به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، این کتاب به کوشش بهروز امینی، نسخه‌پژوه فرزانه تألیف و توسط انتشارات کتابخانه و موزه ملی ملک، بزرگترین موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در پایتخت 500 نسخه در مرداد سال جاری روانه بازار نشر شد.
این فهرست ارزشمند در دو بخش «متون پزشکی و علوم وابسته از مؤلفان نامدار» و «متون پزشکی و علوم وابسته از مؤلفان گمنام» به همراه نمایه‌هایی جامع در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است.
بخش نخست آن شامل 308 عنوان (۶۰۰ نسخه و رساله از ۱۸۱ مؤلف) می‌شود و در ذیل نام هر مؤلف، عناوین آثار او به ترتیب الفبایی آمده و پس از توضیح مختصری درباره هر اثر، ذیل هر عنوان نسخ و رسائل موجود به ترتیب شماره ثبت مرتب شده است.
ایرادات فهرست‌های قبلی از قبیل جاافتادگی بعضی نسخ از فهرست برطرف شده است و مجموعه‌های جدید همچون مجموعه اهدایی «خاندان پزشک» و مجموعه اهدایی «حضرت آیت الله شبیری زنجانی» نیز در این فهرست وارد شده است.
همچنین در بخش کتاب‌شناسی اثر، نام یا نام‌های کامل اثر، زبان، موضوع، تعداد ابواب و فصول و مندرجات، تاریخ و سبب تألیف، مهدی الیه و در صورت وجود، سوابق چاپ اثر و زمان و مکان نشر درج شده است.
در بخش نسخه‌شناسی کتاب نیز به مواردی مانند نوع خط، نام کاتب و زمان و مکان کتابت، تزیینات نسخ، تعداد اوراق و سطور و کراسه‌بندی(جزوبندی)، نوع کاغذ، قطع نسخه و نوع جلد اشاره شده است.
بخش برافزوده‌های رسائل اثر، یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب این فهرست به شمار می‌آید. نسخه‌های خطی در طول عمر نسبتاً بلند خویش مالکیت‌های مختلف به خود دیده و در دست فرزانگان بسیار بوده‌اند که بسیاری از آنان، در ظهر، پایان یا حواشی نسخه یادداشت‌های ارزشمندی همچون دستورات و فوائد طبی افزوده‌اند. این فهرست در پایان معرفی هر اثر به این ارزش افزوده اشاره کرده و فهرستی از آن را در اختیار خواننده گذاشته است که بر لذت و بهره او در مطالعه این فهرست می‌افزاید.
یکی از شاخص‌های کتابخانه و موزه ملی ملک، هوشمندی و علم‌پویی زنده‌یاد حاج حسین آقا ملک؛ بنیانگذار و واقف مجموعه و همکاران وی در مجموعه‌سازی آثار، به‌ویژه نسخ خطی مربوط به تاریخ علوم در ایران است که در این مجموعه‌ها، نسخ پزشکی کتابخانه از کامل‌ترین مجموعه‌های ایران و جهان به‌شمار می‌آید.
این مجموعه، کتاب‌ها و رساله‌های متعددی از کهن‌ترین آثار همچون قدیمی‌ترین نسخه قرابادینی که در جندی‌شاپور تدریس می‌شد تا جدیدترین نسخ خطی علوم پزشکی مانند رسالات آموزشی پزشکی در دارالفنون را در بر می‌گیرد و نزدیک به 90 رساله از این مجموعه منحصربه‌فرد و تک‌نسخه است.
اضافه می شود حاج حسین آقا ملک در زمان حیات خود بر اهمیت سازمان‌دهی و فهرست‌نویسی آثار واقف بود و بر آن اهتمام ویژه‌ای داشت. یادداشت‌های هوشمندانه این واقف بزرگ معاصر ایران در حواشی نسخ و همچنین فهرست‌نویسی اولیه، اما دقیق زنده‌یادان احمد سهیلی خوانساری، مدیر عالم و دانشمند کتابخانه و احمد گلچین معانی، شاهد این مدعا است.
در سال 1344، قراردادی با زنده‌یادان ایرج افشار و محمدتقی دانش‌پژوه، استادان بزرگ نسخه‌پژوهی ایران، برای نگارش فهرست جامع نسخ خطی گنجینه ملک بسته شد، اما با وجود تلاش ارزنده آنها و همکاران‌شان که هر کدام قطبی در دانش نسخه‌شناسی ایران بودند، به دلیل نواقصی انتشار آن در زمان حیات واقف مجموعه ممکن نشد و این فهرست پس از فوت حاج حسین آقا ملک به تدریج منتشر شد.
فهرست منتشرشده در زمان خود گره‌های فراوان از کار محققان گشود، اما با گذشت زمان نیاز به فهرست‌نویسی توصیفی آثار روز به روز بیشتر احساس شد و می‌شود. در راستای همین سیاست، بهروز امینی که سال‌ها با نسخ کتابخانه ملی ملک آشنایی دارد، آغازگر این راه بود و کار با تألیف «فهرست توصیفی متون پزشکی و علوم وابسته» شروع شد.
مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با اخذ دوباره پروانه نشر کتاب خود از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کشور در سال 1398، بدون همپوشانی با فعالیت‌های سایر نهادهای فعال آستان قدس رضوی در حوزه چاپ کتاب، با محوریت انتشار متون تخصصی مرتبط با منابع موجود در این گنجینه در گستره فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی فعالیت می‌کند.
اهل علم و پژوهش برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مجموعه محصولات فرهنگی این مؤسسه می‌توانند به فروشگاه اینترنتی کتابخانه و موزه ملی ملک به نشانی «shop.malekmuseum.org» مراجعه کنند.
این فهرست ارزشمند در دو بخش «متون پزشکی و علوم وابسته از مؤلفان نامدار» و «متون پزشکی و علوم وابسته از مؤلفان گمنام» به همراه نمایه‌هایی جامع در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است.
بخش نخست آن شامل 308 عنوان (۶۰۰ نسخه و رساله از ۱۸۱ مؤلف) می‌شود و در ذیل نام هر مؤلف، عناوین آثار او به ترتیب الفبایی آمده و پس از توضیح مختصری درباره هر اثر، ذیل هر عنوان نسخ و رسائل موجود به ترتیب شماره ثبت مرتب شده است.
ایرادات فهرست‌های قبلی از قبیل جاافتادگی بعضی نسخ از فهرست برطرف شده است و مجموعه‌های جدید همچون مجموعه اهدایی «خاندان پزشک» و مجموعه اهدایی «حضرت آیت الله شبیری زنجانی» نیز در این فهرست وارد شده است.
همچنین در بخش کتاب‌شناسی اثر، نام یا نام‌های کامل اثر، زبان، موضوع، تعداد ابواب و فصول و مندرجات، تاریخ و سبب تألیف، مهدی الیه و در صورت وجود، سوابق چاپ اثر و زمان و مکان نشر درج شده است.
در بخش نسخه‌شناسی کتاب نیز به مواردی مانند نوع خط، نام کاتب و زمان و مکان کتابت، تزیینات نسخ، تعداد اوراق و سطور و کراسه‌بندی(جزوبندی)، نوع کاغذ، قطع نسخه و نوع جلد اشاره شده است.
بخش برافزوده‌های رسائل اثر، یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب این فهرست به شمار می‌آید. نسخه‌های خطی در طول عمر نسبتاً بلند خویش مالکیت‌های مختلف به خود دیده و در دست فرزانگان بسیار بوده‌اند که بسیاری از آنان، در ظهر، پایان یا حواشی نسخه یادداشت‌های ارزشمندی همچون دستورات و فوائد طبی افزوده‌اند. این فهرست در پایان معرفی هر اثر به این ارزش افزوده اشاره کرده و فهرستی از آن را در اختیار خواننده گذاشته است که بر لذت و بهره او در مطالعه این فهرست می‌افزاید.
یکی از شاخص‌های کتابخانه و موزه ملی ملک، هوشمندی و علم‌پویی زنده‌یاد حاج حسین آقا ملک؛ بنیانگذار و واقف مجموعه و همکاران وی در مجموعه‌سازی آثار، به‌ویژه نسخ خطی مربوط به تاریخ علوم در ایران است که در این مجموعه‌ها، نسخ پزشکی کتابخانه از کامل‌ترین مجموعه‌های ایران و جهان به‌شمار می‌آید.
این مجموعه، کتاب‌ها و رساله‌های متعددی از کهن‌ترین آثار همچون قدیمی‌ترین نسخه قرابادینی که در جندی‌شاپور تدریس می‌شد تا جدیدترین نسخ خطی علوم پزشکی مانند رسالات آموزشی پزشکی در دارالفنون را در بر می‌گیرد و نزدیک به 90 رساله از این مجموعه منحصربه‌فرد و تک‌نسخه است.
اضافه می شود حاج حسین آقا ملک در زمان حیات خود بر اهمیت سازمان‌دهی و فهرست‌نویسی آثار واقف بود و بر آن اهتمام ویژه‌ای داشت. یادداشت‌های هوشمندانه این واقف بزرگ معاصر ایران در حواشی نسخ و همچنین فهرست‌نویسی اولیه، اما دقیق زنده‌یادان احمد سهیلی خوانساری، مدیر عالم و دانشمند کتابخانه و احمد گلچین معانی، شاهد این مدعا است.
در سال 1344، قراردادی با زنده‌یادان ایرج افشار و محمدتقی دانش‌پژوه، استادان بزرگ نسخه‌پژوهی ایران، برای نگارش فهرست جامع نسخ خطی گنجینه ملک بسته شد، اما با وجود تلاش ارزنده آنها و همکاران‌شان که هر کدام قطبی در دانش نسخه‌شناسی ایران بودند، به دلیل نواقصی انتشار آن در زمان حیات واقف مجموعه ممکن نشد و این فهرست پس از فوت حاج حسین آقا ملک به تدریج منتشر شد.
فهرست منتشرشده در زمان خود گره‌های فراوان از کار محققان گشود، اما با گذشت زمان نیاز به فهرست‌نویسی توصیفی آثار روز به روز بیشتر احساس شد و می‌شود. در راستای همین سیاست، بهروز امینی که سال‌ها با نسخ کتابخانه ملی ملک آشنایی دارد، آغازگر این راه بود و کار با تألیف «فهرست توصیفی متون پزشکی و علوم وابسته» شروع شد.
مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با اخذ دوباره پروانه نشر کتاب خود از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کشور در سال 1398، بدون همپوشانی با فعالیت‌های سایر نهادهای فعال آستان قدس رضوی در حوزه چاپ کتاب، با محوریت انتشار متون تخصصی مرتبط با منابع موجود در این گنجینه در گستره فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی فعالیت می‌کند.
اهل علم و پژوهش برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مجموعه محصولات فرهنگی این مؤسسه می‌توانند به فروشگاه اینترنتی کتابخانه و موزه ملی ملک به نشانی «shop.malekmuseum.org» مراجعه کنند.
نظر شما