دکتر مهدی زارع، دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله، درباره وضعیت کتاب‌‌های مرتبط با موضوع زلزله در کشور، به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: براساس نتایج طرح پژوهشی که بین سه پژوهشگاه و دانشگاه مطرح کشور انجام دادم مشخص شد که استادان و محققان این مراکز علمی، کمتر از 10 درصد در تولید کتاب‌های علمی با موضوع زلزله مشارکت دارند. متاسفانه سایر دانشگاه‌‌ها و پژوهشگاه‌‌های کشور نیز بسیار کمتر از این در تولید آثار حوزه زلزله سهم دارند.

وی با بیان این مطلب که به‌طور تقریبی تنها سه درصد از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در زمینه زلزله به تولید کتاب مشغولند، افزود: بیشتر کتاب‌های علمی در حوزه‌های تخصصی و عمومی تولید می‌شوند. برخی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها، معتقدند تالیف کتاب‌های تخصصی در سطوح دانشگاهی به زبان‌های مختلف چندان ضرورت ندارد زیرا برخی مباحث در کتاب‌ها و مقاله‌های بین‌المللی منعکس شده و نیازی به بازتولید آن‌ها در کشور نیست.

رییس مرکز ملی پیش‌بینی زلزله، با رد دیدگاه برخی کارشناسان حوزه زلزله درباره بی‌نیازی کشور به تولید کتاب‌ در زمینه زلزله با وجود منابع لاتین، عنوان کرد: با عقیده آن دسته از اعضای هیات علمی که تولید کتاب بومی در حوزه زلزله را چندان بااهمیت نمی‌دانند، موافق نیستم و بر همین اساس به تالیف کتاب اقدام کردم و تاکنون چند اثر در زمینه زلزله نوشته‌ام.

نویسنده کتاب «زلزله‌شناسی ایران» در ادامه بر تولید کتاب تخصصی بومی، در حوزه زلزله تاکید و اظهار کرد: معتقدم تولید کتاب تخصصی در زمینه زلزله به زبان فارسی لازم است، اما نمی‌توان چنین انتظار داشت همه افراد این حوزه دست به قلم شوند. آمار 10 درصدی نویسندگان حوزه زلزله، در سه پژوهشگاه و دانشگاه کشور یک پیش‌فرض بود که بعد از پایان تحقیق به کمتر از این میزان رسیدم.

این عضو پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، با اشاره به توجه دانشمندان مطرح دنیا به تولید کتاب‌‌های حوزه زلزله، بیان کرد: کتاب «زلزله» یا «پس‌ از آن‌که زمین می‌لرزد» را پژوهشگاه بین‌‌المللی زلزله به تازگی ترجمه و منتشر کرده است. این اثر را سوزان هاف و راجر ویلهام نوشته‌اند و انتشارات دانشگاه آکسفورد آن‌را منتشر کرده است. یکی از زمینه‌های علاقه‌مندی سوزان هاف، به‌عنوان یک محقق معروف و دانشمند سازمان زمین‌شناسی آمریکا، فعالیت در حوزه زمینه ترویج علم و تولید کتاب است.

وی افزود: راجر ویلهام، نیز به‌عنوان یکی از پنج دانشمند زنده دنیا در حوزه زمین‌شناسی و زلزله، به فعالیت در عرصه عمومی علم بسیار علاقه‌مند است. ویلهام، حتی در ساخت فیلم ‌سینمایی با موضوع زلزله ژاپن مشارکت داشته و از نزدیک با پرواز در منطقه زلزله‌زده با نگاهی علمی و تخصصی به عوامل تولید فیلم کمک کرده است. ‌بنابراین، کتاب‌های این حوزه در سطح دنیا را افراد شناخته شده و مطرح نوشته‌اند، به‌طوری که زلزله‌شناسان هر کشوری با نام آن‌ها به خوبی آشنا هستند. 

رییس مرکز ملی پیش‌بینی زلزله، در ادامه ضمن انتقاد از توزیع محدود آثار بخش دولتی و دانشگاهی، به رونق کم این آثار در بین اهالی علم اشاره کرد و گفت: استقبال مخاطبان از کتاب‌های علمی به دلیل آمار پایین کتابخوان در کشور، بسیار کمرنگ است. در یک محفل علمی، بحث درباره رمان‌های برنده جایزه نوبل بیشتر از کتاب‌‌های علمی است.

نویسنده کتاب «مبانی تحلیل خطر زمین‌لرزه» با انتقاد از بی‌توجهی ناشران به چاپ کتاب‌های علمی اظهار کرد: تخصیص یارانه به کتاب‌های علمی، یکی از راه‌‌های موثر در افزایش تولید از سوی ناشران و توجه مخاطبان به این دسته از آثار است. 

زارع، در مقایسه‌ای بین پژوهش‌های صورت‌گرفته پس از سونامی ژاپن و زلزله بم در ایران و ژاپن، گفت: مستند کردن نتایج تحقیقات یکی از نکات مثبت کار پژوهشگران ژاپنی‌ است. در مقابل ما ملتی هستیم که چندان به مستند کردن اهمیت نمی‌دهیم و بیشتر به روش شفاهی در انتقال تجربیات توجه داریم. این ویژگی حتی در جریان ثبت اطلاعات تاریخی ما، تاثیر منفی داشته است. اما باید تاکید کرد که پژوهش‌های صورت گرفته درباره زلزله بم، اعم از کتاب و مقاله بسیار حایز اهمیت و بسیار بیشتر از پژوهش‌‌های سونامی ژاپن بوده است.

وی در ادامه، پژوهش‌ درباره زلزله بم را کافی ندانست و عنوان کرد: اگر تحقیقات علمی در زمینه‌های مختلف از جمله ‌شهرسازی در بم به میزان کافی صورت گرفته بود، این شهر وضعیت بهتری داشت. بم امروز مانند یک دست زخمی است،‌ بعضی از نقاط آن جواهرنشان و بعضی نقاط مانند پوست ترمیمی خودنمایی می‌کنند که کنار آن‌ها زخم‌های عمیق و ناراحت‌کننده نیز به خوبی قابل مشاهده است. بنابراین، توسعه یکنواحت و مستندسازی کافی در این‌باره صورت نگرفته است.

دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله، در پاسخ به این سوال که آیا کشورهای دیگر درباره زلزله‌های ایران پژوهش‌‌هایی صورت داده‌اند یا خیر، گفت:‌ ستراک آبدالیان، استاد فقید زمین‌شناسی دانشگاه تهران، نخستین پژوهشگر ایرانی است که 63 سال پیش درباره زلزله شهر «ترود» مقاله‌ای در مجله «طبیعت» پاریس منتشر کرده بود. این در حالی ‌است که در حدود 20 سال بعد، عمده پژوهش‌های صورت گرفته درباره زلزله‌های ایران، از سوی محققان خارجی صورت ‌گرفته است، هر چند دانشجویان ایرانی نیز در این تحقیقات مشارکت داشته‌اند. ورود پژوهشگران ایرانی به عرصه تحقیقات زلزله، به 30 سال گذشته برمی‌گردد.

وی در پایان درباره مباحث مغفول مانده در کتاب‌های حوزه زلزله، عنوان کرد: در زمینه‌هایی چون علوم و فنون مرتبط با زلزله، آموزش و ایمنی، دانستنی‌های زلزله و اطلاعات فنی از جمله در زمینه شهرسازی ایمن، کتاب‌های کمی منتشر شده است.

دکتر مهدی زارع، رییس مرکز پیش‌بینی زلزله، متولد سال 1347 در تهران است. وی صاحب چندین عنوان کتاب تخصصی در زمینه زلزله و بیش از 40 مقاله علمی در نشریات داخلی و خارجی است.