خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،  رمان «یوحنا؛ مترجمی از انطاکیه» برگردان فارسی رمان «عشیق المترجم» اثر شاعر و رمان‌نویس برجسته کُردتبار سوری مقیم آلمان، جان دوست است. این رمان تاکنون از سوی ناشران مختلف جهان عرب چندین مرتبه تجدید چاپ و منتشر شده، و اخیراً نیز با ترجمه یاسین عبدی توسط بنگاه ترجمه و نشر پارسه چاپ و منتشر شده است.  این رمان تاکنون به زبان‌های ایتالیایی، انگلیسی، کُردی سورانی و کرمانجی نیز ترجمه شده است.

جان دوست کارش در ادبیات را با سرودن شعر آغاز کرد. نخستین دفتر شعرش به نام «قلعه دمدم» را در سال 1991 در آلمان و ترکیه منتشر کرد. سپس «دیوان جان» را در دُبی و استانبول به چاپ رساند. در سال 1993 با نگارش داستان «رؤیای سوخته»‌ جایزه نخست داستان کوتاه سوریه را دریافت کرد. بعدها این داستان به صورت فیلمنامه فیلمی سینمایی با عنوان «مشتی خاک» درآمد که به بررسی مسایل و مشکلات پناهندگان می‌پرداخت. جان دوست در سال 2012 با شرکت در جشنواره شعر کُردی که در شهر ایسن آلمان برگزار می‌شود، جایزه ویژه شعر و شاعری را از اتحادیةه کتاب و نخبگان کُرد سوریه‌ دریافت کرد. در سال 2013 نیز جایزه الابداع دمشق را برای نوشتن رمان «زنگ‌های روم» -دفتر دوم رمان یوحنا؛ مترجمی از انطاکیه- کسب کرد. البته جوایز وی در این چند مورد خلاصه نمی‌شود و کارنامه کاری او بسیار پربار است.

رمان «یوحنا» را به درستی می‌توان رمانی در باب«فرهنگ رواداری و دگرپذیری» قلمداد کرد. رمان وضعیت فرهنگی حلب، سمیرنه و انطاکیه به عنوان مهم‌ترین شهرهای امپراتوری عثمانی پس از آستانه، از آغاز تا پایان سده هجدهم را به تصویر می‌کشد. جان‌دوست این مهم را با رصد وضعیت دینی و قومیتی یک خانواده شرکسی به تصویر می‌کشد. نویسنده با مهارت و خلاقیت ادبی و روایی بالا و بدون کوچک‌ترین افزونگی و بیهوده‌بافی ما را متقاعد می‌سازد که پذیرش فرهنگ «رواداری و دگرپذیری» نه تنها محدود و منحصر به گروه روشنفکران و نخبگان فکری و فرهنگی یا طبقه‌ای خاص از جامعه نبوده و نیست بلکه فرهنگی اصیل و ریشه‌دار برای عموم مردمان است؛ همچنان‌که در بخش‌های مختلف رمان و از جمله در دیالوگ‌های متعدد کشیش مارونی، آموزه‌های درویش سراج‌الدین، ماجرای آرامگاه حبیب ‌نجار، رفتن ساره و فرزندش به کلیسا پیش از سفر و... این مهم را به روشنی تصویر کرده است.

این رمان در چارچوب ادبیات روایی انتقادی قرار می‌گیرد. جان‌دوست با بهره‌گیری از این رویکرد اثر بسیار فاخر و درخور توجهی در زمینه نقد و نفی خشونت‌ها و نزاع‌های دینی و مذهبی خلق کرده است. چالش و نزاعی که در روزگار معاصر، بیش از هر زمان دیگری در سطح جهانی و به‌طور خاص در خاورمیانه و جهان اسلامی به‌شدت در حال گسترش است و جوامع را به سمت فروپاشی فرهنگی، درگیری‌های مذهبی و جنگ‌های فرقه‌ای سوق می‌دهد و پایه‌های تمدنی که طی سده‌های متمادی و با همکاری فرهنگ‌ها و گروه‌های مختلف انسانی و دینی شکل گرفته است را به ورطه نابودی می‌کشاند. رمان «یوحنا» به‌خاطر جایگاه جان دوست به‌عنوان شاعر، رمان‌نویس و مترجمی که از فرهنگ‌های گوناگون، رقیب و گاهاً متعارض و منازع هم گزارش می‌دهد، موقعیت منحصر به‌فرد و ویژه‌ای دارد. رمان دربردارنده روایت‌هایی متعدد درباب موضوعاتی مانند عشق، سفر، نویسندگی، درد، رنج، فقدان و غربت است. همچنین طرح‌واره برجسته‌ای دارد که خواننده به روشنی آن را در خواهد یافت. طرح‌واره‌ای را بازنمایی می‌کند که در حقیقت در نقد واقعیت کنونی است که جامعه، جهان و انسان معاصر هم در سطح جهانی و هم در سطح جهان اسلامی و خاورمیانه بدان گرفتار آمده است و آن مسأله رقابت، جدال، نزاع و چالش‌های دینی و فرقه‌ای است، خواه این‌که تعارض میان پیروان یک دین با باورهای مشترک یا پیروان دین‌های مختلف با مناسک و مبانی متفاوت باشد. نویسنده می‌‌کوشد تا از طریق گفت‌وگوهای میان شخصیت‌های اصلی رمان و تعامل فکری از طریق استدلال‌های محوری و فرعی و تک‌گویی‌های فردی راوی-شخصی، اصل رواداری و دگرپذیری مذهبی و همزیستی مسالمت‌آمیز میان اندیشه‌های مختلف دینی را به‌منظور نفی خشونت نهادینه سازد و از گسستی که منجر به نابودی نسل بشر و فروپاشی تمدن می‌شود، جلوگیری کند.

در همه دیالوگ‌ها و مجادلات، ظفرمندی انگاره‌هایی مانند آزادی انسان، دگرپذیری، عشق به زندگی و پاسداشت حرمت انسانی علی‌رغم همه گوناگونی و تفاوت‌ها وجه بارزی دارد. به‌‌ویژه در دیالوگ‌های کشیش مارونی پولس عبدالنور که در زمینه اقناع و یافتن حقیقت مشترک میان ادیان و وحدت آن‌هاست. این راهب که همراه شخصیت اصلی رمان است، آگاهی و شناخت بسیار ویژه‌ای به نسبت همه ادیان و متون اصلی آن‌ها و نیز هضم تفاوت‌هایشان دارد و همین قابلیت او را به‌مثابه پایه بسیار محکمی ساخته است که همه دیالوگ‌ها حول محور آن بچرخد و درگیری و نزاع‌ها فیصله یابد. به‌ویژه زمانی‌که به سادگی موفق می‌شود اختلافات را به آشفتگی‌ها و پریشانی‌هایی مبدل سازد که انسان‌ها را از غایات و اهداف متعالی دین دور می‌سازد، دینی که به باور او هیچ نیازی به ریختن خون بی‌گناهان، خفه کردن آزادی‌ها و به بردگی‌کشاندن مردمان با توسل به زور و خشونت ندارد. آن‌جا که نویسنده از زبان همین کشیش خطاب به پدر یوحنای مترجم می‌گوید: «رُشدی! آیا تو اعتقاد داری که خداوند نیازی به لشکر بزرگ، جنگ، خونریزی، یتیمان و بیوه‌زنان و مادران داغ‌دیده و پدران جگرسوخته و جوانان سربریده‌شده داشته باشد، تا دین و پیامش مورد قبول و پذیرش همگان قرار گیرد؟» 

این رمان از نظر شیوه فنی و بافتار روایی مبتنی بر مهارت و خلاقیتی است که داستان اصلی را روایت می‌کند و آن داستان مترجم کهن‌سالی در روزگار عثمانی است که از بیماری نقرس رنج می‌برد و درصدد آن است تا داستان زندگی و خاطرات روزگار سپری‌شده‌ و سفرش به دیار غربت به‌منظور فراگیری زبان‌های ایتالیایی و لاتین و ترجمه علوم و معارف و کتاب‌های آن‌ها به زبان عربی را که آرزوی دیرینه پدرش بوده است، بنویسد؛ اما از آن‌جا که به سبب بیماری نقرس قادر به نوشتن نبود، مسئولیت نوشتن را به شاگرد آلبانیایی‌اش واگذار می‌کند و به مدت هفت شب و به زبانی ساده، داستان زندگی و خاطرات روزگار سپری‌شده‌اش را برای او دیکته می‌کند. هر شب به فصلی از زندگی یا یکی از شخصیت‌های اصلی فضای رمان (کشیش مارونی، پزشک انگلیسی، درشکه‌چی کُردتبار، شمعون نصیبینی، جرجیس عبدالمسیح، سابا الزجال، معشوقه‌اش إستر و...) می‌پردازد. از آن‌جا که روایت برپایه فرآیند یادآوری متناوب و بریده‌بریده مترجم پیر است، زمان روایت-چنان‌که از بافتار و گفتار رمان نیز پیداست- در دو خط زمانی پی گرفته می‌شود؛ خط نخست مربوط به دوران کودکی و جوانی راوی است که با وی همسفر می‌شود تا از لحظات اصلی سفر علمی‌اش بهره‌مند شود. خط دوم مربوط به لحظات آنی نوشتن است که افزون بر آداب کتابت و روایت‌کردن،‌ آماده‌سازی جوهر و کاغذ،‌ تهیه غذا و دمنوش‌های درمانی برای درمان بیماری ادواری نقرس مترجم پیر، بیانگر درد و رنج راوی از بیماری، ضعف حافظه، کم‌سویی چشم، فقدان یاران و دوستان است.

بازگشت به تاریخ به‌منظور انتخاب ماده روایی، افزون بر حساسیت‌های فراوان مربوط به ادیان در این دوران (روزگار عثمانی)، در ذات خود اقدامی بسیار خردمندانه از سوی نویسنده است، چه دوره‌ای که جان‌دوست انتخاب کرده است مقارن با جنگ‌های صلیبی است که اساس و بنیاد آن مبتنی بر نزاع و تعارض دینی و درک ناروا از آموزه‌‌های جوهری دین‌های اسلام و مسیحیت بوده است و بسیاری را به مسلخ و کام مرگ کشانده است. لذا با توجه به نظریه‌ای که گفته می‌شود تاریخ همواره تکرار می‌شود، در وضعیت کنونی جهان به‌طور عام و خاورمیانه و جوامع اسلامی به‌طور خاص نگارش و ترجمه رمان‌هایی با هدف نهادینه‌سازی فرهنگ رواداری و دگرپذیری و پرهیز از جنگ، خشونت و تندروی بیش از هر زمان دیگری ضروری است. لازم به ذکر است، بنا به گفته ناشر به‌منظور نهادینه‌سازی هرچه بیشتر فرهنگ رواداری و دگرپذیری در جامعه ایرانی، دفتر دوم رمان «یوحنا؛ مترجمی از انطاکیه» با عنوان «زنگ‌های روم» نیز در دست چاپ و انتشار است و به‌زودی به قلم همین مترجم و ناشر در دسترس خوانندگان قرار خواهد گرفت.
 
رمان «یوحنا؛ مترجمی از انطاکیه»، اثر جان دوست با ترجمه یاسین عبدی در 216 صفحه و با قیمت 76 هزار تومان از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه راهی بازار نشر شده است.