خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) –مالک خواجه وند: پروفسور ژان دورینگ (Jean During) متولد 1947 در فرانسه، از نام‌آشناترین محققان معاصر اروپاست که در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه سال‌های طولانی را برای شناخت و فراگیری موسیقی ایران، آذربایجان و آسیای مرکزی صرف کرده است.
از او دوازده کتاب درباره سنت‌ها و فرهنگ‌های روحانی آسیا نگاشته و 50 سی‌دی به همراه یادداشت‌ها علمی منتشر شده است. سه عنوان از این کتاب‌ها به فارسی، دو عنوان به ایتالیایی و یکی به اسپانیایی ترجمه شده‌اند.
تاکنون سه کتاب از او به نام های «روح ن‍غم‍ات: موسیقی است‍اد ال‍ه‍ی»، «سنت و تحول در موسیقی ایرانی» و «موسیقی و عرفان: سنت شیعی اهل حق» توسط سودابه فضایلی، اسطوره‌شناس و مترجم به فارسی ترجمه و منتشر شده اند.
کتاب «درآمد دوم: آهنگ سازی بر اساس اوزان قدیم و ردیف» مجموعه قطعات نت‌نگاری‌شده‌ای است که بر اساس قواعد موسیقی قدیم ایران، اولین بار در سال 2012 در قالب سی‌دی توسط موسسه ماهور منتشر شد.
دورینگ پس از دریافت درجه لیسانس در فلسفه به ایران آمد و از سال 1971 تا سال 1981 در ایران اقامت گزید. او همزمان با آشنایی با فلسفه ایرانی در آکادمی فلسفه در تهران، به آموختن تار و سه تار پرداخت و از محضر استادان موسیقی سنتی همچون نورعلی برومند، علی اکبر شهنازی، دکتر داریوش صفوت و یوسف فروتن بهره‌مند شد.
اشرف شهرزاد مدیر مسئول انتشارات عارف در گفت‌وگو با ایبنا عنوان کرد: این کتاب قطعاتی است که بر اساس نغمه‌های ردیف دوره صفوی آهنگسازی شده است و قواعد ضربی و وزنی آن دوران را در خود محفوظ دارد.
وی افزود: مقدمه این کتاب ترجمه نیست و تالیف خود ژان دورینگ به فارسی است. وی به خوبی فارسی صحبت می کند و همسر او ایرانی است.
احیای قواعد و وزن‌های مغفول موسیقی ایران
همچنین «شهاب مِنا» مدرس موسیقی و مولف کتاب هایی در همین زمینه که کار نت‌نویسی این کتاب را انجام داده عنوان کرد: کتاب «درآمد دوم: آهنگ سازی بر اساس اوزان قدیم و ردیف» مجموعه قطعات آهنگسازی شده ژان دورینگ است که بر اساس وزن‌ها و قواعد ضربی موسیقی قدیم ایران که تا دوره صفوی رایج بوده، ساخته شده‌اند.
منا یادآور شد: این دورهای وزنی و ایقاعی در سنت موسیقی حوزه اسلامی رواج داشته‌اند اما بعد از دوره صفوی تا حالا در موسیقیِ دستگاهی ایران مغفول و متروک مانده‌اند اما این اوزان و قواعد در میان ترک‌ها، عرب‌ها و تاجیک‌ها همچنان رواج دارند.
این محقق موسیقی افزود: ژان دورینگ با تلاش در احیای این قواعد، در مدت 36 سال فعالیت خود قطعاتی را بر اساس این اوزان آهنگ سازی کرد و حاصل کار در سال 2012 توسط موسسه ماهور در قالب سی دی هایی منتشر شد. این کتاب دربردارنده نتِ این قطعات، به همراه توضیحاتی درباره ایده شکل گیری این کار است. همچنین برای هر قطعه توضیح داده شده که بر اساس کدام وزن ساخته‌شده و ویژگیِ برجسته هر قطعه چیست.
وی در ادامه در توضیح ویژگی برجسته این کتاب درباره شیوه نت‌نویسی ژان دورینگ عنوان کرد: در روش نت‌نگاریِ دورینگ، نت‌ها به صورت کلی نوشته شده‌اند و در آن خبری از ثبت جزئیات و تزیینات جانبی یک قطعه نیست. این شیوه ریشه در رویکرد موسیقی‌دانان قدیم ایران دارد و با این هدف به‌کار گرفته شده که نوازنده را در اجرای خلاق و فردیِ جزئیاتِ مربوط به هر ساز، آزاد بگذارد و بنابراین یک محتوای شنیداری سیال و پویا را خواهد ساخت.
گریزی اصیل از تکرارهای رایج در موسیقی ردیف دستگاهی
شهاب مِنا ادامه داد: برخلاف دورینگ که در نت‌نویسی به کلیات می‌پردازد، امروز در موسیقیِ دستگاهی ایران، خلاف این شیوه به کار می‌رود و آهنگسازان سعی بر آن دارند تا با ثبت تمام جزئیات و تزیینات یک قطعه که تا حد زیادی خلاقیت نوازنده را کور می‌کند، به یک اجرای خاص و منفرد نزدیک شوند.
شهاب منا با اشاره به اینکه تاکنون در ایران، به شکلی بسیار محدود و مهجور، تجربه‌هایی مانند قطعات این کتاب، در احیا و به‌کارگیری شیوه‌های قدیم موسیقی برای آهنگسازی، انجام شده است، تاکید کرد: مدت‌هاست موسیقی دستگاهی ایران دچار معضل تکرار است و برای گریز از این تکرارها، آهنگسازان ایرانی راه‌های مختلفی را تاکنون تجربه کرده‌اند. از ساخت قطعات تلفیقی که موسیقی ایرانی را در کنار موسیقی غربی به کار می‌برند گرفته، تا تلاش‌هایی که برای به کارگرفتن تکنیک‌های نوازندگی سازهای غربی در سازهای ایرانی (مثلا نواختن سنتور به شیوه پیانو)، انجام شده‌اند.
وی افزود: اما هیج یک از این کارهای برخاسته از سنت‌های خودینه موسیقی ایرانی نیست. کاری که آهنگسازانی مانند دورینگ انجام می‌دهند، این است که سنت‌های موسیقی قدیم ایران را احیا کنند تا از اینها بتوانند ترکیبات موسیقایی را اجرا کنند که ضمن برون‌رفت از تکرارهای موجود، برگرفته از سنت‌های اصیل موسیقی ایران باشد که ماحصل چنین تلاش‌هایی ماندگارتر خواهد بود.
وی در پایان اضافه کرد: یک نوازنده متوسط موسیقی از پس نواختن قطعات این کتاب برخواهد آمد چرا که در ساخت این قطعات تاکیدی بر دانستن تکنیک‌های پیچیده نوازندگی، آنچنان که برای سازهای غربی رواج دارد، نشده است.
شهاب منا متولد 1358 و دانش‌آموخته موسیقی و پژوهش هنر از دانشگاه تهران است و در حال حاضر به عنوان مدرس موسیقی در گروه موسیقی دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت دارد. از وی تاکنون کتاب‌های «موزش سیبلیوس (به انضمام روش نت‌نویسی و اجرای موسیقی ایرانی)»، « حبیب سماعی و راویان آثار او»، «ض‍رب‍ی‌‌ه‍ای حبیب سماعی بر اساس اجرای مجید کیانی»، «مجموعه مقالات درباره سنتور» و «هزار و یک پرسش درباره سنتور» منتشر شده‌اند.
کتاب «درآمد دوم: آهنگ سازی بر اساس اوزان قدیم و ردیف» در 84 صفحه و شمارگان 700 نسخه با بهای 12 هزار تومان از سوی انتشارات موسیقی عارف منتشر شده است. طرح روی جلد این کتاب، اثرِ نقاشیِ حسین زنده‌رودی است.
نظر شما