کافی در گفتوگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره جلوه‌های رمضان در شعر فارسی توضیح داد: در حوزه رمضان سروده‌ها، موضوع شهادت حضرت امیرالمومنین (ع) مستقل از این نوع شعر است و شاعران به صورت کاملا تفکیک شده به این موضوع پرداخته‌اند. تنها اشاره شاعران به شب‌های قدر و شهادت آن حضرت در این شب‌ها بوده است.
وی ادامه داد: در ارتباط با شعر رمضان باید به چند نکته توجه داشت. نخست آن‌که در ادبیات ما همواره شاخه ادبیات عرفانی مطرح بوده و امساک و روزه‌داری یکی از مسایل قابل توجه در این حوزه است. برهمین اساس بحث روزه و آداب آن به دلیل کارکرد عرفانی‌اش اهمیت به‌سزایی دارد و شاعران به این موضوع به عنوان یکی از اصول معنا و سیر و سلوک عرفانی می‌پردازند.
این شاعر به نکته دوم در رمضان‌سروده‌ها اشاره و تشریح کرد: نکته دیگر نگاه واقع‌گرایانه به موضوع رمضان و روزه‌داری است که در ادبیات تعلیمی ما جای می‌گیرد؛ به عبارت دیگر این مساله به عنوان یک عبادت یا طاعت مدنظر است و یکی از اصول عبادی به حساب می‌آید که جایگاه ویژه‌ای در ادبیات تعلیمی دارد.
وی افزود: نکته سوم، بحث رمز و راز و پرداختن به این موضوع در ادبیات سمبلیک است. در این مبحث با رمز، کنایه و اشاره از این موضوع صحبت می‌شود و گاهی حتی شاعر از فراق و دوری نیز شکایت می‌کند و به همین دلیل به عید رمضان نیز اشاره‌ای دارد.
کافی با تاکید بر این موضوع که ماه رمضان ماه وصال و تقرب الهی است، اظهار کرد: سرودن از فراق و دوری به نفس ماه مبارک رمضان ارتباطی ندارد؛ چراکه این ماه، خود ماه وصال و تقرب الهی است، اما شاعر از سوژه رمضان به عنوان یک نماد یا رمز استفاده می‌کند.
وی در ادامه توضیح داد: با این تقسیم‌بندی می‌توان گفت برای مثال در شعر زاهدانه حکیم سنایی گونه تعلیمی رمضان‌سروده‌ها را می‌بینیم یا منظومه‌های آیینی که به‌طور صرف به توصیف رمضان یا بحث عبادتی آن پرداخته‌اند، اما شاعران غزل‌پرداز به‌ویژه در قرن، هفتم، هشتم و نهم بیشتر اشاره‌های رمزی به رمضان و جلوه‌های مختلف آن داشته‌اند.
این پژوهشگر در پاسخ به پرسشی درباره تقسیم‌بندی رمضان‌سروده‌ها در شعر معاصر گفت: گاهی ممکن است شعر معاصر پیوند آن‌چنانی با مظاهر آیینی نداشته باشد، اما به‌طور کلی می‌توانیم تمامی این دسته‌بندی‌ها را در شعر معاصر نیز داشته باشیم؛ برای مثال در آثار شاعرانی چون فواد کرمانی و غروی اصفهانی که مذهبی‌ترند، همه گونه‌های شعر رمضان دیده می‌شود.
وی ادامه داد: در شعر معاصر پس از انقلاب، باتوجه به اینکه بنیان انقلاب بر مذهب است و آموزه‌های انقلابی در ادبیات روز متجلی می‌شود، روزه و ماه رمضان نیز در این نوع شعر متجلی است، اما در این زمینه شاعران نگاه عمیق‌تری به فلسفه دین و مسایل دینی دارند.
کافی در پایان یادآور شد: تعمق در مفاهیم دینی و فلسفه این اصول در شعر دینی پس از انقلاب بیشتر دیده می‌شود و این نوع شعر پس از انقلاب به فلسفه موضوعات این‌چنینی نیز پرداخته است.
چهارشنبه ۱۸ مرداد ۱۳۹۱ - ۰۸:۰۰
غلامرضا کافی، شاعر و پژوهشگر، معتقد است موضوع رمضان و تجلی آن در ادبیات عرفانی، ادبیات تعلمی و ادبیات رمزگونه و اشاره‌ای جلوهای ویژه دارد، اما به این سوژه در شعر پس از انقلاب با نگاهی عمیق‌تر پرداخته و به فلسفه روزه و رمضان نیز توجه شده است.-
نظر شما