انتشار مجموعه 10 جلدی درباره خلقیات منفی ایرانیان/ سفرنامه‌های فرنگی و ویژگی‌های مثبت ایرانیان

محمدرضا جوادی‌یگانه در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با بیان اینکه به زودی یک مجموعه 10 جلدی از وی درباره خلقیات منفی ایرانیان منتشر می‌شود، عنوان کرد: این کار که قرار است در 10 جلد و با شمارگان پنج هزار نسخه منتشر شود، به بررسی خلقیات منفی ایرانیان در سفرنامه‌های فرنگی‌ها می‌پردازد.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ادامه داد: این مجموعه به همت شورای اجتماعی کشور منتشر می‌شود و جلد نخست آن به مقدمه و کلیات اختصاص دارد. جلد دوم خصوصیات مثبت ایرانیان را بررسی و هشت جلد دیگر نیز خلقیات منفی ایرانیان را بیان می‌کند.

وی درباره بازه زمانی که این مجموعه 10 جلدی را در برمی‌گیرد نیز توضیح داد: سفرنامه‌های فرنگی‌ها از فیثاغورث به بعد یعنی از 500 سال پیش از میلاد مسیح تا سال 1357 را شامل می‌شود. تاکید من بر این بوده که هر چه در منابع فارسی موجود بوده، آورده شود.

جوادی‌یگانه با تاکید بر اینکه بر اساس سیستم ارزش‌های شوارتز 100 خلق منفی ایرانیان استخراج شده است، یادآور شد: البته از ویژگی‌های مثبت ایرانیان باید به مهمان‌نوازی، ادب، خونگرمی، تعارف و ... اشاره کرد و از سوی دیگر حاکمان ناکارآمد، سخت‌گیری نسبت به اقلیت‌ها و غیره از خصوصیات منفی ایرانیان به شمار می‌آید.

این استاد جامعه‌شناسی با بیان اینکه پس از انقلاب اسلامی ژانر سفرنامه‌نویسی چندان رایج نبوده است، گفت: بعد از سال 1357 تنها نزدیک به 20 کتاب سفرنامه منتشر شده است. امروزه نیز برخی سفرنامه‌ها روایت داستانی دارد به طور مثال کتاب «در جستجوی حسن» از روایت داستانی برای بیان سفرنامه خود استفاده کرده است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه با نگاهی به سفرنامه‌ها می‌توان متوجه شد، وقتی ایرانیان درگیر انقلاب یا کنش جمعی هستند، ویژگی‌های مثبت آنها بیشتر دیده شده افزود: به طور مثال در انقلاب مشروطه، انقلاب اسلامی یا نهضت ملی شدن صنعت نفت روحیات مثبت ایرانیان بیشتر توسط فرنگی‌هایی که به ایران آمده‌اند دیده شده است مثلاً وقتی فوکو در سال 1357 به ایران آمده فقط خوبی‌ها را دیده است. ما نیز از آن دوران به عنوان دوره رویایی انقلاب اسلامی یاد می‌کنیم.

وی تاکید کرد: بنابراین ما وقتی «ما» شدیم، خوب بودیم اما وقتی جدا شدیم به مشکلات زیادی برخورد کردیم در سفرنامه‌های فرنگی‌ها، برخی‌ فقط خوبی‌های ایرانیان را می‌بینند و برخی‌ها فقط بدی‌ها را دیده‌اند.

جوادی‌یگانه همچنین گفت: در سفرنامه‌ها دیده شده که بسیاری از ویژگی‌هایی که به ایرانیان تعمیم داده شده مرتبط به یک قشر خاص است به طور مثال در سفرنامه «حاجی بابا» جیمز موریه ویژگی‌های سیاستمداری مثل حاجی بابا، به بدی‌های مردم کوچه بازار نسبت داده شده است. بنابراین لزوماً بدی‌های یک قشر خاص از ایرانیان بدی‌های مردم کوچه و بازار نیست.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: در واقع ما در حوزه اجتماعی و خانواده افراد بد خلقی نیستیم و بدی‌های ما بیشتر در حوزه سیاست و اقتصاد خود را نشان می‌دهد. ما با دوستان و خانواده‌هایمان بد رفتار نمی‌کنیم، در واقع وقتی شما وارد حلقه خودی «من» شدید دیگر با شما بد رفتار نمی‌کنید.

جوادی‌یگانه در پایان سخنانش گفت: به هر حال نگارش این اثر هشت سال به طول انجامیده است و به مرور مجلدات آن منتشر خواهد شد.