درک مبانی دگرشکلی با مثال‌هایی از فلات ایران

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «مبانی دگرشکلی در زمین‌ساخت» تألیف علی یساقی در گروه علوم خالص و شاخه زمین‌شناسی در سی‌وهشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد. این کتاب در سال 98 در 406 صفحه از سوی انتشارات دانشگاه تربیت مدرس به چاپ رسیده است.

علی یساقی مولف این اثر، دارای مدرک دکترای تخصصی زمین‌شناسی ساختاری از دانشگاه آدلاید استرالیا، استاد و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس است. وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، بیان کرد: درک مبانی دگرشکلی در شناخت رخدادهای زمین‌شناسی حال‌حاضر چون زلزله و زمان زمین‌شناسی چون کوهزادها اهمیت دارد. چنین شناختی همچنین به درک ویژگی‌های دگرشکل‌پذیری سنگ‌های پوسته جامد زمین که جایگاه اکتشاف و استخراج منابع معدنی و ذخایر هیدروکربوری است، می‌انجامد.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه افزود: در این کتاب مبانی اساسی دگرشکلی شامل مفاهیم، ساختارها، نشانگرها، روش‌های اندازه‌گیری، رفتار‌شناسی، شرایط، مکانیزم‌ها، تعیین سن و تاریخ دگرشکلی، با ارائه مثال‌هایی از فلات ایران و براساس سرفصل‌های درسی دروس زمین‌شناسی ساختاری پیشرفته و بافت ساختار دوره کارشناسی ارشد گرایش زمین‌ساخت و درس مبانی اساسی سترین دوره دکتری این گرایش ارائه شده است.

یساقی گفت: این کتاب همچنین می‌تواند به‌عنوان منبع کمک درسی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دیگر گرایش‌های زمین شناسی و مهندسی معدن و مهندسی نفت نیز مورد استفاده قرار گیرد. فصل‌های 1 تا 4 این کتاب همچنین برای دانشجویان درس زمین‌شناسی ساختاری دانشجویان کارشناسی زمین‌شناسی، مهندسی نفت و مهندسی معدن قابل استفاده است. از آن‌جا که این اثر مستخرج از نتایج پژوهش‌های صورت‌گرفته نگارنده و دانشجویان در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری است، بنابراین می‌تواند به‌عنوان منبع پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی این رشته‌ها نیز مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

وی در معرفی فصل‌های کتاب «مبانی دگرشکلی در زمین‌ساخت»، توضیح داد: این کتاب به طرح مبانی دگرشکلی‌های شکننده و شکل‌پذیر، در قالب 10 فصل پرداخته است. در فصل نخست، مبانی اصلی دگرشکلی و در فصل دوم معرفی کلی از ساختارهای دگرشکلی تشریح شده است. در فصل سوم، تشریح نشانگرهای جنبشی که با استفاده از آن‌ها راستای جابه‌جایی و سوی برش‌خوردگی گسل‌ها و پهنه‌های برشی مشخص می‌شوند، ارائه شده است. در فصل‌های 4 و 5 به ‌ترتیب روش‌های اندازه‌گیری دگرشکلی (کرنش) در مقیاس نمونه دستی و میکروسکپی و اندازه‌گیری کوتاه‌شدگی لایه‌های سنگی در مقیاس ناحیه‌ای تشریح شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، افزود: در فصل 6، رفتار مواد دگرشکل‌یافته (رئولولوژی) و در قالب دگرشکلی‌های شکننده و شکل‌پذیر ارائه شده و در فصل 7 به بحث سازوکار‌های غالب که بر دگرشکلی سنگ‌ها حاکم‌اند، پرداخته شده است. در فصل 8 نیز با استفاده از مطالعه ریز‌ساختارها، علاوه بر توضیح شواهدی بر تبیین سازوکارهای‌ دگرشکلی، درباره چگونگی برآورد شرایط (عمق) دگرشکلی نیز بحث شده است. در فصل‌های 9 و 10 هم به‌ ترتیب روش‌های تعیین سن (نسبی و مطلق) دگرشکلی و تاریخ و مسیر دگرشکلی، بیان شده است.

یساقی اظهار کرد: مطالب این کتاب به‌طور عمده حاصل تدریس و پژوهش نگارنده در دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است و بیشتر مطالب آن ب آمده از نتایج پژوهش دانشجویان به راهنمایی و مشاوره در پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد، رساله‌های دکتری و مقاله‌های مستخرج از آن‌ها در مجلات داخلی و بین‌المللی است. بنابراین این کتاب می‌تواند به‌عنوان کتابی درسی برای دروس زمین‌شناسی ساختاری 1 و 2 و بافت‌ساختار در دوره کارشناسی ارشد و کمک درسی برای دوره دکتری زمین‌ساخت استفاده شود. از آنجا که دگرشکلی از جنبه‌های مختلف و با ارائه مثال‌هایی ارائه شده، این کتاب همچنین می‌تواند به‌عنوان منبعی برای پژوهش در پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی زمین‌ساخت نیز به‌کار رود.