فیلم روزی روزگاری؛ از ایده تا اجرا

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ خاصیت مرگ این است که آخرین اثر هنرمند را به سخن واپسین او بدل سازد. فیلم «روزی روزگاری در آمریکا» (۱۹۸۴) آخرین اثر سرجیو لئونه بود که او شانزده سال از عمرش را صرف ساختن آن کرد. این فیلم به زعم دوستداران لئونه، جایگاه خاص تکان‌دهنده‌ای دارد؛ فیلمی بس اندوهناک که از قضا مرگ یکی از مضامین آن از کار در می‌آید. «روزی روزگاری در امریکا» چنان از تمام فیلم‌های لئونه از منظر شیوه‌ی قصه‌گویی، شخصیت‌پردازی و ژانر جدا بود که اگر مؤلفه‌های سبکی و مضمونی همیشگی فیلم‌ساز بزرگ ایتالیایی در تاروپود فیلم نمود نداشت، سخت می‌شد حدس زد که کارگردان این فیلم همان کارگردانی‌ است که جمیع بهترین وسترن اسپاگتی‌های تاریخ را ساخته است. این فیلم داستان حماسی چهار تبهکار یهودی است و با پرش‌هایی به گذشته و آینده بین سال‌های کودکی، جوانی و کهنسالی آن‌ها در رفت‌وآمد است.
مؤسسه فیلم بریتانیا بنابر تعهد خود به ارتقا و ارزیابی سینمای معاصر، مجموعه‌ای تحت عنوان آثار ماندگار سینمای مدرن (BFI Modern Classics) تدارک دیده است که در هر مجلد آن به بررسی یکی از فیلم‌های سالیان اخیر می‌پردازد. در این مجموعه صاحب‌نظران، منتقدان و نویسندگان مشهوری حضور دارند که نحوه تولید هر فیلم و میزان استقبال از آن را در بستر استدلالی بررسی می‌کنند. در زبان فارسی انتشارات علمی فرهنگی بسیاری از آن‌ها را در مجموعه «خوانش فیلم» منتشر کرده است.
کتاب «روزی روزگاری در آمریکا»، یکی از این مجموعه است که «آدرین مارتین» در مقام یکی از مهم‌ترین منتقدان تاریخ سینما آن را نوشته و موجب شده به اجزای این فیلم اشراف پیدا کرده و بازشناسی‌شان کنیم. مارتین در این کتاب به گوشه و کنار «روزی روزگاری در امریکا» در فرآیند شکل‌گیری و ساختش نظر انداخته و با تحلیل‌های دقیق و روشنگرانه‌اش، درک بهتر و جامع‌تر این فیلم بزرگ را ممکن کرده است. جزئیات فنی فیلمسازی و بازیگری را بررسی کرده و نحوه تولید فیلم را تشریح کرده است.
او ابتدا داستان فیلم را به‌طور خلاصه روایت می‌کند؛ سپس سعی می‌کند با آوردن نظر متخصصان این حوزه، سبک و بافت آن را توصیف کند. مارتین اشاره‌ای به سیر نقش‌بستن ایده‌ی فیلم در ذهن کارگردان تا مراحل اجرا دارد. همچنین از پروسه انتخاب بازیگران و مدت و لوکیشن فیلمبرداری صحبت می‌کند. او در یکی از فصل‌های کتاب به بررسی جنس مردانه‌ی رفاقت و روابط انسانی میان شخصیت‌های اصلی فیلم می‌پردازد.
در فصل بعدی او در مورد ژانر فیلم کندوکاو می‌کند و بررسی می‌کند که اگر این فیلم یک فیلم جنایی‌تبهکاری است، چگونه و به چه معنا در این دسته جای می‌گیرد. و بالاخره یک فصل به موسیقی متن فیلم، اثر موریکونه، اختصاص دارد و از ریتم، ملودی و رنگ‌بندی سازها سخن می‌گوید. در نهایت، بخش ضمیمه با فرم‌ها و مضامین لئونه که در تاریخ سینما احیا شده‌اند و تأثیر او بر دیگرفیلم‌سازان پایان می‌یابد.