خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) شهرام تقی زاده انصاری مترجم زبان آلمانی و پژوهشگر تاریخ و فلسفه علم متولد ۱۳۲۴ در تهران است. او دانش آموخته رشته فیزیک دانشگاه تهران است که سال‌ها بعد برای ادامه تحصیل به آلمان می‌رود و در رشته فیزیک نظری و فلسفه در دانشگاه فنی برلین مشغول به تحصیل می‌شود او پس از بازگشت به ایران از سال ۱۳۶۳ تا امروز پژوهش‌های مختلفی را در زمینه‌های فیزیک و فلسفه، تاریخ فلسفه، شخصیت و افکار علامه محمد تقی جعفری، اسلام‌شناسی در آلمان و علم و دین انجام داده است که حاصل آن بیش از یکصد مقاله علمی و چندین عنوان کتاب در زمینه‌های فوق است. اما به تازگی کتابی به همت او با عنوان «جستارهایی از فلسفه غرب» گردآوری و ترجمه شده است.

فکرها و اندیشه‌ها در امتداد هم
نویسنده در مقدمه این اثر اشاره می‌کند، زمانی که در «برلین» مشغول مطالعه و پژوهش در تاریخ و فلسفه علم بوده، گذشته از آنکه شاهد فوائد بحث‌ها و گفتمان‌های گوناگون آزاد میان اندیشمندان و روشنفکران و سایر اهل علم در جامعه یا در رسانه‌ها و احترام متقابل میان آنها درآلمان بوده است، متوجه می‌شود که تفاوت موجود میان فلسفه غرب با نمونه‌های شرقی قدیم و جدید آن چنان واضح است که نمی‌توان کوچک‌ترین تردیدی در آن روا داشت. همین تفاوت‌ها باعث شده است که از دیدگاه او فلسفه غرب حاوی نوعی تنوع شگرف باشد که از مسائل عادی فکری تا مسائل روزمره زندگی و مباحث جدیدی چون محیط‌زیست را هم شامل می‌شود.

از نظر انصاری، همین تفاوت‌هاست که موجب می‌شود نتوانیم فیلسوفان غربی را در دایره‌ای محدود و متعارف قرار دهیم.براین مبنا جای تعجب نیست که اندیشه‌های کاملا متفاوت و دارای ساحت‌های مختلف و حتی متضاد در کنار هم قرار بگیرند تا یک واحد فلسفی را بسازند.«انصاری» معتقد است اگر با این نگاه به عرصه تفکر نگاه کنیم، اندیشه‌ها را در ادامه هم خواهیم یافت یا در کنار هم؛ بدون اینکه جای دیگری را تنگ کنند و بدون اینکه درصدد و نفی یکدیگر باشند. به این ترتیب این مجموعه را با تمام تفاوت‌ها و فاصله‌هایی که به حسب ظاهر دارند باید ذیل عنوان تفکر و اندیشه فلسفه غرب مورد مطالعه قرار داد که در تک تک آنها جوهر اندیشه فلسفی ملحوظ است و می‌تواند اهل اندیشه را هریک به فراخور خود به تأمل و تفکر وا دارد.



از روشنفکری چیست؟ تا رویارویی فلسفه اسلامی با تفکر غربی
با نگاهی به فهرست این کتاب با عناوین مختلف و قابل توجهی مواجه می‌شویم از جمله: زندگی آثار و افکار ایمانوئل کانت - شهرام تقی زاده نصاری؛ عهد روشنفکری ـ ایمانوئل کانت؛ روشنفکری چیست؟ - ایمانوئل کانت؛ شکل جدید تفکر - رودولف گریم؛ ضرورت و آزادی از نظر باروخ اسپینوزا - ژان هرش؛ انقلاب از دیدگاه هربرت مارکوزه - یورگن هابرماس؛ آن سوی آزادی سیاسی - کارل یاسپرس؛ گادامر متفکر و معلم - والریو ورا؛ فقط درباره آن چیزی می‌توانیم سخن بگوییم که بدانیم چیست- لودویگ ویتگنشتاین؛ رابطه فیزیک نظری با افکار هایدگر- کارل فریدریش و فون وایسکر؛ آزادی خود توسط علم و دانش - کارل پوپر؛ علم و فرضیه- کارل پوپر و دیگران؛ فلسفه مسائل ارتباطات جمعی چیست؟- میکه زاند بوته؛ پدیدارشناسی و فلسفه تحلیلی از دیدگاه داگفین فولسدان و ولفگانگ اشتگمولر؛ رویارویی فلسفه اسلامی با تفکر غربی- الریش رودولف؛ صلح به‌عنوان یک مساله فلسفی - سالکو پومووسکی؛ تحقیق درباره علل وقوع جنگ - اریوال و فرهنگ براساس مطالبه اخلاق اثر آلبرت شوایتزر.

انتشار گواهی دکترای «کانت»
همان‌طور که پیشتر اشاره شد یک زندگینامه مجزا از امانوئل کانت فیلسوف شهیر آلمانی به قلم نویسنده این کتاب در ابتدای اثر آمده است که می‌تواند برای علاقه‌مندان به این فیلسوف که مایل هستند به صورت مختصر با احوال و افکار او آشنا شوند، مفید خواهد بود. همچنین تصویری از گواهی دکترای «کانت» که ابتدای آن با عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز شده است یکی از جاذبه‌های این کتاب به شمار می‌رود.

انصاری در توضیح این گواهی می‌نویسد: «برای فهم این مساله که به چه دلیل این آیه قرآن در بالای گواهی کانت نوشته شده است، باید به نگرش پروفسور یوهان برنهارد (۱۶۸۵- ۱۷۵۵) که استاد و رئیس دانشکده زبان‌های شرقی آلمان بوده است، دقت کنیم. اگر انسان بخواهد ضرورت نوشته شدن این آیه از قرآن را ناشی از این تصادف توجیه کند که یوهان برنهارد خود شرق شناس بوده است و اراده او باعث نوشتن آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» در بالای مدرک کانت شده است، این مساله کاملا مغایر با دقت و خصوصیت‌های رسمی یک چنین مدرک آکادمیک و دولتی است. به این دلیل هر نوع اراده و تصادفی غیر ممکن است.بنابراین می‌بایست دلایل محکم تری برای این مساله وجود داشته باشد، چون در اینجا، گواهی دکترای کانت مثل مدارک دیگر آن زمان با جمله « به نام مسیح» شروع نشده است بلکه با جمله «بسم الله الرحمن الرحیم» در بالای مدرک او شروع شده است.

مقدمه این مدرک مهم با شروع آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» به‌طور واضح شهادت به آزاد فکری روح و تفکر آزاد‌کننده غربی در دوره روشنگری می‌دهد که باعث از میان رفتن حد و مرز فکری شد. یکی از حامیان سر سخت آن فریدریش کبیر بود که نامش نیز در این مدرک دانشگاهی آمده است. با توجه به این معناست که یوهان برنهارد هم روش کار او را مد نظر قرار داده و به آن عمل کرده است. شاخصه روح دوره روشنگری از جمله «مذهب کانت در محدوده مرزهای عقل خالص» که معرف آن زمان است، فقط خلاصی از زنجیرهایی که به او بسته شده بود نیست، بلکه شاخصه مهم‌تر در درجه اول، پذیرش ارزش‌های خارجی از جمله ارزش‌های اسلامی در دوره روشنگری است. در آن زمان، گفت‌وگوهای دو طرفه انجام نمی‌شد. معذالک امروزه در غرب تکیه گاه‌هایی برای گفت‌وگوهای زنده میان غرب مسیحی و شرق اسلامی مشاهده می‌شود، همان‌طور که قبلا در اثر فوق‌الذکر کانت چنین بود. نقش عقل عامل و قلب در مذهب - بدون اثبات رابطه ی تاریخی - ما را به یاد الهیات اسلامی مکتب‌های قدیمی معتزله و شیعه می‌اندازد. نظریه، هدف و تکامل مسائل در مسیحیت غربی و اسلام شرقی کاملا با یکدیگر متفاوت هستند ولی امکانات شاخص اولیه‌ای آنها کم و بیش در هر دوی این فرهنگ‌ها ارائه شده است.»

کتاب «جستارهایی از فلسفه غرب» اثر شهرام تقی زاده انصاری در 174 صفحه به بهای 29 هزار تومان از سوی انتشارات «سمندر» منتشر شده است.