به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، خداي نامه به زبان پهلوي شامل تاريخ حماسي ايران و تاريخ سلاطين ايران پيش از اسلام است. اين كتاب در دوران ساسانيان تنظيم شده و در منابع يوناني نيز بسيار درباره آن نوشته‌اند. همچنين برخي از نويسندگان يونان باستان به گسترش داستان‌هاي پهلواني ميان ايرانيان اشاره کرده‌اند.

مريم دارا، دانشجوي دكتراي فرهنگ و زبان‌هاي باستاني به خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، گفت: نام پهلوي از داستان‌هاي پهلواني و شاهي برگرفته نشده بلكه پهلوي از اسم منطقه‌اي به نام پهله شامل قلمرو خراسان، مازندران و جنوب ترکمنستان گرفته شده است.

اين پژوهشگر فرهنگ و تاريخ ايران به آثار کتابي يا متصل به زند اوستا که در شاهنامه استفاده شده اشاره کرد و افزود: زند، ترجمه‌‌اي از زبان اوستايي به زبان پهلوي است که به اين عمل در اصطلاح زندنويسي گفته مي‌شد.

وي خداي‌نامه را يکي از منابع کتابي يا متصل، مهم شاهنامه دانست و گفت: اصل اين کتاب از بين رفته اما ترجمه آن باقي مانده است و مي‌تواند مرجع معتبري براي تاريخ پژوهان و شاهنامه‌شناسان باشد. 

کارشناس پژوهشگاه ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در ادامه سخنانش به حكومت اشكانيان نيز اشاره كرد و افزود: مدت زمان حکومت اشکاني از 247 پيش از ميلاد تا 224 ميلادي است و به صورت حکومت ملک‌الطوايفي و منطقه‌اي اداره مي‌شده است.

وي با بيان اينکه سه نوع نگارش يوناني، يوناني ـ اشکاني و اشکاني در زمان حکومت دوره اشکاني وجود داشت، گفت: خط يوناني به عنوان خط رايج دوره اول حکومت اشکاني به شمار مي‌رفت.

وي افزود: خط اشکاني از «آرامي» گرفته شده و داراي 22 نشانه، صامت‌نگار، حروف مصوت‌هاي مرکب و حروف جداگانه است. جهت نوشتن اين خط از راست به چپ بوده است.

پژوهشگر دايره‌المعارف بزرگ اسلامي گفت: از ديگر ويژگي‌هاي خط اشکاني، نداشتن جنسيت، شمار و صرف نشدن افعال است. صرف افعال در دوره ميانه به طور معمول توسط فاعل جمله انجام مي‌شده است. از جمله آثار فارسي ميانه سفال نوشته‌هاي نسا در عشق‌آباد، بنچاق يا قباله فروش تاکستان در اورامان کردستان و کتيبه اردوان در شوش است.

دارا کتيبه‌هاي دو زبانه ساسانيان شامل اردشير اول در نقش رستم، شاپور اول در نقش رجب، کعبه زردشت، حاجي آباد (نزديک تخت جمشيد) و هرمز در نقش رستم را از ديگر آثار برجاي مانده از فارسي ميانه برشمرد.

وي افزود: نرسه در پايکولي (عراق)، دورااُرپرس در ساحل فرات در سوريه (بر ديواره‌هاي معبد و سفال و پوست)، مجسمه هرکول (يوناني) و يادگار زريران و درخت آسوريک از ديگر آثار فارسي ميانه است.

دارا به متن «درخت آسوريك» اشاره كرد و گفت: درخت آسوريك يكي از متن‌هاي دوره ميانه محسوب مي‌شود كه اصل آن به زبان پهلوي اشكاني بوده است اما در زمان ساسانيان آن را به زبان پهلوي ساساني يا فارسي ميانه بازنويسي مي‌كنند. بعضي از پژوهندگان چنين اعتقاد دارند كه در زمان ساسانيان، مطالبي به منظومه درخت آسوريك الحاق شده اما اين تنها يك نظريه است و نمي‌توان قاطعانه آن را پذيرفت.

وي به متن كهن «يادگار زريران» نيز پرداخت و افزود: متن كهني كه از دوره فارسي ميانه به يادگار مانده، يادگار زريران نام دارد. اين متن نيز به زبان پهلوي اشكاني بوده است و به پهلوي ساساني يا همان فارسي ميانه، بازنويسي مي‌شود. البته يادگار زريران متني غير ديني است اما از اختلافي نام مي‌برد كه بر سر دين ميان ايرانيان و تورانيان پديد آمد.