهرست مفصلی از افراد و طوایف همراه صولت‌الدوله و ذکر رویدادهای دوران زندگانی صولت‌الدوله از پایان جنگ 1337 قمری تا 1339 قمری و مأموریت شیرزادبیگ دزکردی و میرزا نصرالله دبیری برای استرداد املاک صولت‌الدوله و ابوالفتح‌خان کشکولی.
نشر شیرازه کتاب ما «مختصری از رویدادهای ایل قشقایی به روایت میرزا نصرالله دبیر» به کوشش مشترک منصور نصیری‌پور و بابک زیلاب‌پور در 216 صفحه و شمارگان 550 نسخه به چاپ رساند.
کد مطلب : ۳۳۳۶۹۴
https://www.ibna.ir/vdcf1mdmjw6dmva.igiw.html
۱۴۰۱-۱۲-۲۷
