نخستین چاپ ترجمه کتاب «تاریخ مصور پزشکی جهان» نوشته پروفسور ایراروتکو که ترجمه آن‌را دکتر مصطفی جابرانصاری با همکاری دکتر جمشید بهلکه برعهده داشته‌اند، به تازگی از سوی نشر افکار منتشر شده است. جابرانصاری، مترجم نخست این کتاب در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره انگیزه ترجمه کتاب اظهار کرد: به گفته ابن‌سینا «چه کژ راهه می‌روند، مردمانی که می‌پندارند پزشکان دیروز چیزی نمی‌دانستند.» این نقل‌قول در ابتدای مقدمه کتاب آمده است. همچنین از قول جورج سانتایانا، استاد دانشگاه هاروارد آورده‌ام: «ملتی که تاریخ خود را نشناسد، لاجرم محکوم به تکرار آن است.» متأسفانه ما ملت ایران از جمله مصادیق صحبت این دانشمند اروپایی هستیم؛ رویکردی که حتی در حوزه علمی نیز وجود دارد.
بیتوجهی و سهل‌انگاری نسبت به تاریخ علم
وی افزود: کتاب‌های تألیف و ترجمه محدودی درباره تاریخ پزشکی جراحی جهان در اختیار داریم. سهل‌انگاری و بیتوجهی در این محدودیت مؤثر بوده است. بسیاری از دانشگاهیان نسبت به تاریخ علم بیگانه هستند و به‌نظر می‌رسد که ایده‌ای برای تولید منابع تولید و فکری برای آموزش این مباحث وجود ندارد. در شخصیت فکری تاریخ رشته پزشکی نوعی خلاء وجود دارد؛ موضوعی همیشه ذهنم را مشغول کرده بود.
این عضو هیات مدیره جامعه جراحان ایران با مقایسه جایگاه تاریخ علم پزشکی در دوران تحصیلش با زمان فعلی گفت: زمانی‌که دانشجو بودم، تاریخ علم پزشکی در نظر استادان و دانشجویان از جایگاه بالایی برخوردار بود، به‌طوری‌که هر جلسه کلاس درس با شرحی از تاریخ پزشکی شروع می‌شد. این در حالی است که خلاء توجه به اصول تاریخ تمدن و تاریخ علم در نظام آموزش عالی فعلی ما احساس می‌شود.
آشنایی با «تاریخ مصور جراحی جهان» در نمایشگاه کتاب تهران
جابرانصاری درباره آشنایی با کتاب «تاریخ مصور جراحی جهان» توضیح داد: آشنایی من با این کتاب اتفاقی شکل گرفت. زمانی‌که از نمایشگاه کتاب‌های پزشکی در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی بازدید می‌کردم «تاریخ مصور جراحی جهان» را روی پیشخان یکی از ناشران دیدم، کتابی که سال 1992 میلادی منتشر شده و تنها یک نسخه از آن در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده بود. این کتاب نظرم را جلب کرد، به‌طوری‌که تا چند دقیقه مشغول ورق زدن آن شدم آن‌چنان که مسئول غرفه متوجه مکث طولانی من و توجهم به این کتاب شد.
این فوق‌تخصص جراحی اطفال عنوان کرد: مدت‌ها به بررسی کتاب مشغول بودم. برای فهم صحیح مفاهیم کتاب به منابع متعددی مراجعه کردم. درک برخی مفاهیم و نام‌های دوران کهن مانند اسامی مکان‌‌ها و نام شهر‌ها کار ساده‌ای نیست. ترجمه «تاریخ مصور جراحی جهان» از سال 1382 آغاز شد و تا سال 1392 به پایان رسید. در طول این 10 سال با همکاری گروه ویراستاران با استفاده از منابع تاریخی مطرحی مانند «تاریخ تمدن» ویل دورانت و دایره‌المعارف‌ها معادل‌یابی صورت گرفت و به‌اندازه یک کتابخانه منبع جمع‌آوری شد. ترجمه یک‌سوم کتاب در طول 6 تا هفت سال نهایی شد.
وی درباره تصاویر کتاب افزود: 368 تصویر در کتاب گنجانده شده که یک گروه گرافیست به مدت دو سال میلی‌متری برای تولید این عکس‌ها وقت گذاشتند. کتاب شامل 12 فصل است. جراحی غیرعلمی و ابتدایی، جراحی مصریان، جراحی یونان، جراحی اسلامی و یهودی، جراحی در قرون وسطی، جراحی در قرون هفدهم، هجدهم، نوزدهم و بیستم در اروپا، همچنین جراحی در کشورهای شرق دور مانند چین و ژاپن از مباحث مهم کتاب «تاریخ مصور جراحی جهان» است.
مطالعه تاریخ تمدن در «تاریخ مصور جراحی جهان»
جابرانصاری با اشاره به شیوه تألیف پروفسور ایراروتکو در تالیف کتاب گفت: مطالعه «تاریخ مصور جراحی جهان» مانند مطالعه تاریخ تمدن است. پروفسور ایراروتکو در حوزه تاریخ علم کتاب‌های دیگری نیز منتشر کرده است. ایراروتکو، متخصص بسیار فهیمی است و با دقت‌‌نظر برای درک بهتر مخاطب، در قسمت‌های ابتدایی کتاب درباره ویژگی‌‌های جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی سرزمین‌هایی که به تاریخ جراحی آنها پرداخته، شرحی داده است. توضیح مهم‌ترین رخدادهای جراحی دنیا و معروف‌ترین شخصیت‌های این حوزه مانند جالینوس و ابوعلی‌سینا نیز از دیگر بخش‌‌های کتاب است.
این عضو سابق هیات علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی اهواز و ایران، در ادامه درباره لزوم توجه به تاریخ علم در نظام آموزش عالی کشور اظهار کرد: موضوع آشنایی با تاریخ جراحی، در آموزش حرفه‌ای بسیار تأثیر‌گذار است، چراکه توانایی تحلیل را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال، در نیم‌قرن پیش برای معالجه زخم اثنی‌عشر بخشی از معده برداشته می‌شد؛ درمانی که در حال حاضر خنده‌دار به‌نظر می‌رسد. «تاریخ مصور جراحی جهان» ذهن متخصصان را باز و رشد علمی را به دنبال دارد. افزایش توانایی تحلیل مانع از غرگی در انسان می‌شود.
لزوم بازنگری در جامعه علمی
وی درباره دلایل بیتوجهی نظام دانشگاهی به مقوله تاریخ علم افزود: یکی از دلایل کم‌رنگ شدن موضوع تاریخ علم در دانشگاه‌ها در مقایسه با زمان تحصیل من، تحولات سیاسی مانند انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی است. طبیعی است که با وجود تشتت و نبود آرامش، مسائل روز در اولویت قرار بگیرند و به‌عبارتی دیگر تفکر از عمق به سطح می‌آید. جریان انتقال بهره تفکر در چنین فضایی گسسته و دچار افت و خیز می‌شود؛ بنابراین برای آرامش به چند دهه زمان نیاز است.
نویسنده کتاب «من+بیمارستان» درباره رویکرد فعلی نظام آموزش عالی نسبت به مقوله تاریخ علم پزشکی و جراحی گفت: جامعه علمی نیز باید مانند مسئولان کشوری در وظایف خود بازنگری کنند. کشور به عقلانیت و آرامش نیاز دارد که شاهد شکل‌گیری آن در جامعه هستیم. باید دست به دست هم برای پیشرفت کشور حرکت کنیم. شاید در آینده مسئولان نظام آموزش عالی کشور با توجه به تأثیر کتاب «تاریخ مصور جراحی جهان» واحدی در برنامه درسی دانشگاهی پیش‌بینی کنند. توزیع کتاب در کتابخانه بیمارستان‌ها نیز در بهبود جایگاه مباحث تاریخ علم پزشکی مؤثر خواهد بود.
نخستین چاپ کتاب «تاریخ مصور جراحی جهان» با شمارگان دو هزار نسخه در 577 صفحه، به بهای 400 هزار تومان از سوی نشر افکار راهی بازار نشر شده است.
یکشنبه ۳ آبان ۱۳۹۴ - ۰۸:۰۰
مصطفی جابرانصاری، مترجم کتاب «تاریخ مصور جراحی جهان» ضمن اشاره به مشخصه‌های این کتاب گفت: آشنایی با تاریخ جراحی در آموزش حرفه‌ای بسیار تأثیر‌گذار است. مطالعه این کتاب مانند سیر در تاریخ تمدن است.
نظر شما