به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جهان در حالی به سده بیستم قدم گذاشت که سخت درگیر دین‌زدایی از همه عرصه‌ها بود. نگاه پوزیتیویستی (اثبات‌گرایانه) که در اروپا بر علوم طبیعی و انسانی چیره شده و ذهن بشر را به کلی تسخیر کرده بود، تلاش می‌کرد که هر چیز ماورایی را انکار و با اصالت دادن به حواس پنجگانه، فکر و ذکر بشر را محدود به چارچوب طبیعت مادی کند.
یکی از راه‌های فائق آمدن بر فاصله پیش آمده بین تمدن‌ها، اعزام کارآموز و دانشجو به غرب بود. در بازگشت این متخصصان از غرب، یکی از نظریاتی که به وسعت منتشر می‌شد، سکولاریسم بود که جدا شدن از ایمان دینی و پناه گرفتن در سایه عقلانیت ابزاری نوین را به عنوان رمز طلایی پیشرفت معرفی می‌کرد. در ایران و ترکیه، به ترتیب، رضا شاه پهلوی و مصطفی کمال (آتاتورک)، قهرمانان جریان نوسازی شدند. راهی که رضا شاه در آن قدم گذاشته بود، کمابیش توسط محمدرضا پهلوی ادامه یافت.
این واقعیتی غیر قابل انکار است که انقلاب ایران، حرکت مردمی از پایین به بالا بود و توده‌های مردم و به ویژه نسل جوانی که الفبای فکری خود را در دهه سی و چهل شمسی در نظام‌های آموزشی مدرن آموخته بودند، به سراغ یک حکومت اسلامی به رهبری روحانیت رفتند. اما هیچ یک از نیروهای سیاسی در ایران در سال 1357، به یکباره در آن سال متولد نشده بود. وقایع آن سال، بر اساس پیشینه‌های تاریخی این مرز و بوم شکل گرفته و برای تحلیل آن وقایع، ناگزیریم که سال‌ها به عقب برگردیم و ببینیم که تعاملات قدرت در ایران، از دوران صفویان و قاجاریان و پیش از انقلاب مشروطه تا به انقلاب اسلامی ایران چگونه بوده و هر یک از نیروهای سیاسی، چگونه فراز و فرودهای تاریخی را پیموده و در عمل، امتحان خود را چگونه پس داده بودند. پیش از این کتاب‌ها و مقالات بسیاری در مورد انقلاب اسلامی ایران منتشر شده و هر کدام در کنار تحلیلی‌های سیاسی، اجتماعی و تاریخی تلاش کرده که در بستر تحلیل رویداد انقلاب، به پرسش‌های اصلی این کتاب به طور ضمنی پاسخ دهد.
اما محمد سمیعی در این کتاب کوشیده تا به یک تحلیل علمی در این موضوع بپردازد. فارغ از نزاع‌های ارزشی و ایدئولوژیک و این که چه کسی حق و چه کسی ناحق است. هدف کتاب این است که ببیند در میان نیروها و بازیگران سیاسی ایران که همگی بر اساس خرد و اندیشه گام برداشته‌اند، چرا و چگونه روحانیت گوی سبقت را ربود. این کتاب بیشتر به تحلیل معادلات قدرت میان نیروهای سیاسی مهم می‌پردازد و بدون داشتن پیش‌فرضی در مورد مسیر تاریخ و جبر تاریخ، فارغ از حقانیت داشتن یا نداشتن یک گروه یا یک جناح، می‌خواهد ببیند که نیروهای سیاسی رقیب، در نبرد قدرت چه وضعیتی داشته‌اند.
نخستین فصل کتاب با عنوان «شاه در خواب» نگاهی به سال‌های پایانی سلطنت محمدرضا شاه می‌اندازند. آنچه در آن سال‌ها اتفاق افتاد به عنوان پیشینه‌ای تاریخی و توصیفی برای مباحث بعدی کتاب، مرور می‌شود. مطالب این فصل تا آستانه وزیدن توفان انقلاب اسلامی ایران در سال 1356 ادامه پیدا می‌کند.
دومین فصل کتاب با عنوان «آرایش سیاسی در فراز و فرود صفویان» به بررسی نیروهای سیاسی مهم و تاثیرگذار در عصر صفوی می‌پردازد. صفویان در شکل‌گیری ایران مدرن، آن قدر اهمیت دارند که در تحلیل تاریخ سیاسی ایران معاصر، هرگز نمی‌توان آورده‌های آن را نادیده گرفت.
در فصل سوم با عنوان «نیروهای سیاسی در دوران متلاطم قاجار»، امتداد نیروهای موجود در عصر صفویان را مورد بررسی قرار داده و همچنین به تحلیل نیروهای سیاسی تازه‌واردی پرداخته که با تحولات مهمی که در آن دوران شکل گرفت به نیروهای قبلی اضافه شدند.
موضوع چهارمین فصل کتاب، بررسی و تحلیل «نبرد قدرت در انقلاب مشروطه» است. در آن فصل، داستان مشروطه در چهار پرده؛ انقلاب، مجلس اول، استبداد صغیر و فتح تهران مرور می‌شود و در هر یک از آنها پرده‌ها و وضعیت نیروهای سیاسی و نوع جناح‌بندی میان آنها تحلیل می‌شود.
پنجمین فصل با عنوان «رویای تجدد در کابوس دیکتاتوری»، تغییر و تحولات دوران رضاشاه را مورد بررسی قرار می‌دهد. در آن دوران، از یک طرف، طرح نوسازی در ارتش جهشی فوق‌العاده یافت و کشور صاحب دولتی مدرن شد و در سایه تشکیل یک ارتش ملی، یکپارچگی خود را که تقریبا از دست داده بود، مجددا باز یافت.
«نفسی تازه در فضای سیاسی ایران» ششمین فصل کتاب است که اوضاع سیاسی ایران را در دهه 1320 پی می‌گیرد. در پی خلاص شدن از زیر چکمه‌های دیکتاتور، نفسی تازه در رگ‌های سیاسی ایران دمیده و فضای سیاسی تا اندازه‌ای باز شد.
هفتمین فصل با عنوان «نبرد قدرت در نهضت ملی شدن صنعت نفت» به مطالعه نبرد قدرت در یکی از مهم‌ترین پرده‌های تاریخ معاصر ایران می‌پردازد و علل شکست محمد مصدق، قهرمان ملی این پرده را مورد تحلیل قرار می‌دهد.
«صف‌آرایی نیروهای سیاسی برای انقلاب» عنوان هشتمین فصل کتاب است که به مطالعه دوره‌ای می‌پردازد که صف‌بندی نیروهای سیاسی تغییرات زیادی را به خود دید و در نتیجه، فضای سیاسی و اجتماعی کشور، آماده انقلاب شد.
در نهمین فصل با عنوان «نبرد قدرت در انقلاب اسلامی ایران» تلاش شده با جمع‌بندی یافته‌ها در فصل‌های پیشین، به سوال محوری این پژوهش که «چرا و چگونه روحانیت در نبرد انقلاب اسلامی برنده شد؟» پاسخ داده شود و در فصل بعدی به نتیجه‌گیری داده‌ها پرداخته می‌شود.
کتاب «نبرد قدرت در ایران؛ چرا و چگونه روحانیت برنده شد؟» نوشته محمد سمیعی با قیمت 68 هزار تومان و در شمارگان هزار نسخه از سوی نشر نی منتشر شد.
پنجشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۷ - ۱۴:۰۰
محمد سمیعی در کتاب «نبرد قدرت در ایران» کوشیده تا به یک تحلیل علمی در این موضوع بپردازد. فارغ از نزاع‌های ارزشی و ایدئولوژیک و این که چه کسی حق و چه کسی ناحق است.
نظر شما