نقش و جایگاه حمدالله مستوفی و ارتباطات علمی و فرهنگی ایران با کشورهای شرق دور

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «مجموعه مقالات همایش ملی میراث علمی و فرهنگی حمدالله مستوفی قزوینی» به همت محسن‌بهرام‌نژاد، باقرعلی عادل‌فر و محمد بختیاری، از سوی انتشارات دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین، چاپ و منتشر شد.

در مقدمه این کتاب به قلم باقرعلی عادل‌فر، دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین و دبیر علمی همایش، آمده است: «حمدالله مستوفی قزوینی از دانشمندان و فرهیختگان بزرگ ایران دوران اسلامی است که در زمینه‌های گوناگون علمی، از جمله تاریخ، جغرافیا و ادبیات و ایجاد تعاملات فرهنگی میان ملل مشرق زمین نقش تعیین‌کننده‌ای داشته و آثار ارزشمندی را در این زمینه به یادگار گذاشته است. برخی آثار این شخصیت قزوینی همچون ظفرنامه، نه تنها در حوزه تاریخی بلکه در زمینه ادبیات فارسی نیز اهمیت دارد؛ به گونه‌ای که با برخی آثار گرانسنگ همچون شاهنامه فردوسی قیاس شده است. ضمن اینکه آثار ارزشمند دیگری در حوزه‌های تاریخ و جغرافیای ایران و جهان اسلام همچون نزهه القلوب و تاریخ گزیده را به یادگار گذاشته است که هر یک مطمح نظر بسیاری از محققان ایرانی و غیر ایرانی و به خصوص شرق‌شناسان شهیر بوده است.

هر چند حمدالله مستوفی از یک جهت شخصیتی ملی و مسلمان تلقی می‌شود، اما حضور و تأثیرگذاری عمیق او و خاندانش در شرق دور و آثار برجا مانده از ایشان در کشور چین زمینه‌ای مهم برای بررسی و تحلیل اندیشمندان بوده و خود میراثی ارزشمند از بسترهای تاریخی مناسبات فرهنگی دو سرزمین کهن ایران و چین و مبنایی برای ایجاد تعاملات فرهنگی و علمی فرهیختگان جوان دو ملت در عصر کنونی تلقی می‌شود. در عین حال، شهر قزوین به عنوان چهارراه مهم در راه باستانی ابریشم، در این زمینه جایگاه مهمی در تاریخ تعاملات شرق و غرب داشته است و محققین بسیاری از سراسر جهان به این مهم اشاره داشته‌اند.

همایش «میراث علمی و فرهنگی حمدالله مستوفی قزوینی» با هدف معرفی این مورخ، جغرافی‌دان و شاعر بزرگ قزوینی و تبادل اندیشه‌ها و طرح آخرین یافته‌های علمی در مورد زندگی، زمانه و آثار او، به همت گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی و مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب در روز چهارشنبه 13 اسفند 1399 به صورت مجازی برگزار شد. استقبال گسترده استادان و پژوهشگران داخلی و خارجی در رشته‌های تاریخ، زبان و ادبیات فارسی، ایرانشناسی، معماری و ... از این همایش گویای اهمیت و جایگاه بالای حمدالله مستوفی در میان محققان، ایران‌دوستان و قزوین‌پژوهان است. علی‌رغم ملی بودن آن، استادان و پژوهشگران زیادی از کشورهای مختلف مانند چین، ژاپن، مغولستان و فرانسه با ارسال مقالات علمی و سخنرانی در مورد نقش و جایگاه حمدالله مستوفی و ارتباطات علمی و فرهنگی ایران با کشورهای شرق دور، از این همایش علمی استقبال کردند. امیدواریم این همایش پایه‌ای برای گسترش مطالعات تاریخی و ایرانشناسی در مورد شخصیت‌های شهیر ایرانی در سطح ملی و بین‌المللی و گسترش ارتباطات علمی میان دانشگاه و مراکز علمی داخل و خارج کشور شود.

در مجموع، تعداد 74 چکیده مقاله (شامل 68 چکیده داخلی و 6 چکیده خارجی) و 40 مقاله کامل به دبیرخانه همایش ارسال شد که بعد از بررسی تخصصی توسط کمیته علمی و داوران همایش، 68 چکیده برای چاپ در چکیده مقالات همایش پذیرفته شد. از مجموع 29 مقاله کامل ارسال شده به دبیرخانه همایش نیز بعد از بررسی تخصصی توسط داوران، 19 مقاله برای چاپ در مجموعه مقالات پذیرفته شد.»

عناوین مقالات به چاپ رسیده در این مجموعه و نام نویسندگان این مقالات عبارتند از:
ارزش تاریخی ظفرنامه و ارتباط آن با شاهنامه / حسن قریشی کربن
بازتاب حیات دینی عصر مغول در اندیشه حمداللّه مستوفی / محمدرضا ابوئی‌مهریزی
بررسی وضعیت سبک‌شناسی و روش‌شناسی تاریخ گزیده / طیبه رستمی
پژوهشی درباره ذیل‌های تاریخ گزیده: ذیل تازه کشف شده درباره تاریخ جلایریان / اوسامو اوتسوکا (استاد دانشگاه توکیو ژاپن)
تاریخ گزیده و رویدادنگاری دوره ایلخانان در ایران / عبدالله متولی
تاریخنگاری منظوم دوره مغول با تکیه بر ظفرنامه حمداللّه مستوفی / امیرحسین حاتمی
تحلیل گفتمانی روایت حمداللّه مستوفی از حمله مغولان به ایران / محمد بختیاری
تحلیل مناسبات روان‌شناختی ـ بینامتنی ظفرنامه حمداللّه مستوفی با شاهنامه فردوسی / سیدعلی قاسم‌زاده و مصطفی گورانی
جغرافیای گیلان در سده هشتم هجری با تکیه بر نزهه القلوب مستوفی / عباس پناهی، فرشته رحمانی‌نژاد و نادیا ره
روایات ملی و تاریخ ایران باستان در آثار حمدالله مستوفی / مهرناز بهروزی و میرعباس سعادتمند
روایت مرگ در آثار حمداللّه مستوفی؛ مطالعه موردی حمله مغول / محسن بهرام‌نژاد و بهراد گردابی
قزوین در آثار حمدالله مستوفی (تاریخ گزیده و نزهه القلوب) / بهاره نصیری
کارکرد اجتماعی پیشه‌وران در دورۀ ایلخانان / حمید کرمی‌پور
مختصرمفید مستوفی بافقی و نزهة القلوب مستوفی قزوینی: بررسی تطبیقی جایگاه دین و مذهب در جغرافی‌انگاری / محسن بهرام‌نژاد
مطالعه و بررسی بنای آرامگاه حمدالله مستوفی در آثار سه‌گانه‌اش کرمانشاه در نزهه القلوب حمدالله مستوفی / باقرعلی عادل‌فر و فرنگیس احمدی
نقش حمدالله مستوفی قزوینی در احیای هویت و آگاهی ایرانی در عصر ایلخانان / نادر پروین
نگاهی نو به موقعیت جغرافیایی کردستان در آثار حمدالله مستوفی / برومند سورنی